Kontent qismiga oʻtish

Eron — Ukraina munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Eron — Ukraina munosabatlari

Eron
Ukraina

Eron — Ukraina munosabatlari Eron va Ukraina oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yilda Ukraina elchisi Oleksandr Samarskiy Eron tashqi ishlar vaziri Manuchehr Mottakiga ishonch yorliqlarini topshirib, mamlakatlarni bir-biri bilan hamkorlikni kuchaytirishga chaqirdi[1].

2014-yilda Eron Qrimning Rossiya Federatsiyasiga qoʻshilishini tan olmadi, bu hududni Ukrainaning ajralmas qismi deb hisoblaydi[2].

2016-yilda ilk bor savdo-iqtisodiy hamkorlik boʻyicha Ukraina-Eron qoʻshma komissiyasining yigʻilishi boʻlib oʻtdi. Eron fuqarolarining Ukraina vizalarini olish tartibini soddalashtirish mexanizmi ishga tushirildi. Ukraina energetika va koʻmir sanoati vazirining Eronga tashrifi Eron energiya tashuvchilarning Ukraina hududi orqali Yevropa Ittifoqiga tranziti boʻyicha kelishuvlarga erishishga yordam berdi. Ikki davlat tashqi ishlar vazirlari oʻrinbosarlari darajasida siyosiy maslahatlashuvlar mexanizmi qayta tiklandi[3].

Eron Tashqi ishlar vazirligi spikeri Seyyid Abbos Musaviy 2019-yil 21-aprelda Vladimir Zelenskiyning Ukraina prezidenti etib saylanishi Eron va Ukraina xalqlari oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarning kengayishiga olib kelishiga umid bildirdi[4].

2020-yilning 3-yanvarida Ukraina Tashqi ishlar vazirligi „Oʻzgarmas qaror“ operatsiyasi bazasi va AQShning Iroqdagi elchixonasiga qilingan hujumlardan soʻng Eron harbiy rahbari Qosim Sulaymoniyning oʻldirilishi natijasida Yaqin Sharqdagi vaziyat keskinlashganidan, shuningdek, AQShning harakatlaridan xavotir bildirdi[5].

2020-yil 8-yanvar kuni Tehron yaqinida Ukraina xalqaro aviakompaniyasiga tegishli Boeing 737-800 samolyotining halokatga uchrashi oqibatida 176 kishi halok boʻldi[6]. Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy halok boʻlgan yoʻlovchilar va ekipaj aʼzolarining oila aʼzolari va yaqinlariga hamdardlik bildirdi[7][8]. Zelenskiyning topshirigʻiga koʻra Milliy xavfsizlik va mudofaa kengashida tezkor shtab tuzildi[9]. 2020-yil 11-yanvarda Vladimir Zelenskiy Eron hukumatini aviahalokatda aybdorlarni javobgarlikka tortishga va tovon toʻlash masalasini muhokama qilishga chaqirdi[10].

2020-yilning 20-yanvar kuni Eron prezidentining maxsus vakili, ushbu mamlakat yoʻllar va shaharsozlik vaziri Muhammad Eslamiy boshchiligidagi Eron delegatsiyasi Kiyevga keldi. Eslamiy Ukraina tashqi ishlar vaziri Vadim Pristayko bilan uchrashdi. Tomonlar UIA samolyoti halokatining barcha holatlarini har tomonlama va xolisona tekshirish zarurligi haqida gaplashishdi[11].

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eron — Ukraina bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Eronning qoʻshilish sanasi Ukrainaning qoʻshilish sanasi
Xalqaro taraqqiyot fondi 1960-yil 10-oktyabr 2004-yil 27-may
Xalqaro moliya korporatsiyasi 1956-yil 28-dekabr 1993-yil 18-oktyabr
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1945-yil 13-noyabr 1945-yil 24-oktabr
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1945-yil 29-dekabr 1992-yil 3-sentyabr
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 2003-yil 15-dekabr 1994-yil 19-iyul
YUNESKO 1948-yil 6-sentyabr 1954-yil 12-may
Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti) 1938-yil 1992-yil
Kimyoviy qurolni taqiqlash tashkiloti 1993-yil 13-yanvar 1993-yil 13-yanvar
Umumjahon pochta ittifoqi 1877-yil 1-sentyabr 1947-yil 13-may

Turizm

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Odatdagidek Ukraina vizasini berish muddati 15 kalendar kun, Eron vizasi — 7 kun. Ukraina fuqarolari Eronning xalqaro aeroportlarida Eron sayyohlik vizasini olish imkoniyatiga ega. 2016-yilda Ukrainaning Erondagi elchixonasi eronlik sayyohlar uchun 1466 ta viza berdi (2015-yilda — 533 ta)[3].

2018-yilda Ukraina elchixonasi maʼlumotlariga koʻra, Eron Islom Respublikasida 850 ga yaqin Ukraina fuqarosi boʻlgan. Ulardan 550 ga yaqin ukrainaliklar oilalari bilan birgalikda atom elektr stansiyasini qurishda qatnashgan[12].

Madaniy-gumanitar hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Eron muxolifatining Berlindagi mitingida Ukraina bayrogʻi bilan 1979-yilgacha boʻlgan Eron bayrogʻi. 2022-yil oktyabr

Tehron konservatoriyasi bilan hamkorlik doirasida Ukraina Milliy musiqa akademiyasi oʻqituvchilari I. P. Chaykovskiy va R. Glier nomidagi Kiyev musiqa instituti ishlamoqda.

