Kontent qismiga oʻtish

Luca Carlevarijs

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Luca Carlevarijs

Carlevarijs Luka (1663).
Haqiqiy ismiCarlevarijs Luka
Tavalludi 20-yanvar 1663-yil
Udine, Italiya
Vafoti 12-fevral 1730-yil(1730-02-12)
(67 yoshda)
Venetsiya
Millati italyan
Sohasi veduta, grafika, gravyura

Luca Carlevarijs (talaffuzi: Luka Karlevaris; 1663-yil 20-yanvar — 1730-yil 12-fevral) — italyan rassomi, meʼmor va oʻymakor, oʻymakorlik texnikasida, barokko davri Venetsiyalik maktab rassomi, veduta ustasi.

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Carlevarijs Luka 1663-yil 20-yanvarda Italiyaning shimoli-sharqidagi Udine shahrida meʼmor va rassom Jovanni Leonardo oilasida tugʻilgan, uning badiiy qobiliyatlari unga meros boʻlib qolgan. Oʻn olti yoshida u otasidan ayrilib, oʻsha paytda singlisi Kassandra yashagan Venetsiyaga koʻchib oʻtdi. Turar joyni tanlash tasodifiy emas edi: italyan rasmining rivojlanishida oltin davr yaqinlashib qoldi va Venetsiya uning markazlaridan biri edi . Aynan shuning uchun bu shaharni yangi boshlovchi rassomning yashash joyi sifatida tanlagan. U oilaviy anʼanalarga sodiq edi va sanʼat va ilm-fanga ishtiyoqi tufayli Venetsiyada oʻzi uchun kerak boʻlgan hamma narsani olishga umid qildi. U Zenobio maydoniga (Palazzo Zenobio) yaqin joyda joylashdi, bu keyinchalik uning karerasida muhim rol oʻynadi. Maydon yaqinida sanʼatga mehr qoʻygan va saroyini venetsiyalik rassomlarning asarlari bilan bezatgan boy aristokrat Zenobio oilasining saroyi joylashgan edi. Yosh va isteʼdodli Luka Carlevarijs eʼtiborga olindi va tez orada boy va nufuzli homiyga ega boʻldi. Bu voqea unga oʻzining „Luka SaʼZenobio“ nomini berdi[1]. 1685—1690-yillarda Karlavris Rimga tashrif buyuradi va u yerda oʻz mahoratini oshirishga intiladi. Oʻsha paytda Rimda veduta rasmini oʻrgatgan Gaspare van Vittel (Vanvitelli) bilan oʻqiyotganda, Luka mashhur veduta rassomi Jovanni Paolo Paninining asarlaridan taʼsirlangan. 1698-yilda u Venetsiyaga qaytib keldi va ustozlari ilhomlantirgan asarlar yaratdi. Shu bilan birga, rassomning zamondoshi, rassomlar lugʻatiga maqola muallifi Pietro Guarienti (Abecedario pittorico, 1753) uning saqlanib qolgan mustaqilligi va oʻziga xosligini haqli ravishda taʼkidlaydi. Rassomlikdan tashqari, Carlevarijs oʻyma bilan shugʻullanadi, matematik moyilliklarni koʻrsatadi, shuningdek, arxitekturaga qiziqish. U Oksforddagi Eshmol muzeyida joylashgan Bartolomeo Nazarining portretida aks etgan koʻp qirrali shaxs edi. Unda u kitoblar bilan oʻralgan, qoʻlida kompas boʻlgan globus, oliy maʼlumotli shaxs sifatida tasvirlangan. Uning arxitektura chizmalarining oz qismi saqlanib qolgan. Ular tarix uchun uning rasmlari va gravyuralaridan kam qadrli emas. Ulardan baʼzilari sanʼat asarlari uchun badiiy eskizlar bilan bir vaqtda yaratilgan. 1708-yilda u Fraglia dei Pittori, Venetsiya sanʼat bozoriga kirish uchun zarur boʻlgan muhim rassomlar gildiyasiga qoʻshildi. Bu vaqtga kelib Carlevarijs taniqli va taniqli rassomdir. Uning suratlarining aksariyati XVIII asrning birinchi choragiga tegishli.

1728-yilda rassom progressiv falajga duchor boʻldi, shu sababli u oʻz ishini toʻxtatishga majbur boʻldi. Luka Carlevarijs 1730-yil 12-fevralda Venetsiyada 67 yoshida vafot etdi[2].

Luka Carlevarijs: „Piazza San-Marko“. Kanvas, XVIII asr boshlari.

