Kontent qismiga oʻtish

Pozitron emission tomografiyasi

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

 1.Pozitron emissiya tomografiyasi ( PET )[1] metabolik jarayonlardagi va boshqa fiziologik faoliyatdagi o'zgarishlarni ko'rish va o'lchash uchun radiotraserlar deb nomlanuvchi radioaktiv moddalardan foydalanadigan funktsional tasvirlash usuli bo'lib , qon oqimi, mintaqaviy kimyoviy tarkibi va yutilishi. Tanadagi maqsadli jarayonga qarab, turli xil tasvirlash maqsadlari uchun turli izlagichlar qoʻllanadi. Masalan,18F -FDG odatda saraton kasalligini aniqlash uchun ishlatiladi, NaF <sup>18</sup>F suyak shakllanishini aniqlash uchun keng qoʻllanadi va kislorod-15 ba'zan qon oqimini o'lchash uchun ishlatiladi. 

</img>
Oddiy
Pozitron emissiya tomografiyasi

PET keng tarqalgan tasvirlash texnikasi, yadroviy tibbiyotda qoʻllanadigan tibbiy sintilografi texnikasi. Radiofarmatsevtika - preparatga biriktirilgan radioizotop - tanaga izlovchi sifatida yuboriladi. Radiofarmatsevtika beta-plyus parchalanishga uchraganda, pozitron chiqariladi va pozitron oddiy elektron bilan to'qnashganda, ikkita zarracha yo'q bo'lib ketadi va gamma nurlari chiqariladi.[2] Ushbu gamma nurlari rentgen tasvirini olish kabi uch o'lchamli tasvirni hosil qilish uchun gamma kameralar tomonidan aniqlanadi. 

Qo'llanilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
16-bo'lakli KT bilan PET/KT-tizimi;

PET klinikadan oldingi va klinik sharoitlarda qoʻllanadigan tibbiy va tadqiqot vositasidir. U o'smalarni tasvirlashda va klinik onkologiya sohasida metastazlarni qidirishda va turli xil demensiyalarni keltirib chiqaradigan ba'zi diffuz miya kasalliklarini klinik tashxislashda keng qoʻllanadi. PET oddiy inson miyasi, yurak faoliyati haqidagi bilimlarimizni o'rganish va yaxshilash va dori vositalarini ishlab chiqishni qo'llab-quvvatlash uchun qimmatli tadqiqot vositasidir. PET hayvonlardan foydalangan holda klinikadan oldingi tadqiqotlarda ham qoʻllanadi. Bu vaqt o'tishi bilan bir xil mavzularda takroriy tadqiqotlar o'tkazish imkonini beradi, bunda subyektlar o'z nazorati sifatida harakat qilishlari mumkin va ma'lum bir tadqiqot uchun zarur bo'lgan hayvonlar sonini sezilarli darajada kamaytiradi. Ushbu yondashuv tadqiqot natijalarining statistik sifatini oshirish bilan birga kerakli namuna hajmini kamaytirishga imkon beradi.

Fiziologik jarayonlar organizmdagi anatomik o'zgarishlarga olib keladi. PET biokimyoviy jarayonlarni, shuningdek, ba'zi oqsillarning ifodasini aniqlashga qodir bo'lganligi sababli, PET har qanday anatomik o'zgarishlar paydo bo'lishidan ancha oldin molekulyar darajadagi ma'lumotlarni taqdim etishi mumkin. BUTR skanerlash buni to'qimalarning turi va funktsiyasiga qarab turli xil qabul qilish tezligiga ega bo'lgan radioyorliqli molekulyar zondlar yordamida amalga oshiradi. Turli xil anatomik tuzilmalarda mintaqaviy kuzatuvchini qabul qilish PET skanerlashda AOK qilingan pozitron emitenti nuqtai nazaridan ko'rish va nisbatan miqdorini aniqlash mumkin.

PET tasviri eng yaxshi maxsus PET skaneri yordamida amalga oshiriladi. Bundan tashqari, tasodif detektori bilan jihozlangan an'anaviy ikki boshli gamma kamera yordamida PET tasvirlarini olish mumkin. Gamma-kamera PET tasvirining sifati pastroq va skanerlash uzoqroq davom etadi. Biroq, bu usul PET skanerlash talabi past bo'lgan muassasalarga arzon narxlardagi joylarda yechim topish imkonini beradi. Shu bilan bir qatorda, bu bemorlarni boshqa markazga yuborish yoki mobil skanerning tashrifiga tayanish bo'ladi.

Tibbiy ko'rishning muqobil usullariga bitta fotonli emissiya kompyuter tomografiyasi (SPECT), rentgen tomografiyasi (KT), magnit-rezonans tomografiya (MRI) va funktsional magnit-rezonans tomografiya (fMRI) va ultratovush kiradi. SPECT - bu tanadagi molekulalarni aniqlash uchun radioligandlardan foydalanadigan PETga o'xshash tasvirlash usuli. SPECT arzonroq va PETga qaraganda past tasvir sifatini ta'minlaydi.

Onkologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
18 F-FDG (fluorodeoksiglyukoza) yordamida butun tanani PET skanerlash. Oddiy miya va buyraklar etiketlanadi va FDG parchalanishidan kelib chiqqan radioaktiv siydik siydik pufagida ko'rinadi. Bundan tashqari, jigarda yo'g'on ichak saratonidan katta metastatik o'sma massasi ko'rinadi.

18 F-FDG tracer bilan PET skanerlash klinik onkologiyada keng qoʻllanadi. FDG glyukoza analogi bo'lib, u glyukoza ishlatadigan hujayralar tomonidan qabul qilinadi va geksokinaza tomonidan fosforlanadi (uning mitoxondriyal shakli tez o'sib borayotgan malign o'smalarda sezilarli darajada ko'tariladi). Radioaktiv glyukoza molekulasining metabolik tutilishi PET skaneridan foydalanishga imkon beradi. Tasvirlangan FDG izlagichining kontsentratsiyasi to'qimalarning metabolik faolligini ko'rsatadi, chunki u mintaqaviy glyukoza o'zlashtirilishiga mos keladi. 18 F-FDG saratonning boshqa tana joylariga tarqalish ehtimolini o'rganish uchun ishlatiladi ( saraton metastazlari ). Saraton metastazini aniqlash uchun ushbu 18F-FDG PET skanerlari standart tibbiy yordamda eng keng tarqalgan (hozirgi skanerlarning 90% ni tashkil qiladi). Xuddi shu izlovchi demans turlarini tashxislash uchun ham foydalanish mumkin.

Nevrologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Inson miyasining PET skanerlashi

Kislorod-15 bilan PET tasviri bilvosita miyaga qon oqimini o'lchaydi. Ushbu usulda radioaktivlik signalining ortishi qon oqimining ortishidan dalolat beradi, bu esa miya faolligi oshishi bilan bog'liq deb taxmin qilinadi. 2 minutlik yarimparchalanish davri tufayli 15 O ni to'g'ridan-to'g'ri tibbiy siklotrondan o'tkazish kerak, bu juda qiyin.[3]

18 F-FDG bilan PET tasviri miya odatda glyukozani tez iste'mol qilish faktidan foydalanadi. Miyaning standart 18 F-FDG PET mintaqaviy glyukoza iste'molini o'lchaydi va nevropatologik tashxisda qo'llanilishi mumkin.

Altsgeymer kasalligi kabi miya patologiyalari tandemda glyukoza va kislorodning miya metabolizmini sezilarli darajada pasaytiradi. Shuning uchun miyaning F-FDG PET dan Altsgeymer kasalligini boshqa dementatsiya jarayonlaridan muvaffaqiyatli ajratish, shuningdek, Altsgeymer kasalligining erta tashxisini qo'yish uchun ham foydalanish mumkin. Ushbu maqsadlar uchun F-FDG PET ning afzalligi uning ancha kengroq mavjudligidir.

Interiktal skanerdan o'tkazilganda tutilish fokusi gipometabolik ko'rinadi.[4] PET uchun bir nechta radiotraserlar (ya'ni radioligandlar ) ishlab chiqilgan bo'lib, ular dopamin D2/D3 retseptorlari uchun [ 11 C] rakloprid, [ 18 F] falliprid va [ 18 F] desmetoksifalliprid, McN [ 116] kabi o'ziga xos neyroretseptor subtiplari uchun ligandlardir. va serotonin tashuvchilar uchun [ 11 C] DASB, serotonin 5HT1A retseptorlari uchun [ 18 F] Mefway, nikotinik atsetilxolin retseptorlari yoki ferment substratlari uchun [ 18 F] Nifen (masalan, AADC fermenti uchun 6- FDOPA ). Ushbu vositalar ko'plab neyropsikiyatrik va nevrologik kasalliklar kontekstida neyroretseptor hovuzlarini vizualizatsiya qilishga imkon beradi.

Kardiologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kardiologiya, ateroskleroz va qon tomir kasalliklarini o'rganish: 18 F-FDG PET uyqu holatidagi miyokardni aniqlashga yordam beradi. Biroq, bu rol uchun PETning SPECTga nisbatan iqtisodiy samaradorligi noaniq. 18 F-FDG insult xavfi bo'lgan bemorlarni aniqlash uchun aterosklerozning PET tasvirini o'tkazish ham mumkin. Shuningdek, u aterosklerozga qarshi yangi davolash usullarining tekshirishga yordam b[5]eradi.

Yuqumli kasalliklar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

.Klinik jihatdan PET infektsiya bilan bog'liq yallig'lanish reaktsiyasini aniqlash uchun florodeoksiglyukoza (FDG) yordamida bakterial infektsiyalarni tasvirlash uchun keng qoʻllanadi. In vivo bakterial infektsiyalarni tasvirlash uchun uch xil PET kontrast agenti ishlab chiqilgan: [ 18F ] maltoza,[6] [ 18F ]maltogeksoza va [ 18F ]2-fluorodeoksi sorbitol (FDS).[7] FDS faqat Enterobacteriaceae'ni maqsad qilib qo'yishning qo'shimcha afzalliklariga ega.

