Kontent qismiga oʻtish

Ellen Johnson Sirleaf

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ellen Jonson Sirlif
Tavalludi
Ellen Eugenia Jonson

29-oktabr, 1938-yil
Monrovia, Liberiya
Fuqaroligi Liberiya
Kasbi Liberiya Prezidenti
Faoliyat yillari 1961-yildan - hozirgacha
Turmush oʻrtogʻi Jeyms Sirlif
Mukofotlari Tinchlik bo'yicha nobel mukofoti

Ellen Johnson Sirleaf (tug'ilgan paytdagi ismi: Ellen Eugenia Johnson, 1938-yil 29-oktyabr) - liberiyalik siyosatchi, 2006-yildan 2018-yilgacha Liberiyaning 24-prezidenti bo'lib ishlagan. Serlif Afrikada saylangan birinchi ayol davlat rahbari edi[1]

Sirlif Monroviyada otasi Gola va onasi Kru oilasida tug'ilgan. U G'arbiy Afrika kollejida tahsil olgan. Ta'limni Amerika Qo'shma Shtatlarida tugatgan, u yerda Madison biznes kolleji va Harvard universitetida tahsil olgan. U Liberiyaga qaytib, Uilyam Tolbert hukumatida 1971-yildan 1974-yilgacha moliya vaziri oʻrinbosari lavozimida ishlagan. Keyinchalik u yana G'arbda, Karib havzasi va Lotin Amerikasidagi Jahon bankida ishladi. 1979-yilda u Moliya vaziri lavozimiga tayinlanadi va 1980-yilgacha ishladi.

Semyuel Do 1980-yilda davlat to'ntarishi natijasida hokimiyatni egallab, Tolbertni qatl qilganidan so'ng, Sirlif Qo'shma Shtatlarga qochib ketdi. U Citibank va keyin Ekvator bankida ishlagan. U 1985-yilda Montserrado okrugi senatorligiga da'vogarlik qilish uchun Liberiyaga qaytib keldi, bu saylovlar bahsli edi. U 1985-yilda harbiy hukumatni ochiq tanqid qilgani uchun hibsga olingan va keyinroq ozod etilgan bo'lsa-da, o'n yillik qamoq jazosiga hukm qilingan.[2] Sirlif siyosat bilan shug'ullanishda davom etdi. 1997-yilda Charlz Teylor g'alaba qozongan prezidentlik saylovlarida u ikkinchi o'rinni egalladi.

U 2005-yilgi prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozondi va 2006-yil 16-yanvarda oʻz lavozimini egalladi. U 2011-yilda qayta saylangan . U Afrikada o'z mamlakati prezidenti etib saylangan birinchi ayol edi. U 2011-yilda tinchlikparvarlik jarayoniga ayollarni jalb qilish borasidagi sa’y-harakatlarini e’tirof etib, tinchlik boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻldi. U yetakchiligi uchun ko'plab boshqa mukofotlarga sazovor boʻlgan. 2016-yil iyun oyida Sirlif Gʻarbiy Afrika Davlatlari Iqtisodiy Hamjamiyatining raisi etib saylandi va bu tashkilot tashkil etilganidan beri bu lavozimni egallagan birinchi ayol boʻldi.[3]

Oilasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Serlifning otasi Gola edi va onasi Kru edi.[4]

Garchi ota-onasining tarbiyasi va G'arbda o'z ta'limi tufayli, aslida amerikalik-liberiyalik bo'lmasa-da, Sirlif madaniy jihatdan Amerika-Liberiyalik hisoblanadi. Uning ota-onasi kambag'al qishloqlarda tug'ilgandan keyin Amerika-Liberiya ta'siri markazi boʻlgan Monroviyada o'sgan.[5][6][7] Lekin Sirlif o'zini bunday deb hisoblamaydi.[8]

Serlifning otasi Jahmale Carney Jonson qashshoq qishloq hududida Gola oilasida tug'ilgan.U Bomi okrugidagi Julijuah shahridagi Jahmale Carney ismli kichik Gola boshlig'i va uning rafiqlaridan biri Jennahning o'g'li edi.[9] Uning otasi Monroviyaga ta'lim olish uchun yuborilgan, u yerda otasining Liberiyaning birinchi tug'ilgan prezidenti boʻlgan prezident Hilari RV Jonsonga sodiqligi tufayli familiyasini Jonsonga o'zgartirgan.[9] Jahmale Jonson Monroviyada o'sgan, u yerda MakKriti familiyasi bilan Amerika-Liberiya oilasida tarbiyalangan.[9] Keyinchalik u siyosatga kirdi; u mahalliy etnik guruhdan mamlakat milliy qonun chiqaruvchi organiga saylangan birinchi liberiyalik edi.

