Kosmosni tadqiq etish

Kosmik tadqiqotlar – bu astronomiya va kosmik texnologiyalar yordamida kosmosni oʻrganish. ^[1] Hozirda fazoni tadqiq qilish asosan astronomlar tomonidan teleskoplar yordamida amalga oshirilayotgan boʻlsa, amalda ekipajsiz robotli kosmik zondlar, insonning kosmik parvozi orqali ham amalga oshirilmoqda.

Kosmosni oʻrganishning dastlabki davri Sovet Ittifoqi va Qoʻshma Shtatlar oʻrtasidagi " Kosmos poygasi „ bilan bogʻliq. Sovuq urush davri kosmik tadqiqotlar boshlanishiga turtki boʻlgan. Sovet Ittifoqi ham, AQSh ham koinotni oʻrganish orqali texnologiyadagi ustunliklarini isbotlash uchun kurashni boshlab yuborishgan. Sovet kosmik dasturi koʻplab marralarga birinchilardan boʻlib erishgan, jumladan 1957-yilda orbitada birinchi tirik mavjudot, 1961-yilda insonning birinchi kosmik parvozi (Yuriy Gagarin “Vostok 1" bortida), 1965-yil 18-martda birinchi kosmik yurish (Aleksey Leonov tomonidan), 1966-yilda boshqa samoviy jismga avtomatik qoʻnish va 1971-yilda birinchi kosmik stansiyaning (Salyut 1) ishga tushirilishi.

Izlanishlar tarixi

Birinchi teleskoplar

Birinchi teleskop 1608-yilda Gollandiyada Xans Lippershey ismli koʻzoynak ishlab chiqaruvchi tomonidan ixtiro qilingani aytiladi, lekin ularni astronomiyada birinchi marta 1609-yilda Galileo Galiley ishlatgan. ^[2] 1668-yilda Isaak Nyuton oʻzining aks ettiruvchi teleskopini qurgan, bu turdagi birinchi toʻliq ishlaydigan teleskop va oldingi Galiley teleskopidan ustunligi tufayli kelajakdagi ishlanmalar uchun as qotgan. ^[3]

Birinchi kosmik parvozlar

MW 18014 nemis V-2 raketasini sinovdan oʻtkazgan, u 1944-yil 20-iyunda Peenemündedagi Peenemünde armiyasi tadqiqot markazida boʻlib oʻtgan. Bu koinotga chiqqan birinchi texnogen ob’ekt boʻlib, 176 kilometrlik apogeyga erishgan. ^[4] Raketa kosmosga yetib kelgan boʻlsa-da, u orbital tezlikka erisha olmadi va shuning uchun zarba bilan Yerga qaytib, birinchi sub-orbital kosmik parvozga aylandi. ^[5]

Orbitadagi birinchi ob’ekt

Birinchi muvaffaqiyatli orbital uchirilish 1957-yil 4-oktyabrda Sovet Ittifoqining ekipajsiz Sputnik 1 („Yoʻldosh 1“) missiyasi edi. Sunʼiy yoʻldoshning ogʻirligi 83 kg (183 lb) ga yaqin edi va Yerni taxminan 250 km (160 mi) balandlikda aylangan deb ishoniladi. U ikkita radio uzatgichga ega boʻlib (20 va 40MGts), butun dunyo boʻylab radiolar tomonidan eshitilishi mumkin boʻlgan „bip“ signallarini chiqardi. Radio signallarining tahlili ionosferaning elektron zichligi haqida maʼlumot toʻplash uchun ishlatilgan, harorat va bosim maʼlumotlari esa radio signallarining davomiyligida kodlangan.

Insonning koinotga birinchi parvozi

1961-yil 12-aprelda 27 yoshli rus kosmonavti Yuriy Gagarinni "Vostok 1 " („Sharq 1“) kosmik kemasida birinchi muvaffaqiyatli kosmik parvozini amalga oshirgan. Koinot kemasi butun dunyo taxminan 1 soat 48 daqiqada bir marta aylanib chiqgan.

Birinchi kosmik stantsiya

Salyut 1 1971-yil 19-aprelda Sovet Ittifoqi tomonidan past Yer orbitasiga chiqarilgan birinchi kosmik stansiya edi.