Radionuklidlar va radiotraserlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
PET skanerining detektor bloki va halqasining sxematik ko'rinishi
PET skanerlashda ishlatiladigan izotoplar
Izotop <sup id="mwAXE">11</sup> C <sup id="mwAXQ">13</sup> N <sup id="mwAXc">15</sup> O <sup id="mwAXo">18</sup> F <sup id="mwAX0">68</sup> Ga <sup id="mwAYA">64</sup> kub <sup id="mwAYM">52</sup> Mn <sup id="mwAYY">55</sup> Co <sup id="mwAYk">89</sup> Zr <sup id="mwAYw">82</sup> Rb
Yarim hayot 20 min 10 min 2 min 110 min 67,81 min 12,7 soat 5.6 d 17,5 soat 78,4 soat[8] 1,3 min

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Emissiya va transmissiya tomografiyasi kontseptsiyasi 1950-yillarning oxirida Devid E. Kuhl, Lyuk Chapman va Roy Edvards tomonidan kiritilgan. Keyinchalik ularning ishi Pensilvaniya universitetida bir nechta tomografik asboblarni loyihalash va qurishga olib keldi. 1975 yilda tomografik tasvirlash usullari Vashington universiteti tibbiyot fakultetida Mishel Ter-Pogossian, Maykl E. Felps, Edvard J. Xoffman va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan.[9][10]

Gordon Braunell, Charlz Bernxem va ularning hamkorlari tomonidan 1950-yillardan boshlab Massachusets umumiy kasalxonasida olib borilgan ishlar PET texnologiyasining rivojlanishiga katta hissa qo'shdi va tibbiy tasvirlar uchun nurlanishni yo'q qilishning birinchi namoyishini o'z ichiga oldi.[11] g 1961 yilda Jeyms Robertson va uning Brukxaven milliy laboratoriyasidagi hamkorlari "boshni qisqartiruvchi" laqabli birinchi bitta tekislikli PET skanerini qurdilar.[12]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Positron Emission Tomography: Basic Sciences. Secaucus, NJ: Springer-Verlag, 2005. ISBN 978-1-85233-798-8. 
  2. ↑ „Nuclear Medicine“. hyperphysics.phy-astr.gsu.edu. Qaraldi: 2022-yil 11-dekabr.
  3. ↑ Cherry, Simon R.. Physics in Nuclear Medicine, 4th, Philadelphia: Saunders, 2012 — 60-bet. ISBN 9781416051985. 
  4. ↑ Stanescu, Luana; Ishak, Gisele E.; Khanna, Paritosh C.; Biyyam, Deepa R.; Shaw, Dennis W.; Parisi, Marguerite T. (September 2013). "FDG PET of the Brain in Pediatric Patients: Imaging Spectrum with MR Imaging Correlation". RadioGraphics 33 (5): 1279–1303. doi:10.1148/rg.335125152. PMID 24025925. 
  5. ↑ "Imaging atherosclerotic plaque inflammation with [18F]-fluorodeoxyglucose positron emission tomography". Circulation 105 (23): 2708–11. June 2002. doi:10.1161/01.CIR.0000020548.60110.76. PMID 12057982. 
  6. ↑ "Investigation of 6-[18F-fluoromaltose as a novel PET tracer for imaging bacterial infection"]. PLOS ONE 9 (9): e107951. 2014. doi:10.1371/journal.pone.0107951. PMID 25243851. PMC 4171493. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4171493. 
  7. ↑ "Imaging Enterobacteriaceae infection in vivo with 18F-fluorodeoxysorbitol positron emission tomography". Science Translational Medicine 6 (259): 259ra146. October 2014. doi:10.1126/scitranslmed.3009815. PMID 25338757. PMC 4327834. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4327834. 
  8. ↑ "The chemistry of PET imaging with zirconium-89". Chemical Society Reviews 47 (8): 2554–2571. April 2018. doi:10.1039/C7CS00014F. PMID 29557435. 
  9. ↑ "A positron-emission transaxial tomograph for nuclear imaging (PETT)". Radiology 114 (1): 89–98. January 1975. doi:10.1148/114.1.89. PMID 1208874. https://archive.org/details/sim_radiology_1975-01_114_1/page/n132. 
  10. ↑ "Application of annihilation coincidence detection to transaxial reconstruction tomography". Journal of Nuclear Medicine 16 (3): 210–24. March 1975. PMID 1113170. http://jnm.snmjournals.org/cgi/content/abstract/16/3/210. 
  11. ↑ "Localization of brain tumors with positron emitters". Nucleonics 11: 40–45. 1953. https://archive.org/details/sim_nucleonics_1953-06_11_6/page/40. 
  12. ↑ A Vital Legacy: Biological and Environmental Research in the Atomic Age (Report). U.S. Department of Energy, The Office of Biological and Environmental Research. September 2010. pp. 25–26. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Pozitron_emission_tomografiyasi&oldid=5234090" dan olindi