Kontent qismiga oʻtish

Noyob Yer sayyorasi (gipoteza)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Apollon 17 nuqtai nazaridan Yer Noyob sayyora. Yer gipotezasida aytilishicha, Yer kabi hayotning murakkab evolyutsiyasiga ega boʻlgan sayyoralar haqiqatan ham juda kam bo'lishi kerak.

Noyob Yer sayyorasi- 2000-yilda xuddi shu nomdagi kitobda tuzilgan va nashr etilgan gipotezadir. Sayyorashunoslik va astrobiologiyada bu gipoteza hayotning (hayotning) kelib chiqishi va uning biologik murakkabligining evolyutsiyasi, masalan, jinsiy ko'payish, Yerdagi ko'p hujayrali organizmlar (keyinchalik, inson intellekti ) astrofizik va geologik kombinatsiyani talab qiladi, deb ta'kidlaydi. Gipotezaning ta'kidlashicha, yerdan tashqaridagi murakkab hayot juda ehtimol bo'lmagan va juda kam uchraydigan voqelikdir. "Nodir yer" atamasi yoki "Nega koinotda murakkab hayot kam uchraydi?" U 2000-yilda paydo boʻlgan. Ushbu kitobni geolog va paleontolog Piter Uord hamda astronom va astrobiolog Donald E. Brunelli yozgan bo'lib, ular Vashington universitetining o'qituvchilaridir.

Ushbu gipotezaga qo'shimcha ravishda, Karl Sagan va Frenk Dreyk tomonidan boshqa muqobil farazlar ham ilgari surilgan.

Mo''tadillik printsipiga ko'ra ( Kopernik printsipida aytilganidek); Koinot juda murakkab hayotga ega bo'lishi ham mumkin. Piter Uord va Brunelli argumenti shundan iboratki: “ Sayyoralar, sayyoralar tizimlari va galaktik mintaqalarning mavjudligi Somon yo'li galaktikasida Yerda, quyosh tizimida va bizning mintaqamizda uchraydigan hayot uchun kamyob boʻlgan muhitga egadir.»

"Murakkab hayot" uchun "Nodir yer" xizmatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
NGC 7331 kabi galaktikaning zich markazi ( Somon yo‘lining “egizaki”[1] deb ataladi) murakkab hayot uchun xavfli bo‘lgan yuqori miqdorda nurlanishga ega.

Noyob Yer sayyorasi gipotezasi argumentiga ko'ra; Biologik murakkablik evolyutsiyasi ko'plab "tasodifiy sharoitlar xossalarini" talab qiladi, masalan, galaktikaning yashash zonasi, markaziy yulduz va zarur xususiyatlarga ega boʻlgan sayyora tizimlari, yashash uchun yaroqli hududning hayot zonasi, kerakli o'lchamdagi yer sayyorasining mavjudligi, gaz giganti qalqoni va mutanosib ravishda katta tabiiy sun'iy yo'ldosh, sayyoraning magnitosfera maydoni va plitalar tektonikasini ta'minlash uchun zarur boʻlgan sharoitlar, litosfera, atmosfera va okeanlarning kimyoviy tarkibi, massiv kabi "evolyutsion nasoslar" ning roli, muz qatlamlari va noyob meteoritlarning ta'siri va oxir-oqibatda ko'rinadigan hamma narsa eukaryotik hujayralarning paydo bo'lishiga olib keldi.

To'g'ri galaktikada to'g'ri joy

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Noyob Yer sayyorasining gipotezasi shuni ko'rsatadiki, dunyodagi ma'lum joylarning aksariyati; Bizning galaktikamizning katta qismlarini o'z ichiga olgan holda, " murakkab hayot " ni qo'llab-quvvatlashga qodir emas. Piter Uord va Brunelli bunday hududlarni " o'lik zonalar " deb atashadi. Galaktikaning murakkab hayot bo'lishi mumkin boʻlgan qismi galaktikaning yashash zonasini tashkil qiladi.

