Foydalanuvchi:Mirzayeva0831/qumloq

Qizilo‘ngach varikozlari
	Qizilo‘ngach varikoz kengayishining gastroskopik tasviri, qizil-gilossimon dog‘lar va belgi
Mutaxassislik	Gastroenterologiya, Gematologiya, Gepatologiya (jigar kasalligi)
Sabablari	portal gipertenziya (portal venada va jigar qon aylanishidagi qon tomirlarida yuqori qon bosimi)
Tashxis usullari	Endoskopiya

Qiziloʻngach varikoz kengayishi- qiziloʻngachning pastki uchdan bir qismida juda kengaygan shilliq parda osti venalari hisoblanadi^[1]. Ular koʻpincha portal gipertenziya^[2], va serroz tufayli kelib chiqadi^[3]. Qiziloʻngach varikozi bor odamlarda kuchli qon ketishi yuzaga kelishi mumkin. Agar davolanmasa bu holat oʻlimga olib kelishi mumkin. Qiziloʻngach varikozlari odatda esophagogastroduodenoskopiya usuli orqali aniqlanadi^[4].

Patogenezi

Qiziloʻngachning yuqori uchdan ikki qismi kislorodsizlangan qonni qiziloʻngachdan azigos venasiga olib boradigan qiziloʻngach venalari orqali drenajlanadi, bu esa oʻz navbatida toʻgʻridan-toʻgʻri yuqori kovak venaga quyiladi. Ushbu venalar qiziloʻngach varikoz kengayishining rivojlanishida hech qanday rol oʻynamaydi. Qiziloʻngachning pastki uchdan bir qismi qiziloʻngach shilliq qavatini qoplab turuvchi yuza venalarga quyiladi. Bu yuza venalar chap oshqozon venasiga, u esa oʻz navbatida toʻgʻridan-toʻgʻri portal venaga quyiladi. Ushbu yuzaki venalar (odatda diametri atigi 1 mm boʻlgan) portal gipertenziya bilan bogʻliq holda 1–2 sm gacha kengayib ketishi mumkin.

Normal portal bosim taxminan 9mm.simob ustuniga teng boʻlib, bu pastki kovak vena bosimi 2-6mm. simob ustunidan yuqori. Bu holat 3-7mm. simob ustuni oraligʻida normal bosim gradiyentini hosil qiladi. Agar portal bosim 12mm. simob ustunidan oshsa, bu gradiyent 7-10mm. simob ustunigacha koʻtariladi^[5]. 5 mm Hg dan katta gradiyent portal gipertenziya deb hisoblanadi. 10 mm simob ustuni dan yuqori gradiyentlarda jigar portal tizimi orqali oqayotgan qon jigardan venoz bosimi past boʻlgan joylarga yoʻnaltiriladi. Bu shuni anglatadiki, pastki qiziloʻngach, qorin devori, oshqozon va toʻgʻri ichakda qon aylanishi rivojlanadi. Bu sohalardagi mayda qon tomirlar kengayib, devorlari ingichkalashib boradi va [ varikoz tomirlar] sifatida namoyon boʻladi^{[manba kerak]}.

Portal bosim kuchaygan holatlarda, masalan, sirrozda, anastomozda tomirlarning kengayishi kuzatiladi, bu esa qiziloʻngachning varikoz kengayishiga olib keladi^[3]. Taloq venasi trombozi portal bosim oshmagan holda qiziloʻngachning varikoz kengayishiga olib keladigan kam uchraydigan holatdir. Splenektomiya taloq venasi trombozi tufayli varikoz qon ketishini davolashi mumkin^{[manba kerak]}.

Varikoz tananing boshqa qismlarida ham paydo boʻlishi mumkin, jumladan, oshqozon, oʻn ikki barmoqli ichak va toʻgʻri ichak.

Gistologiyasi

Qiziloʻngachning kengaygan shilliq osti venalari qiziloʻngach varikoz kengayishining eng koʻzga koʻringan gistologik belgisi hisoblanadi. Shilliq osti qavatining kengayishi shilliq qavatning atrofdagi toʻqimalardan yuqoriga koʻtarilishiga olib keladi, bu endoskopiya paytida yaqqol koʻrinadi va asosiy diagnostik xususiyat hisoblanadi. Soʻnggi varikoz qon ketishining dalillariga shilliq qavatning nekrozi va yarasi kiradi. Oʻtmishdagi varikoz qon ketishining dalillariga yalligʻlanish va venoz tromboz kiradi.

