Kontent qismiga oʻtish

Dunyo aholisi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Dunyo aholisi maʼlum bir vaqtda Yerda yashovchi barcha odamlar sonining umumiy yigʻindisidir. 2022-yil noyabr holatiga koʻra, dunyo aholisi taxminan 8 milliard kishidan oshiqdir[1].

1970-yillarga qadar dunyo aholisi giperbolik tarzda oʻsgandi; 1990-yildan boshlab esa, dunyo aholisining oʻsish surʼatining sekinlashuvi kuzatilmoqda[2], 1990-yilda oʻsish 87,4 millionni tashkil etgan boʻlsa, 2000-yillardagi oʻrtacha oʻsish 1963-yilga nisbatan qariyb ikki baravar kamaydi.

BMT maʼlumotlariga koʻra, 1994-2014-yillarda 60 yoshdan oshgan odamlar soni ikki baravar koʻpaydi va 2014-yilga kelib dunyoda qariyalar soni besh yoshgacha boʻlgan bolalar sonidan oshib ketdi[3]. CIA World Factbook ning 2020-yil boʻyicha maʼlumotlariga koʻra, Yaponiya dunyodagi barcha mamlakatlar orasida eng yuqori oʻrtacha yoshiga ega — 48,6. 2020-yil holatiga koʻra, Yaponiya aholisining 29,18 foizi 65 yoshdan oshgan[4].

2009-yilda insoniyat tarixida birinchi marotaba shahar aholisi soni qishloq aholisi soniga tenglashdi va 3,4 milliard kishini tashkil qildi[5]. Kelajakda ham, shahar aholisi dunyo aholisining ortib borayotgan qismini tashkil etishi kutilmoqda (yaʼni, shahar aholisi butun dunyo aholisidan tezroq oʻsishda davom etadi). 2020-yil holatiga koʻra, dunyo aholisining 56,2 % shaharlarda istiqomat qiladi[6]. BMT tadqiqotlariga koʻra 2050-yilda dunyo aholisining 68,6 foizi shaharlarda istiqomat qiladi[7].

Jahon banki maʼlumotlariga koʻra, 2019-yilda dunyo aholisi 7,674 milliard kishini tashkil etdi[8].

2020-yil koʻrsatkichlari boʻyicha dunyo aholisining 59,5 foizi Osiyoda, 17,2 foizi Afrikada, 9,6 foizi Yevropada, 8,4 foizi Lotin Amerikasida, 4,7 foizi Shimoliy Amerikada, 0,5 foizi Okeaniyada istiqomat qiladi[7]. 2050-yilda, BMT dunyo aholisining 55,8 foizi Osiyoda, 26,3 foizi Afrikada, 8,0 foizi Lotin Amerikasida, 7,5 foizi Evropada, 4,5 foizi Shimoliy Amerikada, 0,6 foizi — Okeaniyada[9][10][11][12][13][14] yashaydi deb taxmin qilmoqda.

2014-yilda BMT va Vashington universiteti olimlari 2100-yilga kelib Yer aholisi 11 milliard kishiga yetadi degan xulosa kelishgandi[15]. Vashington universiteti olimlarining keyingi (2020) hisob-kitoblariga koʻra, 2100-yilga kelib dunyo aholisi 8,8 milliard kishini tashkil qiladi[16][17].

Aholi soni boʻyicha dunyodagi eng yirik davlat — Xitoy, ikkinchi oʻrinda Hindiston turadi. 1991-yilgacha Sovet Ittifoqi aholi soni boʻyicha uchinchi oʻrinda turar edi, u parchalanganidan keyin, 2006-yildan keyin 300 milliondan ortiq aholiga ega Amerika Qoʻshma Shtatlari uchinchi oʻrinni egalladi. Indoneziya va Pokiston aholi soni boʻyicha toʻrtinchi va beshinchi oʻrinlarda; Nigeriya, Braziliya, Bangladesh, Rossiya mos ravishda oltinchi, ettinchi, sakkizinchi va toʻqqizinchi oʻrinlarni egallagan.➤

Milliardlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ranglar boʻyicha aholi sonining 2019-yilga koʻra holati

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholishunoslik jamgʻarmasi maʼlumotlariga koʻra, dunyo aholisi soni yillar kesimida quyidagi qiymatga ega:

  • 1 milliard — 1804;
  • 2 milliard — 1927;
  • 3 milliard — 1960;
  • 4 milliard — 1974;
  • 5 mlrd — 1987-yil 11-iyul;
  • 6 milliard — 1999-yil 12-oktyabr[18] ;
  • 7 milliard — 2011-yil 31-oktyabr[19] ;
  • 8 milliard — 2022-yil 15-noyabr (taxminan)[20][21].
  • Agar aholi sonining oʻsish dinamikasi keskin oʻzgarishlarga uchramasa, 9 milliard kishilik marrani taxminan 2042-yilga qadar bosib oʻtiladi[22][22][23].

Jamgʻarma baʼzi bolalarni shartli ravishda sayyoramizning 5, 6 yoki 7 milliard aholisi deb eʼlon qilib Shartli Tadbirlar tashkil qilib turadi.


Gollandiyaning matematika va informatika markazining statistik mutaxassisi Piter Grunvaldning taxminiy hisob-kitoblariga koʻra, insoniyatning 162 ming-yillik tarixida Yerda 107 milliarddan ortiq odam tugʻilgan[24].