Kosmik tadqiqotlarning kelajagi

Yulduz zarbasi

"Breakthrough Starshot" – bu „Breakthrough Initiatives“ tomonidan 4,37 yorugʻlik yili uzoqlikdagi "Alpha Centauri" yulduzlar tizimiga sayohat qilish imkoniyatiga ega ^[6] StarChip nomli kosmik kemalarning kontseptsiyasi ishlab chiqish boʻyicha tadqiqot va muhandislik loyihasidir. U 2016-yilda Yuriy Milner, Stiven Xoking va Mark Tsukerberg tomonidan asos solingan . ^[7] ^[8]

Manbalar

↑ „How Space is Explored“. NASA. 2009-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
↑ King, C. C.. The History of the Telescope. Dover Publications, 2003 — 30–32-bet. ISBN 978-0-486-43265-6.
↑ A. Rupert Hall. Isaac Newton: Adventurer in Thought. Cambridge University Press, 1996 — 67-bet. ISBN 978-0-521-56669-8.
↑ M.P. Milazzo; L. Kestay; C. Dundas; U.S. Geological Survey (2017). "The Challenge for 2050: Cohesive Analysis of More Than One Hundred Years of Planetary Data". Planetary Science Vision 2050 Workshop (Planetary Science Division, NASA) 1989: 8070. https://www.hou.usra.edu/meetings/V2050/pdf/8070.pdf. Qaraldi: 2019-06-07. Kosmosni tadqiq etish]]
↑ „V-2 rocket (MW 18014) became the first human-made object in space on June 20, 1944“. Our Planet (2022-yil 20-iyun). Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
↑ Gilster. „Breakthrough Starshot: Mission to Alpha Centauri“. Centauri Dreams (2016-yil 12-aprel). Qaraldi: 2016-yil 14-aprel.
↑ F, Jessica. „Stephen Hawking, Mark Zuckerberg, Yuri Milner Launch 900M Space Project Called Breakthrough Starshot“. Nature World News (2016-yil 14-aprel).
↑ Lee. „Mark Zuckerberg Launches 1000 Million Initiative To Send Tiny Space Probes To Explore Stars“ (en). Newsweek (2016-yil 13-aprel). Qaraldi: 2019-yil 29-iyul.

Havolalar

Kosmik tsivilizatsiyani qurish
Kosmik tadqiqotlar xronologiyasi, astrobiologiya, ekzoplanetalar va yangiliklar (Wayback Machine saytida 2020-09-29 sanasida arxivlangan)
Kosmosga oid yangiliklar^{[sayt ishlamaydi]}
Kosmik tadqiqotlar tarmogʻi
NASAning insoniyatning kosmik sayohati haqidagi veb-sayti
NASAning kosmik tadqiqotlar texnologiyasi boʻyicha veb-sayti (Wayback Machine saytida 2023-07-13 sanasida arxivlangan)
„Amerikaning kosmik dasturi: yangi chegarani oʻrganish“, Milliy bogʻlar xizmati tarixiy joylar bilan taʼlim berish (TwHP) dars rejasi
Sovet-Rossiya kosmik parvozi tarixi fotoarxivi

[1] „How Space is Explored“. NASA. 2009-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan.

[2] King, C. C.. The History of the Telescope. Dover Publications, 2003 — 30–32-bet. ISBN 978-0-486-43265-6.

[books.google.com-3] A. Rupert Hall. Isaac Newton: Adventurer in Thought. Cambridge University Press, 1996 — 67-bet. ISBN 978-0-521-56669-8.

[psv-4] M.P. Milazzo; L. Kestay; C. Dundas; U.S. Geological Survey (2017). "The Challenge for 2050: Cohesive Analysis of More Than One Hundred Years of Planetary Data". Planetary Science Vision 2050 Workshop (Planetary Science Division, NASA) 1989: 8070. https://www.hou.usra.edu/meetings/V2050/pdf/8070.pdf. Qaraldi: 2019-06-07. Kosmosni tadqiq etish]]

[5] „V-2 rocket (MW 18014) became the first human-made object in space on June 20, 1944“. Our Planet (2022-yil 20-iyun). Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.

[CD-20160412-6] Gilster. „Breakthrough Starshot: Mission to Alpha Centauri“. Centauri Dreams (2016-yil 12-aprel). Qaraldi: 2016-yil 14-aprel.

[7] F, Jessica. „Stephen Hawking, Mark Zuckerberg, Yuri Milner Launch 900M Space Project Called Breakthrough Starshot“. Nature World News (2016-yil 14-aprel).

[8] Lee. „Mark Zuckerberg Launches 1000 Million Initiative To Send Tiny Space Probes To Explore Stars“ (en). Newsweek (2016-yil 13-aprel). Qaraldi: 2019-yil 29-iyul.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]