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sirlif 1938-yilda Monroviyada tugʻilgan. U 1948-yildan 1955-yilgacha G'arbiy Afrika kollejida, tayyorgarlik maktabida o'qigan. U o'n yetti yoshida Jeyms Sirlifga turmushga chiqdi. Er-xotinning to'rtta o'g'li bor edi va u asosan uy bekasi boʻlgan. Nikohning boshida Jeyms Qishloq xo'jaligi departamentida ishlagan, Sirlif esa avtota'mirlash ustaxonasida buxgalter bo'lib ishlagan.

U eri bilan 1961-yilda o'qishni davom ettirish uchun Qo'shma Shtatlarga sayohat qiladi va Viskonsin shtatining Madison shahridagi Madison biznes kollejida buxgalteriya hisobi bo'yicha dotsentlik darajasini oladi. Ular Liberiyaga qaytib kelgach, Jeyms qishloq xo'jaligi departamentida ishini davom ettirdi va Sirlif G'aznachilik departamentida (Moliya vazirligi) faoliyatini davom ettiradi. Ular 1961-yilda Jeymsning zo'ravonligi tufayli ajrashishdi.[10]

1997-yilgi prezidentlik kampaniyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sirlif 2005-yilda, saylanishidan biroz oldin Monroviyada saylovoldi tashviqotini olib bordi

1989-yildagi Birinchi Liberiya fuqarolar urushi boshida Sirlif Charlz Teylorning Doega qarshi isyonini qo'llab-quvvatladi. U urush uchun pul yig'ishga yordam berdi va Teylor va Tom Voviyu bilan Liberiya milliy vatanparvarlik frontini tashkil qildi. Shu sababli Doe hukumati Sirlifni Liberiyada 30 yilga siyosatdan chetlashtirishni tavsiya qildi.

Ammo, keyinchalik u Teylorning urushni boshqarishiga va uning Jekson Doe kabi raqib muxolifat rahbarlariga munosabatiga qarshi chiqdi. 1996-yilga kelib , G'arbiy Afrika Davlatlari Iqtisodiy Hamjamiyati (ECOWAS) tinchlikparvar kuchlarining mavjudligi harbiy harakatlarni to'xtatishga olib keldi. Millat 1997-yilgi umumiy saylovlarni o'tkazdi, unda Sirlif Liberiyaga qaytib keldi. U Birlik partiyasidan prezidentlikka nomzod sifatida ishtirok etdi va bahsli saylovlarda ikkinchi o'rinni egalladi va Charlz Teylor 75% ovozni, Sirlif esa 25 foiz ovozni oldi. Natijalarni soxtalashtirish va xiyonatda ayblanganidan so'ng, Sirlif Liberiyani tark etdi va Kot-d'Ivuarning Abidjan shahrida surgunda bo'ldi.[11]

2005-yilgi prezidentlik kampaniyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi Liberiya fuqarolar urushi tugaganidan va o'tish davri hukumati o'rnatilgandan so'ng, Serlif hukumat raisi lavozimiga nomzod sifatida taklif qilindi. Oxir-oqibat, siyosiy betaraf Gyude Brayant rais etib saylandi, Serlif esa Boshqaruv islohotlari komissiyasining rahbari bo'lib ishladi.

Sirlif 2005-yilgi umumiy saylovda Birlik partiyasidan nomzod sifatida prezidentlikka nomzod boʻlgan. U ovoz berishning birinchi bosqichida sobiq futbolchi Jorj Veadan keyin ikkinchi o'rinni egalladi.[12] Keyingi navbatdagi saylovda Sirlif 59% ovoz to'pladi va Veah 40% ovoz oldi, ammo Vea natijalarga qarshi chiqdi.

Yangi rahbarning e'lon qilinishi saylov bo'yicha keyingi tekshiruvlar o'tkazilgunga qadar qoldirildi. 2005-yil 23-noyabrda Serlif Liberiyadagi saylovlarda gʻolib deb e’lon qilindi va mamlakatning keyingi prezidenti va Afrika davlatlaridan birining prezidenti etib saylangan birinchi ayol sifatida tasdiqlandi.[13] Uning qasamyodi 2006-yil 16-yanvarda bo'lib o'tdi. Unda koʻplab xorijiy davlatlarning rasmiy vakillari, jumladan, AQSh Davlat kotibi Kondoliza Rays va birinchi xonim Lora Bush ishtirok etdi.

