Kontent qismiga oʻtish

Dmitriy Sivuxin

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Sivuxin, Dmitriy Vasilevich
Tavalludi 18- avgust 1914-yil
Novosibirsk
Vafoti 25-noyabr 1988-yil
SSSR
Fuqaroligi SSSR
Sohasi Fizika
Mashhur ishlari Umumiy fizika kursi muallifi
Mukofotlari 9 ta medal, shu jumladan „Mehnat jasorati uchun“ medali, Stalin mukofoti laureati bilan taqdirlangan

Dmitriy Vasilyevich Sivuxin (ruscha: Дми́трий Васи́льевич Сиву́хин) (1914 yil 18 avgust, Novosibirsk — 1988 yil 25 noyabr) — sovet fizigi, taniqli fizika umumiy kursi kitobi muallifi. Fizika-matematika fanlari nomzodi, Moskva fizika- texnika instituti professori [1] .

Gidrodinamika, statistik fizika, fizik optika, plazma fizikasi, elektrodinamikaga oid maqolalar muallifi [1] .

U 9 ta medal, shu jumladan „Mehnat jasorati uchun“ medali, Stalin mukofoti laureati bilan taqdirlangan[1].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1914 -yil 18 -avgustda Novosibirskda tugʻilgan. Millati- rus . Otasi — Vasiliy Fedorovich Sivuxin (1890-1922) — dehqon, Yuryev-Polskiy tumani Skomovo qishlogʻida tugʻilgan, 1914 yil avgustda chor armiyasi safiga safarbar qilingan. Oktyabr inqilobidan keyin askar sifatida frontga yuborilgan. Qizil Armiya saflarida fuqarolar urushida qatnashgan, 1919-yil dekabrda tifdan vafot etgan (balki Skomovo qishlogʻida oilasiga qaytib, 1922-yilda tifdan vafot etgan). Onasi — Elizaveta Ivanovna Peremilovskaya — boshlangʻich maktab oʻqituvchisi. U 1914 -yilda bolalari bilan Sibirdan Skomovo qishlogʻiga qaytib keldi, Ivanovo viloyatining Yuryev-Polskiy tumanida, keyinroq Vladimir viloyatida, soʻnggi yillarda — Afineevskiy boshlangʻich maktabida ishladi. U 1943- yil yanvarda vafot etdi [1] . D. V. Sivuxin oʻzining amakisi, inqilobchi, Frunzening sherigi, Yuryev-Polskiy tumani, Skomovo qishlogʻida tugʻilgan, Vladimir Markaziyda shahid boʻlgan Dmitriy Fedorovich Sivuxin 1885-1909) sharafiga nomlangan.

Uning rafiqasi Gesya Solomonovna Kreinina keyinchalik u bilan birga Moskva fizika-texnika institutida dars bergan.

Dmitriy Vasilyevich 2-bosqich Yuryev-Polskaya maktabini tamomlagan. Maktabni tugatgandan soʻng, u Yuryev-Polskiy tumanidagi Nikolskiy kasb-hunar maktabiga matematika oʻqituvchisi lavozimiga yuborildi va u erdan (1931 -yil sentyabr oyida maktabning qayta tashkil etilishi munosabati bilan) Kalinin kolxoz maktabiga oʻtkazildi. 2 yil yangi joyda ishlagandan soʻng, u Moskva davlat universitetining fizika fakultetiga oʻqishga kirdi va uni 1939 yilda nazariy fizika mutaxassisligi boʻyicha tugatdi. U aspiranturaga oʻqishga kirdi, lekin Ulugʻ Vatan urushi boshlanganligi sababli uni tamomlay olmadi.

Tashqi mediafayllar

Urush paytida u artilleriya ofitseri sifatida xizmat qilgan, Moskva uchun jangda qatnashgan. Dmitriy Vasilevichning soʻzlariga koʻra, uning 1941 -yil voqealari haqidagi xotiralari uning hamkasbi, mashhur nazariyotchi Boris Andreevich Trubnikov tomonidan yozib olingan .

1953- yilda SSSR Vazirlar Kengashining maxfiy farmoni bilan Sivuxin RDS-5 yadroviy bombasi va birinchi RDS-6 termoyadro bombasining nazariy hisob-kitoblarida ishtirok etgani uchun uchinchi darajali Stalin mukofoti bilan taqdirlandi. Bu vaqtda Sivuxin SSSR Fanlar akademiyasining Fizika muammolari institutida ishlar edi[2] .

I. V. Kurchatov nomidagi Atom energiyasi institutida ishlagan (hozirgi „Kurchatov instituti“ RRC). 1946- yil fevraldan 1986- yil oktyabrgacha u avval Moskva davlat universitetining fizika-texnika fakultetida, keyin Moskva fizika-texnika institutida (MIPT) umumiy fizika kursida dars bergan. Doktorlik darajasiga ega boʻlmagan yagona (2007 yil holatiga koʻra) MIPT professori [1] .

U fizikaning umumiy kursi boʻyicha keng eʼtirof etilgan besh jildlik darslik muallifi. Oʻtgan asrning boshlarida fizika boʻyicha xuddi shunday kurs O. D. Xvolson tomonidan yaratilgan, ammo asrning oʻrtalariga kelib u kitob umidsiz eskirgan, chunki kvant mexanikasi va nisbiylik nazariyasi fizika asoslariga yondashuvni oʻzgartirdi. 1977 -yilda oʻsha vaqtga tayyor boʻlgan kursning dastlabki uchta kitobi Xalq xoʻjaligi yutuqlari koʻrgazmasining oltin medali bilan taqdirlandi. Sivuxin vafotidan keyin kurs uning oʻlimidan keyin olingan fizikaviy natijalarni aks ettiruvchi qoʻshimchalar bilan qayta nashr etiladi. Kurs fransuz va o‘zbek tillariga tarjima qilingan.