  1. Yulduzning metallligi pasayadi . metallarning mavjudligi; ( astronomiyada bu vodorod va geliydan boshqa barcha elementlarni bildiradi) Yer kabi sayyoraning paydo bo'lishini ta'minlash uchun zarurdir.
  2. X-nurlari va gamma nurlarining nurlanishi kamayadi . Galaktika markazidagi qora tuynukdan va shu qora tuynuk yaqinidagi neytron yulduzlaridan kelib chiqadigan bu turdagi nurlanishning nurlanishi " murakkab hayot ", shuning uchun "noyob yer" uchun xavfli ekanligi ma'lum. uning ilk koinot va galaktika mintaqalari haqidagi kontseptsiyasidagi gipoteza; yulduzlar zichligi yuqori boʻlgan, lekin o'ta yangi yulduzlarning mavjudligi ham odatiy hol boʻlgan joyda u "murakkab hayot" rivojlanishi uchun yaroqsiz joy deb hisoblaydi.[2]
  3. Yulduzning zichligi kamayishi bilan sayyoralar va yaqin yulduzlar bilan asteroidlarning tortishish buzilishi kamayadi . Shuning uchun, sayyora galaktika markazidan yoki spiral qo'ldan qanchalik uzoqda bo'lsa, uning katta meteorit bilan to'qnashuvi shunchalik kam bo'ladi. Etarli darajada katta ta'sirning ta'siri sayyoradagi barcha "murakkab hayot" ni yo'q qilishi mumkin.

To'g'ri turdagi yulduz atrofida to'g'ri masofaga ega boʻlgan orbitada

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bizning yer yuzidagi misolimiz shuni ko'rsatadiki, " murakkab hayot " suyuq suv mavjudligini talab qiladi va shuning uchun markaziy yulduzning sayyorasi bu yulduzdan mos masofada bo'lishi kerak. Bu nuqta yashash zonasi yoki Goldilocks printsipi kontseptsiyasining asosidir.[3] Yashash zonasi markaziy yulduz atrofida halqa hosil qiladi. Agar sayyora o'z Quyoshiga juda yaqin yoki juda uzoqda bo'lsa, bu sayyoraning sirt harorati "suyuq suv" mavjudligi shartiga mos kelmaydi.

To'g'ri tartibga solingan sayyoralar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Nodir yer" tarafdorlarining yana bir argumenti shundaki, "murakkab hayot" ni qo'llab-quvvatlashga qodir boʻlgan sayyoralar tizimining tuzilishi kichik, toshli ichki sayyoralar va tashqi gaz gigantlari bilan quyosh tizimiga o'xshash bo'lishi kerak.[4] Yer nuqtai nazaridan tizimning changyutgichi boʻlgan kuchli tortishish kuchi bilan ushbu sayyoralar qo'llab-quvvatlanmasa, asteroidlar to'qnashuvi soni tobora ko'proq bo'lishi mumkin edi va ko'proq yo'q bo'lib ketish hodisalari sodir bo'lishi mumkin edi.

Uzoq muddatli va barqaror isbotga ega boʻlgan sxemada

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Nodir yer" gaz giganti "hayot" ning asosiy asoslari rivojlanayotgan jismga (sferaga) ma'lum o'lchamdan yaqinroq bo'lmasligi kerak, deb ta'kidlaydi, agar bu jism gaz gigantining yo'ldoshlaridan biri bo'lmasa. Gaz gigantiga yaqin bo'lish potentsial yoki bevosita potentsial "tirik" sayyoraning orbital barqarorligiga ta'sir qilishi mumkin, bu sayyorani yashashga yaroqli zonadan chiqish va uzluksizlik tamoyilini buzish kabi hodisalarga duchor qilishi mumkin. Nyuton dinamikasi qonunlari sayyora orbitasini xaosga olib kelishi mumkin, orbital ekssentriklik ehtimoli; Ayniqsa, katta sayyoraga ega boʻlgan tizimda u juda yuqori.

