Italiya bayrogʻi

Italiya bayrogʻi - (italyancha: Bandiera d’Italia, rasman: Bandiera della Repubblica Italiana, il tricolore italiano) – Italiya Respublikasining eng muhim davlat ramzlaridan biridir . Italiya milliy bayrogʻi yashil, oq va qizil rangli uchta vertikal chiziqdan iborat. Bugungi kunda aniq belgilangan soyalar bilan ishlatiladigan shaklda u XVIII asrdan beri mavjud. 2006 – yil iyuldan beri foydalanib kelinmoqda.

Bayroqning tarixi 1790-yillarga borib taqaladi. 1797-yil 1-yanvarda Italiyadagi Napoleon Qirolligining (1805-1814) salafi Sipadan Respublikasining Reggio-Emiliya shahrida oʻsha paytda gorizontal chiziqlari boʻlmagan bayroqni rasman qabul qildi.

Koʻrinishi va maʼnosi

Bayroqning koʻrinishi 1-sonli Italiya Konstitutsiyasining 12-moddasi bilan tartibga solinadi. Bu modda 1948- yil yanvari tasdiqlangan. ^[1]

Bayroqning tomonlar nisbati 2:3 ni tashkil etadi.

1946-yil iyungacha markaziy oq rangi ichida Savoy Qirollik uyining gerbi tasvirlangan bayroq ishlatilgan. Mamlakat respublika eʼlon qilinganidan keyin davlat gerbi paydo boʻldi. 1946-yil iyunda bayroqdagi surat rasman oʻchirildi va bu yangi versiya 1948 yil 1-yanvarda konstitutsiyaviy maqomga koʻtarildi. 2003-yilda ranglar birinchi marta Berluskoni hukumati tomonidan aniq belgilandi. Oʻsha paytgacha eng koʻp qoʻllanilgan kuchli ranglar oʻrniga, endi bayroqning yashil rangi koʻproq toʻq yashil edi, oq rang endi bir oz fil suyagi va qizil biroz oqargan . Ushbu taʼrif oʻng qanot hukumati va chap qanot muxolifat oʻrtasida bayroq tortishuviga olib keldi, bu oʻzgarish „rangli davlat toʻntarishi“ deb ataldi. Keyinchalik Berluskoni ishlatilgan rang ohanglari „texnik xato“ ekanligini tushuntirdi.

2006-yil 28-iyul kuni Romano Prodining chap qanot hukumati ostida ranglar quyidagi rang kodlari boʻyicha qayta belgilandi va yashil, oq va qizil rang sifatida qayta belgilandi: ^[2]

	Yashil	Oq	Qizil
Pantone	17-6153 TCX (Fern Green)	11-0601 TCX (Yorqin oq)	18-1662 TCX (Flame Scarlet)
CMYK	C:100 M:000 Y:100 K:000	C:000 M:000 Y:000 K:005	C:000 M:100 Y:100 K:000
RGB	R: 000 G: 140 B: 069	R: 244 G: 245 B: 240	R: 205 G: 033 B: 042
HEX	#008C45	#F4F5F0	# CD212A

Bayroq Napoleon Italiyasida paydo boʻlganligi sababli, u asosan Fransiya inqilob modeliga asoslangan. Italiya trikolorida koʻk chiziq oʻrniga yashil rang borligi, ehtimol, oʻsha paytdagi Milan shahar militsiyasining yashil liboslari va Milan shahrining qizil va oq ranglari bilan bogʻliqdir. Vaqt oʻtishi bilan ranglarning maʼnosi haqida juda hayoliy talqinlar paydo boʻldi: hatto Napoleon davrida ham yashil rang tenglik va erkinlikni taʼminlangan. Boshqa belgilarga koʻra, yashil umidni, oq imonni va qizil sevgini anglatadi. Shu nuqtai nazardan, italyan adabiyotining eng mashhur asari Dantening „Ilohiy komediya“ si ham, boshqa narsalar qatorida, Beatrice Paradiso Terrestreda yashil, oq va qizil libosda paydo boʻlganligi tarixiy manbalarda taʼkidlangan. ^[3] Bugungi kunda yashil rang tabiat va landshaft yoki tekisliklarni, oq rang Alp togʻlaridagi muzliklar yoki togʻlardagi qor rangini va qizil rang Italiyaning ozodlik va birlashish uchun kurashlarida toʻkilgan qonni anglatadi, degan fikr keng tarqalgan.