Eron olimlari 2016-yil avgust oyida 16-xalqaro astrofizika konferensiyasida „Gamovdan keyin astrofizika va kosmologiya; progress va persepctives“ Odessa Milliy universitetida[13], shuningdek, 2016-yil sentyabr oyida Lvovda boʻlib oʻtgan „Nanomateriallar: ilovalar va xususiyatlar“ 6-xalqaro konferensiyasida maʼruza qilishgan.

Eronlik koʻngillilar Ukrainada amalga oshirilayotgan AIESEC (Association internationale des étudiants en Sciences économiques et commerciales)ning yoshlarga oid gumanitar loyihalarida faol ishtirok etmoqda.

Eron tomoni ukrainalik talabalarning Eronda fors tili va adabiyoti yoʻnalishi boʻyicha taʼlim olishlari uchun grantlar ajratadi[3].

Savdo aloqalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yilda Ukraina va Eron oʻrtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 600 million yevrodan oshdi[3].

2017-yil davomida Erondan tovarlar importi hajmi 75,4 foizga oʻsdi va 70,1 million dollarni tashkil etdi (Ukraina Davlat fiskal xizmati maʼlumotlariga koʻra — 166,464 million dollar), bu Ukrainaga neft[12] va kimyo mahsulotlarini yetkazib berishning koʻpayishi bilan bogʻliq[12].

2018-yilda Erondan Ukrainaga eksport hajmi 113 million AQSH dollarini (neft mahsulotlarini hisobga olmaganda) tashkil etdi, bu oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 41,64 foizga kamdir. Eronning Ukrainaga eksporti: mayiz, pista, farmasevtika va xurmo. Ukrainaning Eronga eksporti: kungaboqar yogʻi, makkajoʻxori, bugʻ turbinalari va lokomotiv qismlari[14]. 2018-yil yakunlariga koʻra, Ukrainaning Eronga qishloq xoʻjaligi va oziq-ovqat mahsulotlari eksporti 421 million dollarni, mamlakatlar oʻrtasidagi savdo aylanmasi esa 437,5 million dollarni tashkil etdi[15].

Ukraina Davlat statistika xizmati maʼlumotlariga koʻra, 2019-yilning 9 oyi davomida qishloq xoʻjaligi mahsulotlari boʻyicha eksport va import tuzilmasi Ukrainaning Eronga undan sotib olganidan koʻra koʻproq sotayotganini koʻrsatdi. Eronga eksport (2019-yil yanvar-oktyabr) Ukrainaga 157,65 million dollar, import esa 35,13 million dollar foyda keltirmoqda[16].

Diplomatik missiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ October 2010 Iran to forge stronger ties
  2. ↑ „Iran on Ukraine, Crimean Secession“. 27-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-yanvar 2020-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Сергей Бурдыляк: «лучше один раз увидеть, чем сто раз услышать. Приезжайте в Иран!»“. 27-iyul 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-yanvar 2020-yil.
  4. ↑ „Избрание Зеленского президентом приведет к расширению двусторонних украинско-иранских отношений, надеются в Тегеране“ (ruscha). Интерфакс-Украина. 15-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  5. ↑ „Заява МЗС України щодо ескалації ситуації на Близькому Сході“. 15-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  6. ↑ Bilefsky, Dan. „Evidence That Plane Was Shot Down in Iran May Upset U.S.-Canada Relations“. The New York Times (9-yanvar 2020-yil). 13-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  7. ↑ „Владимир Зеленский в Facebook“ (ukraincha). Facebook (8-yanvar 2020-yil). 30-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-yanvar 2020-yil.
  8. ↑ „Live Updates: Boeing 737 with 167 Passengers Aboard Crashes After Take-Off from Tehran Airport©“ (inglizcha). Sputnik News. 8-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-yanvar 2020-yil.
  9. ↑ „Регистрацию на рейс МАУ из Тегерана в Киев прошло 168 пассажиров — СНБО“. nv.ua. 31-mart 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-yanvar 2020-yil.
  10. ↑ „Зеленский: Украина настаивает на полном признании вины Ираном“. 11-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-yanvar 2020-yil.[neavtoritetniy istochnik?]
  11. ↑ „АВИАКАТАСТРОФА ВОЗЛЕ ТЕГЕРАНА. В КИЕВЕ СОСТОЯЛАСЬ ВСТРЕЧА ПРИСТАЙКО СО СПЕЦПОСЛАННИКОМ ПРЕЗИДЕНТА ИРАНА“.[sayt ishlamaydi]
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 „Не такой простой Иран: как будет отстаивать собственные интересы восточная страна в споре с США“ (ruscha). Mind.ua. 15-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  13. ↑ „XVI Международная Гамовская астрономическая конференция пройдет в Одессе“. old.omr.gov.ua. Qaraldi: 16-yanvar 2020-yil.[sayt ishlamaydi]
  14. ↑ „Iran's Non-Oil Trade With Ukraine Crosses 1910m“ (inglizcha). Financial Tribune (15-may 2019-yil). 11-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  15. ↑ „Потенційні втрати України в цифрах через конфлікт між США та Іраном“. agropolit.com (7-yanvar 2020-yil). 15-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  16. ↑ „Сколько Украина и Иран наторговали в 2019 году“ (ruscha). www.dsnews.ua. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  17. ↑ „Embassy of Iran in Kiev, Ukraine“. www.embassypages.com. Qaraldi: 15-yanvar 2020-yil.
  18. ↑ „در حال انتقال به سایت مورد نظر…“. 16-yanvar 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-yanvar 2020-yil.
  19. ↑ „Посольство України в Ісламській Республіці Іран“. 2020-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-yanvar 2020-yil.
  20. ↑ „Головна | Posolstvo Ukraїni v Іslamskіy Respublіsі Іran“. 15-mart 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-yanvar 2020-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Eron_—_Ukraina_munosabatlari&oldid=3480346" dan olindi