Kontent qismiga oʻtish

Oleg Deripaska

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Oleg Vladimirovich Deripaska
ruscha: Олег Владимирович Дерипаска
Tavalludi 2-yanvar 1968-yil (1968-01-02) (56 yosh)
Dzerjinsk, Rossiya, SSRI
Fuqaroligi Rossiya bayrogʻi Rossiya
Mukofotlari

Oleg Vladimirovich Deripaska (ruscha: Олег Владимирович Дерипаска) – rossiyalik tadbirkor, milliarder, „Bazoviy Element“ kompaniyasining asoschisi, kuzatuv kengashi raisi (2009-2012-yillarda – bosh direktor). „Rusal“ kompaniyasi (2018-yilgacha) va „En+ Group“ (2017-yilgacha) rahbari. Rossiya alyuminiy kompaniyasi direktorlar kengashi raisi (2000-2007), Sibir alyuminiy kompaniyasi prezidenti (1997-2001), Sayanogorsk alyuminiy zavodi bosh direktori (1994-1997)[1][2][3].

2017-yilda Deripaska Kipr fuqaroligini oldi[4]. Biroq, 2022-yil aprel oyida Yevropa Ittifoqining sanksiyalar roʻyxatiga kiritilganligi sababli undan mahrum qilindi.

2018-yil aprel oyidan AQSh sanksiyalari ostida. Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi, Putinning loyihalarini moliyalashtirishi ortidan 2022-yildan boshlab Yevropa Ittifoqi, Buyuk Britaniya va boshqa bir qator davlatlar sanksiyalari ostida[5][6][7][8].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oleg Deripaska 1968-yil 2-yanvarda Gorkiy viloyatining Dzerjinsk shahrida tugʻilgan. Deripaskaning ota-onasi Kubandan. 7 yoshdan 11 yoshgacha Oleg Deripaska bobosi va buvisi (onasining ota-onasi) bilan Krasnodar oʻlkasining Ust-Labinskiy tumanidagi Jelezniy va Oktyabrskiy fermalarida yashagan. Tadbirkorning soʻzlariga koʻra, unga qattiq mehnat intizomi, dehqonchilik asoslari va yerga ishlov berishning oʻziga xos xususiyatlarini oʻrgatgan bobosidir[9]. Deripaskaning ikkala bobosi Ulugʻ Vatan urushida qatnashgan. Ulardan biri Timofey Romanovich Deripaska (1918-1945)[10] Voronej viloyatining Valuyskiy tumani (hozirgi Belgorod viloyatining Veidelevskiy tumani) Lugovoy[10] qishlogʻidan edi. Tank vzvodining komandiri lavozimida va kichik leytenant unvonida halok boʻldi. Avstriyada ommaviy qabrga dafn qilindi. Uning xotirasiga Oleg Deripaska Avstriyada Muqaddas Mixail cherkovini qurdirdi[11][12][13]. Ikkinchi bobosi urush tugaganidan keyin vataniga qaytib keldi[14]. Katta bobosi Roman Yefremovich Deripaska Birinchi jahon urushi yillarida 313-Balashov piyodalar polkida xizmat qilgan va 1916-yil avgustda yaralangan[15].

1979-1985-yillarda Deripaska viloyat markazida – Ust-Labinsk shahrida yashagan. 2-sonli oʻrta maktabni tugatgan[16].

Deripaska yoshligidan kitob oʻqishga ishtiyoqi baland edi. U oʻzining sevimli mualliflari sifatida Jek London va Mine Reidni keltiradi. Bilimlarini kengaytirish uchun texnik adabiyotlarni oʻqigan. Deripaskaning „Bazoviy Element“ boshqaruv kompaniyasidagi ofisida uning keyingi rivojlanishiga taʼsir koʻrsatgan yuzlab kitoblar javonlarda toʻplangan[17].

2-sinfda oʻqiyotgan payti „Mashhur kapitanlar klubi“ radio dasturidan klub aʼzolari, Taraskonlik adabiy qahramonlar Tartarin va Baron Munxauzenning hikoyalarida uchta xato topgani uchun mukofot oldi[18].

1986—1988-yillarda harbiy xizmatni oʻtadi[19].