Italiya davlatlari

Oʻrta asrlardan beri Italiya koʻplab shtatlarining oʻz bayroqlari mavjud boʻlib, ulardan baʼzilari bugungi kunda ham mintaqaviy bayroqlar sifatida qoʻllanadi. Masalan, oq fonda qizil Avliyo Jorj xochi tasvirlangan Genuya bayrogʻi yoki Sankt-Markning qanotli sher tasvirlangan Venetsiya bayrogʻi shular jumlasidandir.

Davlat bayrogʻiga oid qoidalar

Davlat bayrogʻining huquqiy asoslari 5- va 22-sonli qonunlarda oʻz aksini topgan. 1998-yil fevraldagi Respublika Prezidentining 7- va 121-son farmoniga asosan ^[4] Italiya bayrogʻi va Yevropa bayrogʻi konstitutsiyaviy organlar, boshqa hokimiyat vazirliklari, submilliy vakillik organlari, adliya organlari, davlat maktablari va universitetlari, diplomatik idoralar oldida, xorijdagi konsullik vakolatxonalari, shuningdek, saylov paytida saylov uchastkalari oldida koʻtariladi.

Maxsus bayroq kunlari:

7-yanvar: Festa del Tricolore;
11-fevral: Lateran shartnomalari;
25-aprel: Italiyaning ozod qilingan kuni;
1-may: Mehnat kuni;
9-may: Yevropa kuni;
2-iyun: Festa della Repubblica, milliy bayram;
28-sentyabr: Neapolning toʻrt kuni;
4-oktyabr: Frensis kuni, Assizi Frensis, Italiya homiysi;
24-oktyabr: Birlashgan Millatlar Tashkiloti kuni;
4-noyabr: Milliy birlik va qurolli kuchlar kuni, Italiyada Birinchi jahon urushi tugagan kun.

Shuningdek qarang

Italiya gerbi;
Italiya mintaqalarining bayroqlari va gerblari;
Vatikan bayrogʻi;
San-Marino bayrogʻi.

Havolalar

Presidenza della Repubblica – I Simboli della Repubblica – Il Tricolore (italienisch, englisch)
Flags of the World – Italy (englisch)
Italiya bayrogʻi Encyclopædia Britannicada
Edda Dammmüller: 07.01.1797 – Geburtsstunde der italienischen Trikolore WDR ZeitZeichen vom 7. Januar 2017; mit Volker Reinhardt. (Podcast)

Manbalar

Ugo Bellochi: Il Tricolore Duecento Anni 1797-1997. Banca Popolare dell’Emilia Romagna, o. O. 1996, ISBN 88-7792-049-1 . (italyancha)
Karl-Xaynts Xesmer: Dunyo bayroqlari va gerblari. Joriy mamlakat maʼlumotlari bilan. Chronicle Verlag, Gütersloh/Myunxen 2008, ISBN 978-3-577-14537-4 .
Karl-Xaynts Xesmer: Dunyo bayroqlari va gerblari. Barcha davlatlarning bayroqlari va gerblarining tarixi va ramziyligi. Bertelsmann Lexicon Verlag, Gütersloh 1992 yil.
Tarquinio Mayorino, Juzeppe Marchetti Tricamo, Andrea Zagami: Il tricolore degli italiani. Storia avventurosa della nostra bandiera. Arnoldo Mondadori muharriri, 2002, ISBN 978-88-04-50946-2 . (italyancha)

Tashqi havolalar

↑ Italienische Verfassung in deutschem Wortlaut (Wayback Machine saytida 2023-04-25 sanasida arxivlangan) (PDF; 170 kB) Internetseite des Südtiroler Landtags
↑ Italy. Flags of the World (englisch)
↑ „Carmelo Ciccia: Allegorie e simboli nel Purgatorio (VII. Nel Paradiso Terrestre; Purg. XXIX, 121–126; XXX, 31–33) Literary 9/2009, auf literary.it“. 2023-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-iyul.
↑ Decreto del Presidente della Repubblica 7 aprile 2000 n. 121 auf gazzettaufficiale.it (italienisch)

[1] Italienische Verfassung in deutschem Wortlaut (Wayback Machine saytida 2023-04-25 sanasida arxivlangan) (PDF; 170 kB) Internetseite des Südtiroler Landtags

[2] Italy. Flags of the World (englisch)

[3] „Carmelo Ciccia: Allegorie e simboli nel Purgatorio (VII. Nel Paradiso Terrestre; Purg. XXIX, 121–126; XXX, 31–33) Literary 9/2009, auf literary.it“. 2023-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-iyul.

[4] Decreto del Presidente della Repubblica 7 aprile 2000 n. 121 auf gazzettaufficiale.it (italienisch)

[1]

[2]

[3]

[4]