Tegishli hujjatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ushbu mavzu hujjatli to'plamning " Nodir yer " nomli beshinchi qismida muhokama qilinadi.[5][6][7]

Qo'shimcha kitoblar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Noyob Yer: Murakkab hayot nima uchun koinotda kamdan-kam uchraydi (Rare Earth: Why Complex Life is Uncommon in the Universe) - Peter D. Ward va Donald Brownlee
  2. Goldilocks Ta'siri: Yerning 4 Miliard Yillik Iqlim Tarixi (The Goldilocks Effect: The 4 Billion Year History of Earth's Climate) - Ruth D. Schwartz
  3. Biz bilmaydigan hayot: NASA Ilg'or G'oyalar Instituti(Life as We Do Not Know It: The NASA Institute for Advanced Concepts) - Peter Ward
  4. Koinotda sayyoralar yashashga yaroqliligi: Quyosh Tizimidan Yulduzlargacha(Planetary habitability in the universe: from the Solar System to the Stars) - Michael J. Geller
  5. Astrobiologiya: Juda Qisqa Kirish (Astrobiology: A Very Short Introduction) - David C. Catling

Maqolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Noyob Yer Gipotezasi: Yerning noyobliligini tushuntirish - Peter Ward[8]
  2. Ekzosayyoralarning yashashga yaroqliligi: Yulduz va Sayyora sharoitlarining roli - C. L. Cockell[9]
  3. Murakkab hayot rivojlanishidagi sayyora sharoitlarining roli - J. F. Kasting[10]
  4. Yerning noyobligi: Astrobiologiyadan bir nazar - R. M. Stroud[11]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ http://www.spitzer.caltech.edu/news/releases/ssc2004-12/ssc2004-12a.shtml 1 Morphology of Our Galaxy's 'Twin' Spitzer Space Telescope, Jet Propulsion Laboratory, NASA.
  2. ↑ Ward & Brownlee 2000, pp. 27–29
  3. ↑ http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0019103579901416 Hart, M.H. (January 1979). "Habitable Zones Around Main Sequence Stars". Icarus 37 (1): 351–7. Bibcode:1979Icar...37..351H. doi:10.1016/0019-1035(79)90141-6.
  4. ↑ http://news.nationalgeographic.com/news/2007/08/070827-jupiter-comets_2.html Minard, Anne (27 August 2007). "Jupiter Both an Impact Source and Shield for Earth". Retrieved 2014-01-14. "without the long, peaceful periods offered by Jupiter's shield, intelligent life on Earth would never have been able to take hold."
  5. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Earth:_The_Power_of_the_Planet
  6. ↑ https://download.ir/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF-power-planet/
  7. ↑ http://www.mndl.ir/?tag=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF-%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D9%87-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%87
  8. ↑ [Adler.] „Noyob yer gipotezasi:Yerning noyobliligini tushuntirish“ (inglizcha) 5-6 (29-iyul, 2022).
  9. ↑ G. G. Byrd, K.; V. Kholshevnikov. „Yerga o'xshash sayyoralarning yashashga yaroqliligi: Yulduz va Sayyora sharoitlarining roli“ (Inglizcha) 6 (2003). Qaraldi: 6- oktabr, 2024.
  10. ↑ Markopoulou. „Murakkab hayot rivojlanishidagi sayyora sharoitlarining roli“ (Inglizcha) 4 (5 - noyabr, 2021). Qaraldi: 6- oktabr, 2024.
  11. ↑ [Cottin]; J. Michelle Kotler, Kristin Bartik, Henderson Cleaves. „Yerning noyobligi: Astrobiologiyadan bir nazar“ (Inglizcha) 38-40. Space Science Review (sentabr, 2015). DOI:10.1007/s11214-015-0196-1. Qaraldi: 6 - oktabr, 2024. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Noyob_Yer_sayyorasi_(gipoteza)&oldid=5254564" dan olindi