Marsyurar

"Kyuriosity" Marsyurari

„Perseverans“ Marsyurari

" Chjuzhong " Marsyurari

Marsyurar — Mars yuzasida harakatlanadigan sayyoraviy mashina. Marsyurarlarni sayyora yuzasiga yumshoq qoʻnishi maxsus apparatlar yordamida amalga oshiriladi.

Marsyurar, Oyyurardan farqli oʻlaroq, buyruq signallari va sayyoraviy aloqa signallarining sezilarli kechikishi tufayli, Marsyurar real vaqt rejimida Yerda joylashgan operator buyruqlari bilan masofadan turib boshqarilmaydi. Kechikish vaqti Yer va Marsning nisbiy holatiga qarab 3 daqiqa 6 soniyadan 22 daqiqa 17 soniyagacha oʻzgarib turadi. Kechikish, radio signali tarqalish tezligining cheksizligi tufayli Marsga va undan soʻng Yerga yetib borishi uchun vaqt talab qilishi sababli yuzaga keladi. Shu sababli, Marsyurarlar maʼlum vaqt davomida ishlashga qodir, jumladan, oʻz dasturlariga muvofiq avtonom(mustaqil) ravishda harakat qila oladi va tadqiqotlarni amalga oshira oladi.

Hammasi boʻlib Marsda ilmiy tadqiqotlar uchun oltita Marsyurar yaratilgan. Ulardan uchtasi: " Qiziqish ", " Qatʼiyat " va " Jjuzhong " hali ham ishlamoqda (2022-yil holatiga koʻra).

Turlari

• PROP-M sovet marsyurari. Xuddi shunday marsyurar 1971-yilda Marsdagi avtomatik sayyoralararo stansiyaga yuklar olib borishga moʻljallanga va Mars stantsiyalarining bir qismi boʻlgan:
  • Mars 2. 1971 -yil 27-noyabrda muvaffaqiyatsiz qoʻnishga urinish chogʻida halokatga uchragan.
  • 1971 -yil 2-dekabrda Mars- 3ni tushuvchi vosita yumshoq qoʻnishni amalga oshiradi, biroq apparatga kabel orqali ulangan Mars stantsiyasining oʻzidan signal 14,5 soniyadan soʻng gʻoyib boʻldi. Marsyurardan maʼlumot olinmagan

Boshqa uchirilgan sayyoraviy mashinalar birinchi navbatda harakatlanish tizimi bilan ajralib turgan: marsyurarlarning yon tomonlarga oʻrnatilgan ikkita „changʻi“ shaklidagi gʻildiraklar yordamida harakatlanishi kerak boʻlgan. Bunday tizim Mars yuzasi haqida maʼlumotlar yoʻqligi sababli tanlangan edi.

• " Musofir " (inglizcha: Sojourner) — 1997-yil 4-iyuldan 27-sentabrgacha (NASA Mars Pathfinder dasturining bir qismi sifatida) foydalanilgan.

• Mars Exploration Rover dasturining bir xildagi marsyurarlari, NASA :
  • " Ruh " (inglizcha: Spirit) — 2004 -yil 4 -yanvardan 2010 -yil 22-martgacha faoliyat yuritgan.
  • " Imkoniyat " (inglizcha: Opportunity) — 2004-yil 25-yanvardan 2018-yil 10-iyungacha faoliyat yuritgan.

• " Kyurisity " (inglizcha: Curiosity) — 2012 — yilda faoliyat yuritgan. 2022 -yil 6-avgust holatiga koʻra hozir ham ishlash holatida (NASA Mars ilmiy laboratoriyasi dasturi doirasida).

• " Qatʼiyat " (inglizcha: Perseverance NASA Marsga 2020-yil 30-iyulda uchirilgan marsyurar. Mars 2020 dasturining bir qismi boʻlgan. Marsga 2021-yil 18-fevralda yetib borgan. Ushbu marsyurarning asosiy vazifalaridan biri hayot mavjud shakllari, belgilarini aniqlash va ularni kelajakdagi ekspeditsiyalarda Yerga qaytarishga moʻljallangan namunalarni „saqlash“ dir. Bundan tashqari, olimlar marshrutdan Mars yuzasida yashash uchun qulay bazalar qurish imkoniyatlarini oʻrganish uchun platforma sifatida foydalanishni rejalashtirmoqda.

• " Chjuzhong " (xitoycha: 祝融) 2020-yil 23-iyulda Venchang kosmodromidan Long March 5 raketasi tomonidan uchirilgan birinchi Xitoy marsyuraridir. Tyanven-1 dasturining bir qismi. 2021-yil 14-mayda u Marsning shimoliy yarim sharida (Utopiya tekisligi) past kengliklarda qoʻndi. Ogʻirligi 240 kg boʻlgan va toʻrtta quyosh panelidan quvvat oladigan olti gʻildirakli „Chjuzhong“ (olov xudosi) marsyurari sayyora yuzasini uch Mars oyi davomida tadqiq qiladi

Hali amalga oshirilmagan loyihalar

• " Mars-4NM " — bu sovet ogʻir roverining amalga oshirilmagan loyihasi boʻlib, u N-1 oʻta ogʻir raketa tashuvchisi tomonidan ishga tushirilishi kerak edi, ammo u ishga tushirilmagan. Loyiha 1970-yilda ishlab chiqilgan boʻlib, 1975-yilda amalga oshirish maqsadida.
• Mars rover (Mars-96)

Uchirilishi rejalashtirilgan marsyurarlar

• " Rosalind Franklin " ilgari „ExzoMars“ nomi bilan tanilgan) — Roskosmos va Yevropa kosmik agentligining qoʻshma loyihasi boʻlgan Marsyurari; Marsga uchirilishi 2022-yilning oʻrtalariga moʻljallangan.
• Marsdan namunalarni olib kelish missiyasi — ehtimol mashina Marsdagi tuproqni olib kelish uchun ushbu dasturning bir qismlaridan biri boʻladi.

Fazoviy kemalarining Marsga qoʻnadigan joylari

Fazoviy kemalarining Marsga qoʻnadigan joylari

Muvaffaqiyatli qoʻnishni amalga oshirib, ish boshlagan ekspiditsiya joylari

Muvaffaqiyatli amalga oshirilgan qoʻnish joylari

Havolalar

• Fotografiya sovetskogo marsoxoda PrOP-M
• Krasniy kosmos. Perviy v istorii marsoxod dostig Marsa v 1971 godu
• NASA official Mars Rover website
• Planetoxodi / A. L. Kemurdjian, V. V. Gromov, I. F. Kajukalo i dr.; pod red. A. L. Kemurdjiana — M., Mashinostroenie, 1993.