Insonparvarlik yordami

Berlinliklar Tempelhof aeroportiga " Raisin bomber" qo'nayotganini tomosha qilishmoqda. 1948 yil

Insonparvarlik yordami (Gumanitar yordam) — beg'araz yordam hisoblanadi; gumanitar falokatdan jabrlangan yoki uning yoqasida turgan hududlar aholisiga bepul tarqatiladigan tirik qolish uchun vositalar. Qurolli to'qnashuvlar uchun Xalqaro Sud ruxsat etilgan gumanitar yordamni "oziq-ovqat, kiyim-kechak, dori-darmon va boshqa insonparvarlik yordami bilan ta'minlash" deb ta'riflagan, ammo bu qurol, qurol tizimlari, o'q-dorilar yoki boshqa jihozlar, transport vositalari va jiddiy tan jarohati etkazish yoki o'limga olib kelishi mumkin boʻlgan materiallar bilan ta'minlashni o'z ichiga olmaydi."

Gumanitar yordam boshqa turdagi chet el yordamlaridan farqi shundaki, u shoshilinch va tabiiy ofat qurbonlarining ahvolini engillashtirishga qaratilgan.

Gumanitar yordam turlari

• Maxsus saqlashni talab qilmaydigan tez buzilmaydigan oziq-ovqat mahsulotlari (masalan, konservalar )
• Dorilar va tibbiyot vositalari
• Ichimlik suvi
• Issiq kiyimlar
• Chodir
• Yoqilg'i

Tarix

Diniy tashkilotlar birinchi marta gumanitar yordamini ko'rsata boshladilar. 18-19-asrlarda Yevropa va Shimoliy Amerikada gullab-yashnagan missionerlik jamiyatlari nafaqat uzoq oʻlkalar aholisini nasroniylikka qabul qilish bilan shugʻullangan, balki ularga gumanitar yordam ham koʻrsatgan. Ular vatandoshlarning dunyoning boshqa burchaklarida mavjud boʻlgan insonparvarlik ehtiyojlaridan xabardorligini oshirdilar va shu munosabat bilan alohida jamoalar ko'pincha missionerlar faoliyatini moliyalashtirdilar.

20-asrda Ikki jahon urushi davrida ba'zi tashkilotlar arman genotsidi qurbonlariga yordam berishda va 1920-yillarning boshlarida Sovet Rossiyasida Volga ocharchiligiga qarshi kurashda yetakchi rol o'ynadi. Armanistonga kelsak, Armanistonning Yaqin Sharqdagi yordam qoʻmitasi institutlar konsorsiumi tomonidan tuzilgan boʻlib, ular 20 million dollar yigʻib, jabrlangan hududlarga turli xil yordam joʻnatmalarini yuborgan, har kuni oʻrtacha 300 ming kishini oziqlantirgan, kasalxonalar tashkil etgan, tibbiy xizmatlar koʻrsatgan va 75 ming yetim bolalarni o'z qaramog'iga olgan.

Ikkinchi jahon urushi tugagandan so'ng, insonparvarlik yordamini ko'rsatishni maqsad qilgan dunyoviy va diniy tashkilotlar sonining tez o'sishi kuzatildi. CARE International, Christian Aid va Butunjahon cherkov xizmati ikki jahon urushi o'rtasida paydo boʻlgan, ammo Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan keyingi yillarda ayniqsa tez o'sdi.

So‘nggi o‘n besh yilda nodavlat notijorat tashkilotlarining (NNT) har xil ofat qurboniga aylangan xorijiy davlatlarga ko‘rsatayotgan yordami hajmi keskin oshdi. 1970 yilda nodavlat tashkilotlari byudjetlarida davlat sektorining ulushi bor-yo'g'i 1,5% ni tashkil etdi. 1990-yillarning oʻrtalariga kelib u 40% ga yetdi va oʻsishda davom etdi.

Bangladeshliklar 2007-yilda halokatli tropik Sidr siklonidan keyin AQSh dengiz piyodalari korpusining Boeing CH-46 Sea Knight vertolyotidan oziq-ovqat yordamini tushirishmoqda.

BMT

BMTda Gumanitar masalalarni muvofiqlashtirish bo'yicha maxsus idora (United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, OCHA) tashkil etilgan. 2008 yilda Butunjahon gumanitar yordam kuni e'lon qilindi.

BMTning Jahon oziq-ovqat dasturi shoshilinch oziq-ovqat yordamini ko'rsatuvchi dunyodagi eng yirik tashkilotdir. 2006-yilda u 78 mamlakatda 87,8 million kishiga, shu jumladan 56 million to'yib ovqatlanmaydigan bolalarga oziq-ovqat yordami ko'rsatdi.

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg'armasi ( YUNISEF ) inqirozli vaziyatlarda bolalarning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan sa'y-harakatlarini boshqaradi.

Favqulodda vaziyatlarda harakat qilish markaziy fondi (CERF) 2005 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan tashkil etilgan. Bu xalqaro yordam tashkilotlari tarmoqlariga mablag'larni maqsadli yo'naltirishni ta'minlaydi.