Deripaska ikkita oliy maʼlumot oldi: Moskva davlat universitetining fizika fakultetini (1993), G. V. Plexanov nomli Rossiya Iqtisodiyot akademiyasini tamomlagan (1996)[20]. Deripaskaning soʻzlariga koʻra, Moskva davlat universitetini tamomlagandan va SSSR parchalanganidan soʻng uning fizik sifatidagi ilmiy faoliyati imkonsiz boʻlib qolgan, chunki mablagʻ yetishmasligi tufayli akademik fan yoʻqola boshlagan.

Biznesi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990-yilda Deripaska Moskva davlat universitetining fizika fakultetidagi sinfdoshlari bilan birgalikda metallar savdosiga ixtisoslashgan, RSFSRning asosiy birja platformalari – Moskva tovar birjasida, Rossiya tovar va xomashyo birjasida brokerlik pozitsiyalariga ega boʻlgan „Harbiy investitsiyalar va savdo kompaniyasi“ni tashkil etdi. U metallni Rossiyada arzon narxlarda sotib olib, xorijga bozor bahosida eksport qila boshladi. Deripaska asosan Estoniya orqali savdo qilgan (oʻsha paytda Rossiyada eksport litsenziyalari tizimi bilan chalkashlik bor edi)[21]. Bu biznesdan olingan deyarli barcha daromad Sharqiy Sibirda joylashgan Sayanogorsk alyuminiy eritish zavodi aksiyalarni sotib olishga sarflandi.

1994-yil noyabr oyida Oleg Deripaskaning „Alyuminprodukt“ kompaniyasi Sayanogorsk alyuminiy eritish zavodining ozchilik egasiga aylandi. Zavodning yana bir yirik aksiyadori aka-uka Rubenlar boshchiligidagi Trans World Group (TWG) edi. Rossiyada TWG manfaatlarini aka-uka Lev va Mixail Chernoy himoya qilgan. 1994-yilda Oleg Deripaska SaAZ bosh direktori etib saylandi[22].

Uch yil oʻtgach, u postsovet hududida birinchi vertikal integratsiyalashgan sanoat kompaniyasini – „Sibir alyuminiy“ guruhini (2001-yilda „Bazoviy Element“ guruhi deb nomlandi) yaratish tashabbusi bilan chiqdi, uning yadrosi Sayanogorsk alyuminiy eritish zavodi edi. Keyinchalik u alyuminiy va uning qotishmalaridan turli xil mahsulotlar – prokat va yarim tayyor mahsulotlardan tortib murakkab arxitektura inshootlari, alyuminiy folga asosidagi konteynerlar va qadoqlar, shuningdek, katta hajmdagi temir yoʻl konteynerlari va maxsus yuk platformalari, aerokosmik, avtomobil va kemasozlik sanoati uchun butlovchi qismlar, Rossiya alyuminiy kompleksining bir qator yetakchi universal ishlab chiqaruvchi korxonalarini birlashtirdi. Tashkil etilganidan uch yil oʻtgach, Oleg Deripaska boshchiligidagi Sibir alyuminiy guruhi alyuminiy mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi dunyodagi yetakchi oʻntalikka kirdi[23].

1997-yilda oʻsha paytda SaAZ bosh direktori boʻlgan Deripaska „Trans World“ bilan barcha aloqalarni uzdi. Zavodni yanada rivojlantirish va modernizatsiya qilish uchun resurslarni jalb qilish maqsadida 1998-yil aprel-may oylarida zavod aksiyalarining qoʻshimcha chiqarilishi amalga oshirildi. Qoʻshimcha emissiyaning barcha aksiyalari Aluminproduct va unga aloqador kompaniyalar tomonidan sotib olingan. 1998-yil sentyabr oyida Aluminproduct zavoddagi davlat ulushlarining bir qismini sotish boʻyicha tijorat tanlovida gʻalaba qozonganidan soʻng, kompaniyaning SaAZdagi ulushi 76% gacha koʻtarildi[24].