Profilaktikasi

Ideal sharoitlarda, maʼlum varikoz bilan kasallangan odamlar qon ketish xavfini kamaytirish uchun davolanishi kerak^[6]. Ikkilamchi profilaktika uchun noselektiv β-blokatorlar (masalan, propranolol, timolol yoki nadolol) va nitratlar (masalan, izozorbid mononitrat) tekshiriladi. Noselektiv β-blokatorlar (ammo atenolol kabi kardioselektiv β-blokatorlar emas) afzal koʻriladi, chunki ular splanxnik tomirlarda vazodilatatsiyalanuvchi β-retseptorlarni bloklash orqali β-blokada va splanxnik qon oqimini 1-2 marta pasaytiradi. Ushbu davolashning samaradorligi bir qator turli xil tadqiqotlar bilan koʻrsatilgan^[7].

Biroq noselektiv β-blokatorlar qiziloʻngach varikoz kengayishining shakllanishiga toʻsqinlik qilmaydi^[8].

Beta-blokatorlarga nisbatan tibbiy qarshi koʻrsatmalar mavjud boʻlganda, masalan, nafas yoʻllarining sezilarli reaktiv kasalligi, koʻpincha profilaktik endoskopik varikoz bogʻlamasi bilan davolash amalga oshiriladi^[9].

Davolash

Favqulodda vaziyatlarda yordam qon yoʻqotilishini toʻxtatish, plazma hajmini saqlash, sirroz tufayli yuzaga kelgan qon ivishidagi buzilishlarni tuzatish va xinolon yoki seftriaxon kabi antibiotiklarni toʻgʻri qoʻllashga qaratilgan. Qon hajmini tiklash oʻz vaqtida va ehtiyotkorlik bilan amalga oshirilishi kerak. Maqsad gemodinamik barqarorlik va gemoglobin 8 g/dl dan yuqori boʻlishi kerak. Barcha yoʻqotilgan qonning qayta jonlanishi portal bosimning oshishiga olib keladi, bu esa koʻproq qon ketishiga olib keladi. Hajmli reanimatsiya ham assitni yomonlashtirishi va portal bosimni oshirishi mumkin.

Terapevtik endoskopiya shoshilinch davolashning asosiy tayanchi hisoblanadi. Ikki asosiy terapevtik yondashuv varikoz bogʻlash (tasmali tibbiy bogʻlash) va skleroterapiya hisoblanadi.

Refrakter qon ketishda, odatda, keyingi endoskopiya yoki qon ketishining asosiy sababini davolash uchun koʻprik sifatida Sengstaken-Blakemore nayi bilan balon tamponadasi kerak boʻlishi mumkin (yaʼni: portal gipertenziya). Asoratlangan qon ketishini toʻxtatish uchun Sugiura muolajasi kabi qiziloʻngachni devaskulyarizatsiya qilish operatsiyalari ham qoʻllanilishi mumkin. Portal gipertenziyani davolash usullariga quyidagilar kiradi: jigar ichi portatizimli shunti, distal taloq shunti yoki jigarni koʻchirib oʻtkazish.

Agar bemor toʻrt kundan ortiq vaqt davomida ovqatlana olmagan boʻlsa, oziq-ovqat qoʻshilmalari zarur boʻladi^[10].

Terlipressin va oktreotid ham bir kundan besh kungacha ishlatilgan^[11].

Yana qarang

Manbalar

↑ Rubin's Pathology: Clinicopathologic Foundations of Medicine, 6th, Lippincot Williams & Wilkins, 2012 — 612-bet. ISBN 9781605479682.
↑ Cushman, James (2018-01-01), Harken, Alden H.; Moore, Ernest E. (muh.), „Chapter 44 - Portal Hypertension and Esophageal Varices“, Abernathy's Surgical Secrets (Seventh Edition) (inglizcha), Elsevier, 195–199-bet, doi:10.1016/b978-0-323-47873-1.00044-9, ISBN 978-0-323-47873-1, qaraldi: 2020-11-23
↑ ^3,0 ^3,1 Awad, Joseph; Wattacheril, Julia (2012-01-01), Jarnagin, William R.; Blumgart, Leslie H. (muh.), „Chapter 75B - Esophageal varices: Acute management of portal hypertension“, Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract (Fifth Edition) (inglizcha), Philadelphia: W.B. Saunders, 1135–1138.e1-bet, doi:10.1016/b978-1-4377-1454-8.00120-x, ISBN 978-1-4377-1454-8, qaraldi: 2020-11-23
↑ "The role of endoscopy in portal hypertension". Dig Dis 23 (1): 11–7. 2005. doi:10.1159/000084721. PMID 15920321.
↑ Arguedas M (2003). "The critically ill liver patient: the variceal bleeder". Semin Gastrointest Dis 14 (1): 34–8. PMID 12610853.
↑ "Propranolol for prevention of recurrent gastrointestinal bleeding in patients with cirrhosis: a controlled study". N Engl J Med 305 (23): 1371–1374. 1981. doi:10.1056/NEJM198112033052302. PMID 7029276.
↑ "An evidence-based medicine approach to beta-blocker therapy in patients with cirrhosis". Am J Med 116 (11): 759–766. 2004. doi:10.1016/j.amjmed.2004.03.006. PMID 15144913.
↑ "Beta-Blockers to Prevent Gastroesophageal Varices in Patients with Cirrhosis". N Engl J Med 353 (21): 2254–2261. 2005. doi:10.1056/NEJMoa044456. PMID 16306522. http://discovery.ucl.ac.uk/7295/1/7295.pdf.
↑ Garcia-Tsao G, Sanyal AJ, Grace ND, Carey W (2007). "Prevention and management of gastroesophageal varices and variceal hemorrhage in cirrhosis". Hepatology 46 (3): 922–938. doi:10.1002/hep.21907. PMID 17879356.
↑ "Early feeding or enteral nutrition in patients with cirrhosis after bleeding from esophageal varices? A randomized controlled study". Dig. Dis. Sci. 42 (3): 536–41. 1997. doi:10.1023/A:1018838808396. PMID 9073135.
↑ "Terlipressin vs. octreotide in bleeding esophageal varices as an adjuvant therapy with endoscopic band ligation: a randomized double-blind placebo-controlled trial". Am. J. Gastroenterol. 104 (3): 617–23. March 2009. doi:10.1038/ajg.2008.147. PMID 19223890.