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1956-yilda Ellen Jonson Jeyms Sirlifga uylandi. Ajrashishdan oldin ularning to'rtta o'g'li bor edi.[14] U presviterian sifatida o'sgan, ammo keyinchalik erining metodist e'tiqodiga qo'shilgan. Oʻgʻillari orqali oʻnta nabiralari bor.

Qo'shma Shtatlardagi kollejda o'qiyotganda, Sirlif Alpha Kappa Alpha a'zosi bo'ldi va u Links, Incorporatedning faxriy a'zosi sifatida e'tirof etildi. U NBC komediya Parklari va dam olishda Donna Meagl roli bilan tanilgan amerikalik aktrisa Rettaning (tugʻilgan Marietta Sirlif) xolasi.[15][16]

Uning bir qancha farzandlari Liberiya hukumatida xizmat qilgan. Uning oʻgʻli Robert Sirlif Liberiya Milliy neft kompaniyasi rahbari boʻlib ishlagan, Charlz Sirlif Liberiya Markaziy bankida yuqori lavozimda ishlagan, oʻgay oʻgʻli Fombah Sirlif esa Liberiya Milliy xavfsizlik agentligini ichki xavfsizlik uchun mas’ul boʻlgan. Sirliflar oilasining boshqa a'zolari hukumatdagi boshqa lavozimlarda ishlaydi.[17]

Maanbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Johnson Sirleaf, Ellen Eugenia, (born 29 Oct. 1938), President of Liberia, since 2006“, Who's Who, Oxford University Press, 2015-12-01, doi:10.1093/ww/9780199540884.013.u271942, qaraldi: 2022-03-30
  2. ↑ „Ellen Johnson Sirleaf | Biography, Nobel Peace Prize, & Facts“ (en). Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2021-yil 20-may.
  3. ↑ „Liberia's President Ellen Sirleaf, Becomes First Female ECOWAS Chair“. GhanaStar.com (2016-yil 5-iyun). Qaraldi: 2016-yil 5-iyun.
  4. ↑ Kramer, Reed. „Liberia: Showered With Enthusiasm, Liberia's President-Elect Receives High-Level Reception in Washington“. All Africa.com (2005-yil 11-dekabr). Qaraldi: 2005-yil 15-dekabr.
  5. ↑ Kofa, Tleh. „Ellen Johnson-Sirleaf finally confesses to funding Liberian civil war“. The Liberian Dialogue (2005-yil 28-sentyabr). 2009-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-mart.
  6. ↑ „Ellen Johnson-Sirleaf: Liberia's 'Iron Lady'“. CBC News (2006-yil 28-mart). 2010-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-sentyabr.
  7. ↑ Koblanck, Anna. „Liberian Becomes Africa's First Elected Female Prez“. Women's eNews (2005-yil 4-noyabr). 2005-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 13-aprel.
  8. ↑ Bobby-Evans. „Biography: Ellen Johnson-Sirleaf, Liberia's 'Iron Lady'“. About.com. 2016-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-avgust.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „Ellen Johnson Sirleaf's tribal roots and Americo Liberian background“. Liberia Past And Present. 2019-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-avgust.
  10. ↑ „Ellen Johnson Sirleaf Biography and Interview“. www.achievement.org. American Academy of Achievement.
  11. ↑ Kasuka, Bridgette. Prominent African Leaders Since Independence. New Africa Press, 2013. ISBN 9789987160266. 
  12. ↑ „Ellen Johnson Sirleaf | Biography, Nobel Peace Prize, & Facts“. Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 2017-yil 13-noyabr.
  13. ↑ Fickling, David. „Johnson-Sirleaf declared Liberian president“. The Guardian (2005-yil 23-noyabr). Qaraldi: 2011-yil 22-noyabr.
  14. ↑ Bergner, Daniel. An Uncompromising Woman. New York Times Magazine (2010-yil 22-oktyabr).
  15. ↑ „Retta – About – Parks and Recreation – NBC“.
  16. ↑ „'Parks and Recreation' Has a Nobel Peace Prize Connection“. The Hollywood Reporter (2011-yil 7-oktyabr).
  17. ↑ „Richard Tolbert Indicted: Sirleaf, Saytumah, Kupee Fate Undecided“. 2016-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 1-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ellen_Johnson_Sirleaf&oldid=5086069" dan olindi