2000-yilda Deripaska Sibir alyuminiy va Sibneft kompaniyalarining alyuminiy zavodlarini oʻz ichiga olgan Rossiya alyuminiy kompaniyasining (RUSAL) bosh direktori etib tayinlandi. 2007-yilda alyuminiy ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda uchinchi oʻrinni egallagan RUSAL kompaniyasining aktivlarining birlashishi natijasida dunyodagi yetakchi alyuminiy ishlab chiqaruvchilar oʻntaligiga kiruvchi „SUAL“ guruhi va Shveytsariyaning „Glencore“ kompaniyasi aktivlari birlashib, dunyodagi eng yirik alyuminiy va alyuminiy oksidi ishlab chiqaruvchisi – „Rossalyuminiy“ birlashgan kompaniyasi yaratildi. Deripaska – RUSAL boshqaruv kengashi raisi va direktorlar kengashi aʼzosi boʻldi[25]. 2010-yilda RUSAL aksiyalari Gonkong fond birjasida va Parijdagi NYSE Euronext birjasida roʻyxatga olingan. Gonkongdagi IPO 2,24 milliard AQSH dollarini toʻpladi[26]. 2010-yil dekabr oyida UC RUSAL MICEX va RTSda Rossiya depozitar kvitansiyalarini (RDR) joylashtirgan birinchi rus kompaniyasi boʻldi[27].

2007-yilda Krasnodar, Sochi, Gelenjik, Anapa va Yeysk aeroportlarini boshqaradigan „Basel Aero“ kompaniyasi tashkil etildi. 2008-yilda RUSAL „Norilsk Nikel“ kompaniyasining ulushini sotib oldi. Koʻplab qoʻshilish va sotib olishlardan soʻng, RUSAL 2015-yilda Xitoyning Hongqiao guruhi uni ortda qoldirmaguncha dunyodagi eng yirik alyuminiy ishlab chiqaruvchisi boʻldi. Tadbirkorning koʻp tarmoqli xoldingining asosiy aktivi boʻlib qoladigan metalldan tashqari, Deripaska shu davrda asosiy sohalardagi bir qator kompaniyalarning ulushlarini sotib oldi: mashinasozlik, energetika, togʻ-kon sanoati, moliyaviy xizmatlar va sugʻurta, qurilish, aviatsiya, qishloq xoʻjaligi va boshqalar.

2022-yil sentyabrida AQSh rasmiylari tadbirkorni sanksiyalarni chetlab oʻtishga urinishda aybladi. Deripaska mamlakatda unga xizmat koʻrsatgan uchta ayolni yollagandi. Ulardan biri AQShda ikki farzand dunyoga keltirishi kerak edi. Ayblovga koʻra, Deripaska oʻz farzandlarining Qoʻshma Shtatlarda tugʻilishi va Amerika tibbiyot tizimi va avtomatik fuqarolik huquqlaridan foydalanishini taʼminlash uchun yuz minglab dollar sarflagan[28].

Boyligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2008-yilda Deripaskaning boyligi 28 milliard AQSh dollariga baholangan[29][30]. Forbes jurnaliga koʻra milliarderlar reytingida 9-oʻrinni egalladi[31][29]. 2018-yil yanvar holatiga koʻra, Deripaska 7,1 milliard dollar boyligi bilan reytingda 247-oʻrinda edi[32]. 2019-yil dekabr oyida Forbes maʼlumotlariga koʻra rossiyalik tadbirkorlar reytingida birinchi oʻrinni egalladi, ularning boyligi soʻnggi oʻn yil ichida kamaygan[33]. Jurnal maʼlumotlariga koʻra, Deripaskaning boyligi 2010-yildan 2019-yil oxirigacha 10,7 milliard dollardan 4 milliard AQSh dollariga kamaygan[34]. 2023-yilda Forbes jurnalining „110 rus milliarderi“ reytingiga kirdi va 2,5 milliard dollar boyligi bilan 54-oʻrinni egalladi[35].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Дерипаска, Олег — председатель наблюдательного совета холдинга "Базовый элемент", генеральный директор Объединенной компании "Русал"“ (ru). Лента.ру. 2013-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 22-sentyabr.
  2. ↑ „Олег Дерипаска — председатель наблюдательного совета компании «Базовый элемент»“ (ru). Forbes. 2013-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 22-sentyabr.
  3. ↑ „Олег Дерипаска — биография“ (ru). Ведомости. 2013-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 22-sentyabr.
  4. ↑ Farolfi, Sara; Harding, Luke. „EU citizenship for sale as Russian oligarch buys Cypriot passport“ (en). The Guardian (2018-yil 2-mart). 2022-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar.
  5. ↑ „FT раскрыла основания санкций США против Дерипаски“. 2022-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-aprel.
  6. ↑ „Дерипаска проиграл иск в США об отмене санкций против него“. 2022-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-aprel.
  7. ↑ „ДЕРИПАСКА Олег Владимирович - биография, досье, активы | Voyna i sanksii“ (ru). sanctions.nazk.gov.ua. 2023-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-yanvar.
  8. ↑ „ДЕРИПАСКА Олег Владимирович“. 2023-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-yanvar.
  9. ↑ „Deripaska Rebound From Near-Crash Stares Down Potanin | Bloomberg Business“. 2016-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 29-sentyabr.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Дерепаско Тимофей Романович: Приказ об исключении из списков“. Память народа 1941—1945. 2020-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-oktyabr.
  11. ↑ „В Австрии прошла служба в память о погибших советских солдатах“. Информационное агентство RNS (2019-yil 9-may).[sayt ishlamaydi]
  12. ↑ „Служба в память о советских воинах прошла в русском храме в Австрии“. 2019-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-avgust.
  13. ↑ „Русский храм в австрийском городе Лаа провёл службу в память жертв Второй мировой войне - Газета.Ru | Новости“. Газета.Ru. 2019-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-avgust.
  14. ↑ „PROFILE: ‘We’re waiting for the aluminium industry to do its homework,' Deripaska says | Metal Bulletin“. www.metalbulletin.com. 2016-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-yanvar.
  15. ↑ „Картотека потерь: Дерипаска Роман Ефремович“. Памяти героев Великой войны 1914—1918. 2020-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 19-oktyabr.
  16. ↑ „Малая родина. | Forbes.ru“. 2012-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-mart.
  17. ↑ „PROFILE: ‘We’re waiting for the aluminium industry to do its homework,' Deripaska says | Metal Bulletin“. www.metalbulletin.com. 2016-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-yanvar.
  18. ↑ „Клуб знаменитых капитанов. Встреча 107-я. Запись 1977г. На 11 мин. 11 сек.“. staroeradio.ru. 2018-yil 9-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-sentyabr.
  19. ↑ „Акция «Хватай выгоду»: получите бонус 120% — Инвестиционные и финансовые новости“. Invest-rating.ru (2018-yil 2-noyabr).
  20. ↑ „Официальный сайт Олега Дерипаска“. 2015-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 31-oktyabr.
  21. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named bloomberg2
  22. ↑ „Официальный сайт Олега Дерипаска“. 2015-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 31-oktyabr.
  23. ↑ „Официальный сайт Олега Дерипаска“. 2015-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 31-oktyabr.
  24. ↑ „Официальный сайт Олега Дерипаска“. 2015-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 31-oktyabr.
  25. ↑ Menedjment (Wayback Machine saytida 2019-10-04 sanasida arxivlangan)// Ofitsialniy sayt RUSALa
  26. ↑ Po itogam IPO v Gonkonge „RUSAL“ privlyok $2,2 mlrd (Wayback Machine saytida 2019-05-23 sanasida arxivlangan)// Finam
  27. ↑ Rusal v xode IPO privlyok bolee $2,2 mlrd (Wayback Machine saytida 2014-11-11 sanasida arxivlangan)// Vedomosti
  28. ↑ „США обвинили Олега Дерипаску в нарушении санкций за организацию в стране рождения его детей“. Радио Свобода (2022-yil 29-sentyabr). 2022-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-sentyabr.
  29. ↑ 29,0 29,1 „The World's Billionaires #9 Oleg Deripaska“. Forbes (2008-yil 3-may). 2018-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-fevral.
  30. ↑ Spisok bogateyshix lyudey mira – 2015
  31. ↑ 100 bogateyshix biznesmenov Rossii – 2008 (Wayback Machine saytida 2023-03-17 sanasida arxivlangan) // Forbes
  32. ↑ „Forbes Billionaires 2021: The Richest People in the World“. Forbes. 2019-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 29-sentyabr.
  33. ↑ „Россияне, утратившие миллиарды: бизнесмены с самыми большими финансовыми потерями в 2010-х. Фото | Milliarderi“ (en). Forbes.ru (2019-yil 31-dekabr). 2019-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-dekabr.
  34. ↑ „Forbes составил рейтинг российских бизнесменов с самыми большими финансовыми потерями“ (ru). ТАСС. 2019-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-dekabr.
  35. ↑ „110 российских миллиардеров. Рейтинг Forbes 2023“ (ru). Forbes. 2023-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-dekabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oleg_Deripaska&oldid=4123824" dan olindi