Havolalar

| ICD10 = I85

| ICD9 = 456.0-456.2

| eMedicine_mult = radio/269 [[ Turkum:Tibbiy favqul

[1] Rubin's Pathology: Clinicopathologic Foundations of Medicine, 6th, Lippincot Williams & Wilkins, 2012 — 612-bet. ISBN 9781605479682.

[2] Cushman, James (2018-01-01), Harken, Alden H.; Moore, Ernest E. (muh.), „Chapter 44 - Portal Hypertension and Esophageal Varices“, Abernathy's Surgical Secrets (Seventh Edition) (inglizcha), Elsevier, 195–199-bet, doi:10.1016/b978-0-323-47873-1.00044-9, ISBN 978-0-323-47873-1, qaraldi: 2020-11-23

[:0-3] 3,0 ^3,1 Awad, Joseph; Wattacheril, Julia (2012-01-01), Jarnagin, William R.; Blumgart, Leslie H. (muh.), „Chapter 75B - Esophageal varices: Acute management of portal hypertension“, Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract (Fifth Edition) (inglizcha), Philadelphia: W.B. Saunders, 1135–1138.e1-bet, doi:10.1016/b978-1-4377-1454-8.00120-x, ISBN 978-1-4377-1454-8, qaraldi: 2020-11-23

[Biecker_2005-4] "The role of endoscopy in portal hypertension". Dig Dis 23 (1): 11–7. 2005. doi:10.1159/000084721. PMID 15920321.

[Arguedas_2003-5] Arguedas M (2003). "The critically ill liver patient: the variceal bleeder". Semin Gastrointest Dis 14 (1): 34–8. PMID 12610853.

[Lebrec_1981-6] "Propranolol for prevention of recurrent gastrointestinal bleeding in patients with cirrhosis: a controlled study". N Engl J Med 305 (23): 1371–1374. 1981. doi:10.1056/NEJM198112033052302. PMID 7029276.

[Talwalkar_2004-7] "An evidence-based medicine approach to beta-blocker therapy in patients with cirrhosis". Am J Med 116 (11): 759–766. 2004. doi:10.1016/j.amjmed.2004.03.006. PMID 15144913.

[Groszmann_2005-8] "Beta-Blockers to Prevent Gastroesophageal Varices in Patients with Cirrhosis". N Engl J Med 353 (21): 2254–2261. 2005. doi:10.1056/NEJMoa044456. PMID 16306522. http://discovery.ucl.ac.uk/7295/1/7295.pdf.

[9] Garcia-Tsao G, Sanyal AJ, Grace ND, Carey W (2007). "Prevention and management of gastroesophageal varices and variceal hemorrhage in cirrhosis". Hepatology 46 (3): 922–938. doi:10.1002/hep.21907. PMID 17879356.

[pmid9073135-10] "Early feeding or enteral nutrition in patients with cirrhosis after bleeding from esophageal varices? A randomized controlled study". Dig. Dis. Sci. 42 (3): 536–41. 1997. doi:10.1023/A:1018838808396. PMID 9073135.

[pmid19223890-11] "Terlipressin vs. octreotide in bleeding esophageal varices as an adjuvant therapy with endoscopic band ligation: a randomized double-blind placebo-controlled trial". Am. J. Gastroenterol. 104 (3): 617–23. March 2009. doi:10.1038/ajg.2008.147. PMID 19223890.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]