Aholi soni boʻyicha dunyodagi eng yirik davlatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Hindiston bayrogʻi Hindiston  — 1 423 761 000[25]
  2. Xitoy bayrogʻi Xitoy  — 1 412 600 000[26]
  3. AQSH bayrogʻi AQSh — 333 341 174[27]
  4. Indoneziya bayrogʻi Indoneziya  — 275 773 800[28]
  5. Pokiston bayrogʻi Pokiston  — 229 488 994[29]
  6. Nigeriya bayrogʻi Nigeriya  — 216 746 934[29]
  7. Braziliya bayrogʻi Braziliya — 215 407 834[30]
  8. Bangladesh bayrogʻi Bangladesh — 168 220 000[31]
  9. Rossiya bayrogʻi Rossiya  — 147 190 000[32]
  10. Meksika bayrogʻi Meksika — 128 271 248[33]


Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „World Population Clock: 7.95 Billion People (2022) - Worldometers“ (en). worldometers.info. Qaraldi: 2022-yil 7-iyun.
  2. ↑ Ekspertniy portal Visshey shkoli ekonomiki
  3. ↑ OON: naselenie Zemli dostiglo 7,2 mlrd chelovek (Wayback Machine saytida 2019-12-22 sanasida arxivlangan) // Vesti Ekonomika
  4. ↑ „East Asia/Southeast Asia :: Japan — The World Factbook — Central Intelligence Agency“. 2010-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 21-noyabr.
  5. ↑ V 2009 godu chislo gorojan vpervie sravnyalos s chislom selskix jiteley, sostaviv 3,4 milliarda chelovek
  6. ↑ „World — The World Factbook — Central Intelligence Agency“. 2016-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-dekabr.
  7. ↑ 7,0 7,1 World Population Clock: 7.8 Billion People (2020) — Worldometer
  8. ↑ Datatopics.Worldbank.org
  9. ↑ Population of Asia (2020) — Worldometer
  10. ↑ Population of Africa (2020) — Worldometer
  11. ↑ Population of Europe (2020) — Worldometer
  12. ↑ Population of Latin America and the Caribbean (2020) — Worldometer
  13. ↑ Population of Northern America (2020) — Worldometer
  14. ↑ Population of Oceania (2020) — Worldometer
  15. ↑ „Население Земли в 2100 году составит 11 миллиардов человек“. Lenta.ru (18 сентября 2014). Qaraldi: 2020-yil 2-oktyabr.
  16. ↑ Сергей Коленов. „Населению Земли предрекли сокращение после 2064 года“. Интернет-издание N+1 (2020-yil 16-iyul). Qaraldi: 2020-yil 2-oktyabr.
  17. ↑ Максим Макарычев. „Эксперты: В 2100 году на Земле будут проживать 8,8 миллиарда человек“. Интернет-портал «Российской газеты» (2020-yil 15-iyul). Qaraldi: 2020-yil 2-oktyabr.
  18. ↑ [„World Population Hits 6 Billion“. 2017-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-sentyabr. World Population Hits 6 Billion]
  19. ↑ Population seven billion: UN sets out challenges — BBC News
  20. ↑ „Осенью численность населения Земли достигнет 8 млрд человек“ (ru). Forbes.ru. Qaraldi: 2022-yil 21-iyul.
  21. ↑ „В ООН рассказали, когда население Земли достигнет 8 млрд человек“ (ru). РБК. Qaraldi: 2022-yil 21-iyul.
  22. ↑ 22,0 22,1 „Ch. 5: Population Size and Composition“, World Population Prospects, the 2000 Revision. United Nations Population Division — 171-bet. 
  23. ↑ „Total fertility estimates, 1950–2010“. UN Population Division (2011-yil 1-aprel). 2012-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 14-iyun.
  24. ↑ „Сколько людей жило на Земле за всю историю“. Новые Известия. 2016-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyul.
  25. ↑ „Report Population Projection 2019“. Nhm.gov.in. Qaraldi: 2022-yil 27-iyul.
  26. ↑ „人口总量保持增长，增长速度持续放缓“ [The total population keeps growing, and the growth rate continues to slow down] (Chinese). National Bureau of Statistics of China. Qaraldi: 2022-yil 18-yanvar.
  27. ↑ „Population Clock“. Census.gov. 2015-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-aprel.
  28. ↑ „Mid Year Population (Thousand People)“. Badan Pusat Statistik – Indonesia. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  29. ↑ 29,0 29,1 „World Population Prospects 2019“. United Nations.
  30. ↑ „IBGE | Projeção da população“. Ibge.gov.br. 2020-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-noyabr.
  31. ↑ „Monthly Statidtical Bulletin – Bangladesh“. 2022-05-12-10-42-55414488d843db66462b5410cb439c22.pdf. Bangladesh Bureau of Statistics (2022-yil fevral). 2022-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-iyun.
  32. ↑ Times, The Moscow „Russia Reports 147M Population in 2021“ (en). Moscow Times (2022-yil 30-may). Qaraldi: 2022-yil 2-iyun.
  33. ↑ „Mexico Population | Moody’s Analytics“. Economy.com. Qaraldi: 2022-yil 2-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Dunyo_aholisi&oldid=5260877" dan olindi