Yaratilish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Luka Carlevarijsning ishonchli tarzda aniqlanishi va sanasini aniqlash mumkin boʻlgan eng qadimgi asarlari XVIII asr boshlariga toʻgʻri keladi. Ular orasida „Le Fabriche e Vedute di Venezia“ sarlavhasi ostida nashr etilgan va 1703-yildagi vedute uslubida ishlangan Venetsiya manzaralari toʻplami mavjud. Unda Venetsiyadagi eng mashhur binolar, maydonlar va boshqa diqqatga sazovor joylar tasvirlari mavjud. 1703-yilda venetsiyalik Domeniko Lovisa tomonidan ishlangan Luka Carlevarijs chizmalari asosida optik kamera yordamida qilingan gravyuralar seriyasining nashr etilishi XVIII asrda veduta rivojiga va uning etching janrida ommalashishiga katta taʼsir koʻrsatdi. Keyinchalik ular Kanaletto va Franchesko Guardi tomonidan oʻz asarlarida ishlatilgan. U oʻzining homiylaridan biri Kount Balbi va uning oila aʼzolarining tantanali portretlarini chizgan (Katarina Balbi portreti, Venetsiya, KaʼRezzoniko).

Luka Carlevarijs haqli ravishda Venetsiyalik veduta asoschisi hisoblanadi. U oʻz asarlarida ajoyib mahorat bilan eng ajoyib va goʻzal manzaralarni topadi. Uning asarlari yorugʻlik, soyalar va atmosfera oʻyinining oʻziga xos xususiyatlarini taʼkidlab, tasvirning tafsilotlarini eng kichik detallarida takrorlash istagi bilan ajralib turadi. Karlevalis oʻz rasmlarida Venetsiya va uning aholisi hayotini eng mayda detallarigacha xattotlik aniqligi bilan tasvirlashga harakat qildi. Bular shahar maydonlari va qirgʻoqlari, nufuzli zodagonlar saroylari va cherkovlardir. Maydonlar aholisi orasida kiyingan koʻylakdagi oddiy fuqarolar va xonimlar bilan birga oqlangan janoblar bor, ularning liboslarida tomoshabin toʻr va ipakni osongina topishi mumkin, koʻcha itlari esa yaqin atrofda. Uning rasmlari shahar hayoti va tarixiga toʻla va agar xohlasa, Venetsiyaning „panoramasi“ tushunchasiga toʻgʻri kelishi mumkin. Shahar manzaralarining ushbu panoramalari meʼmoriy binolarning cheklangan maydoni va Venetsiya aholisining figuralarining boyligi bilan ajralib turadi. Olomon sahnalar Luka Carlevarijsning sevimli mavzusidir[3].

Luka Carlevarijs. Ikki tomonlama: boʻyash eskizlari va meʼmoriy chizmalar. XVIII asr boshlari

Carlevarijsni ayniqsa samarali rassom deb hisoblash mumkin emas; uning mashhur asarlari roʻyxati unchalik koʻp emas va bir yuz ellikka yaqin rasmlarni, asosan Piazza San-Marko va uning yaqin atrofini koʻrishni oʻz ichiga oladi. U, shuningdek, xarobalar va portlar, shuningdek, oz sonli landshaftlar tasvirlangan bir necha oʻnlab kaprichlarni chizgan. Bundan tashqari, unga bir nechta freskalar tegishli, jumladan, Padua yaqinidagi Stra saroyini bezab turgan devor freskalari. 1707-yilda u diplomatik marosimlarga bagʻishlangan bir qator asarlar yaratdi, ular bugungi kungacha nafaqat katta badiiy, balki tarixiy ahamiyatga ega. Luka Carlevarijsning asarlari va badiiy tasvirlari XVIII asrda venetsiyalik va yevropalik rassomlar uchun namuna boʻlib xizmat qildi. Uning shogirdlari orasida Kanaletto (1697-1768) laqabli mashhur Antonio Kanale (Antonio Kanale) bor, uning ostida veduta janri eng yuqori choʻqqiga chiqdi. Luka Carlevarijsning qizi Marianna Carlevarijs (1703-1750) ham rassom boʻlib, Balbi oilasining portretlarini (Korneliya Foskolo Balbi portreti, Venetsiya, Korrer muzeyi), nozik kumush-koʻk va kul rangdagi bolalar portretlarini chizgan. Luka Carlevarijs haqli ravishda jahon sanʼati tarixining etakchi rassomlari roʻyxatida sharafli oʻrinni egallaydi. Uning ijodi rassomchilikning keyingi rivojlanishiga sezilarli taʼsir koʻrsatdi va uning avlodlari tomonidan munosib baholandi[4].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Tatyana19. „Лука Карлеварис“ (ru). www.liveinternet.ru (2010-yil 4-noyabr). 2016-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 3-noyabr.
  2. ↑ „LE MERAVIGLIE DI VENEZIA“. www.nonsolocinema.com (2008-yil 14-mart). 2012-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 3-noyabr.
  3. ↑ „Лука Карлеварис (1663-1729)“ (ru). www.artitaly.ru. 2016-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 3-noyabr.
  4. ↑ „Piazza San Marco, Venice“. www.metmuseum.org. 2015-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 3-noyabr.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Luca_Carlevarijs&oldid=5179370" dan olindi