Mariya Aleksandrovna Kuznetsova

Mariya Aleksandrovna Kuznetsova
Tavalludi	13-dekabr 1899-yil; Namangan; Oʻzbekiston SSR
Vafoti	20-yanvar 1956-yil ; (56 yoshda); Toshkent; Oʻzbekiston SSR
Fuqaroligi	SSSR
Mukofotlari	; ;

Mariya Aleksandrovna Kuznetsova (1899, Namangan — 1956.20.1, Toshkent)— Oʻzbekiston xalq artisti (1939). Oʻzbek professioval teatrining birinchi aktrisalaridan. Millati rus boʻlsada, oʻzbek xalqining hayoti, tili, urf-odati va sanʼatini mukammal bilgan. Barcha rollarini oʻzbek tilida ijro etgan. Ijodini badiiy hanaskorlik toʻgaragidan boshlagan. 1918—21 yillar Hamza rahbarligidagi "Oʻlka sayyor siyosiy truppasi"da, 1921—25 yillar Qoʻqon teatrida, 1925-yildan Oʻlka davlat namuna drama truppasi (keyinchalik Hamza teatri)da aktrisa. K. Hamza pyesalaridagi Vafisa ("Fargʻova fojiasi"), Jamila ("Iffat karbonlari"; "Boy ila xizmatchi"), Maryam ("Zaharli hayot") va boshqa ayollar obrazining birinchi ijrochilaridan. Aktrisa oʻz ijodiy yoʻliga ega boʻlishidaM. Uygur va Ya. Bobojonovlarnnt xizmati katta boʻldi. Eng yaxshi rollari: Antoniva ("Isyon"), Hoji ova ("Boy ila xizmatchi"), Miller xonim ("Makr va muhabbat"), Kabanixa ("Momaqaldiroq"), Ogudalova, Galchixa ("Sepsiz qiz", "Aybsiz aybdorlar"), Xolniso ("Shohi soʻzana"), Zuhra ("Ogʻriq tishlar"), Akuliva Ivanovva ("Meshchanlar"), Maysara ("Maysaraning ishi", Muqimiy teatrida) va boshqa harakterli, hajviy obrazlari oʻziga xos ijro uslubi, qahramonlar ichki dunyosining chuqur va yorqin ifodasi, hayotiyligi va maishiy boʻyokdarga boyligi bilan aj-ralib turadi. "Bukj xizmatlari uchun" ordeni bilan mukofotlangan (2001).^[1]

Biografiyasi

1899-yilda Namanganda tugʻilgan. Uning otasi yoshligida Rossiyadan koʻchib kelgan va mexanik sifatida paxta tozalash zavodlarida ishlagan. Uch farzandning eng kichigi va uning ikkita akasi bor edi. U mahallada oʻsganligi bois bolaligidan oʻzbek tilini, oʻzbek xalq qoʻshiq va raqslarini yaxshi bilgan.

1917-yilda Namangan musulmon deputatlari kengashiga ishga kirdi, shoʻro ishchilari havaskorlik spektaklini qoʻyishga qaror qilishganida, toʻgarak aʼzolaridan oʻz faoliyatini saqlab qolishlarini soʻrab, drama toʻgaragiga ham aʼzo boʻldi. 1918-yilda shoir Xamza uni siyosiy boʻlimning Turkiston fronti musulmonlar boʻlimi qoshida tashkil etilayotgan mintaqaviy sayyor musulmon siyosiy truppasiga taklif qiladi; ushbu truppa bilan „Krasniy Vostok“ targʻibot poezdida u frontda chiqish qildi.

Undan oldin oʻzbek teatrida ayol rollarini erkaklar ijro etgan, Kuznetsova ayol rollarining birinchi ijrochilaridan bo‘lgan, Xamza spektakllarida Fotima („Tuhmatchilarning jazosi“), Maryam (“„Zaharlangan hayot), Jamila („Bay va ferma“), „Fargʻona fojialari“da ayol rollari rollarini ijro etgan.

Urushdan keyin Qoʻqon va Fargʻona teatrlarida ishlab, 1926-yilda Samarqandga Oʻzbek Milliy akademik drama teatriga taklif qilinadi.

1929-yildan - aktrisa Hamza nomidagi oʻzbek drama teatrida rollar oʻynagan.

U ijro uslubining yorqin oʻziga xosligi, rang-barangligi, kundalik konkretligini koʻrsatib, quyidagi xarakterli rollarni ijro etdi: Kumushbibi („Ikki kommunist“ Komil Yashin, 1929), Anna Andreevna (Inspektor) Gogol, 1930). Uning Xoji („Bay va ferma“ Xamza, 1939) va Kabanixi (“Momaqaldiroq” Ostrovskiy) 1938, 1955) rollarini ijro etishi katta oʻziga xos kuch sifatida ajralib turardi. Uning ijodi satirik hazil bilan ham ajralib turardi - kampir (Pushkinning „Oltin baliq“ 1948), Bessemenova („Filistlar“ Gorkiy, 1954) va maftunkor xalq qahramonlari - Maysara („Maysaraning nayranglari“ Hamza, 1939), Xolniso („Ipak soʻzani“ Abdulla Qahhor, 1952) rollarini ijro etgan. Shu va shu kabi boshqa rollari uchun unga 3-darajali Stalin mukofoti mukofotga loyiq koʻrildi, lekin oʻsha yili mukofot topshirilmadi.

U 1956-yilda Toshkentda vafot etgan va Chig‘atoy memorial qabristoniga dafn etilgan.

Mukofotlari

O‘zbekiston SSR xalq artisti (1939).
Mehnat Qizil Bayroq ordeni (1951)^[2]
“„Shon-sharaf belgisi“ ordeni
"Mehnat faxriysi" medali (1945)^[3].
2001-yilda vafotidan soʻng Oʻzbekistonning oliy mukofoti – „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni bilan taqdirlangan.

Madaniyatda

U 1965-yilda „O‘zbekfilm“ kinostudiyasida rejissyor Latif Fayziyev tomonidan suratga olingan „Momaqaldiroqda tugʻilganlar“ („Natashaxonim“) filmining bosh qahramoni prototipidir.

Qoʻshimcha oʻqish uchun

Oʻzbek drama teatri: tarix konturi / G. A. Uvarova. - „Sanʼat“ davlat nashriyoti, 1959. - 229 b. — 30-31-betlar
Mariya Aleksandrovna Kuznetsova // Teatr entsiklopediyasi, 3-jild. / S. S. Mokulskiy, P. A. Markov. - M .: Davlat. ilmiy nashriyot uyi „Sovet ensiklopediyasi“, 1964. – 315-bet
Mariya Aleksandrovna Kuznetsova // Toshkent: Entsiklopediya. - O‘zbek Sovet Ensiklopediyasining bosh nashri, 1983-413 b. - 177-bet
Kuznetsova Mariya Aleksandrovna // Toshkent. Xotira.

Manbalar

↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
↑ „Архивированная копия“. 2022-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-mart.
↑ „Архивированная копия“. 2019-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[1] OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

[2] „Архивированная копия“. 2022-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-mart.

[3] „Архивированная копия“. 2019-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.

[1]

[2]

[3]