Nafaqaga chiqishi munosabati bilan 1986- yil oktyabr oyidan o‘qituvchilik faoliyatini to‘xtatdi va kafedrada maslahatchi professor lavozimida qoldi. 1988 -yil 25 -noyabrda vafot etgan.

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bibliografiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maqolalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sivuxin D. V. Fizik miqdorlarning xalqaro tizimi toʻgʻrisida // Uspexi fizicheskix nauk. — M .:: Nauka, 1979. — T. 129, No 2. — S. 335-338. Iqtibos: „[…] SI tizimi, aytaylik, ob’ektning uzunligi, kengligi va balandligi nafaqat turli birliklarda oʻlchanadigan, balki turli oʻlchamlarga ega boʻlgan tizimdan koʻra mantiqiyroq emas“"

„Plazma nazariyasi masalalari“ klassik toʻplamlarida bir nechta asarlar muallifi :

  • „Elektromagnit maydonlarda zaryadlangan zarracha harakatining drift nazariyasi“ (1-jild) (mavjud havola) , 1963);
  • „Toʻliq ionlashtirilgan plazmadagi Kulon toʻqnashuvi“ (4-jild (mavjud havola) , 1964);
  • „Energiya muvozanati va magnit oynali tuzoqda oʻz-oʻzidan taʼminlangan termoyadroviy reaktsiyaning mumkinligi masalasi“ (5-jild). (mavjud havola) , 1967).

Kitoblari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — М.: Наука, 1979. — Т. I. Механика. — 520 с.
  2. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 3-е, исправленное и дополненное. — М.: Наука, 1989. — Т. I. Механика. — 576 с. — ISBN 5-02-014054-6.
  3. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 4-е. — М.: Физматлит, 2002. — Т. I. Механика. — 792 с. — 5000 экз. — ISBN 5-9221-0225-7.
  4. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 5-е, стереотипное. — М.: Физматлит, 2006. — Т. I. Механика. — 560 с. — ISBN 5-9221-0715-1.
  5. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — М.: Наука, 1975. — Т. II. Термодинамика и молекулярная физика. — 519 с.
  6. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 3-е, исправленное и дополненное. — М.: Наука, 1990. — Т. II. Термодинамика и молекулярная физика. — 592 с. — ISBN 5-02-014187-9.
  7. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 5-е, исправленное. — М.: Физматлит, 2006. — Т. II. Термодинамика и молекулярная физика. — 544 с. — ISBN 5-9221-0601-5.
  8. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — М.: Наука, 1977. — Т. III. Электричество. — 688 с.
  9. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Изд. 2-е, испр.. — М.: Наука, 1983. — Т. III. Электричество. — 687 с.
  10. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Изд. 3-е, испр. и доп.. — М.: Наука, 1996. — Т. III. Электричество . Часть первая. — 320 с. — 5000 экз. — ISBN 5-02-014054-6, ISBN 5-02-015089-4..
  11. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Изд. 3-е, испр. и доп.. — М.: Наука, 1996. — Т. III. Электричество . Часть вторая. — 320 с. — 5000 экз. — ISBN 5-02-014054-6, ISBN 5-02-015090-8..
  12. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Изд. 4-е, стереотипное. — М.: Физматлит; Изд-во МФТИ, 2004. — Т. III. Электричество. — 656 с. — 5000 экз. — ISBN 5-9221-0227-3; ISBN 5-89155-086-5..
  13. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 3-е, стереотипное. — М.: Физматлит, МФТИ, 2002. — Т. IV. Оптика. — 792 с. — ISBN 5-9221-0228-1.
  14. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — М.: Наука, 1986. — Т. V. Атомная и ядерная физика. Часть 1: Атомная физика. — 416 с. — ISBN 5-02-014053-8.
  15. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — М.: Наука, 1989. — Т. V. Атомная и ядерная физика. Часть 2: Ядерная физика. — 416 с. — ISBN 5-02-014053-8.
  16. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — 3-e издание, стереотипное. — М.: Физматлит, 2002. — Т. V. Атомная и ядерная физика. — 784 с. — 3000 экз. — ISBN 5-9221-0230-3.
  17. Сивухин Д. В. Общий курс физики. — 3-e издание, стереотипное. — М.: Физматлит, 2006. — Т. V. Атомная и ядерная физика. — 784 с. — 3000 экз. — ISBN 5-9221-0645-7.
  18. Гинзбург В. Л., Левин Л. М., Сивухин Д. В. Сборник задач по молекулярной физике.
  19. Стрелков С. П., Сивухин Д. В., Угаров В. А. Сборник задач по общему курсу физики. Механика.
  20. Сивухин Д. В. (ред.) Сборник задач по общему курсу физики. Термодинамика и молекулярная физика.
  21. Стрелков С. П., Сивухин Д. В., Хайкин С. Э. Сборник задач по общему курсу физики: Электричество и магнетизм. — М.: Физматлит Лань, 2006.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Н. В. Карлов. Они создавали Физтех.“. 2013-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 15-avgust.
  2. ↑ Postanovlenie SM SSSR № 3044-1304ss „O prisujdenii Stalinskix premiy nauchnim i injenerno-texnicheskim rabotnikam Ministerstva srednego mashinostroeniya i drugix vedomstv za sozdanie vodorodnoy bombi i novix konstruksiy atomnix bomb“. 31 dekabrya 1953 g. // Atomniy proekt SSSR: dokumenti i materiali. T. 3. Kn. 2. — 2009. — S. 107—122.
  3. ↑ „Запись о награждении“. ОБД «Подвиг Народа». 2014-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-yanvar.
  4. ↑ „Память народа :: Документ о награде :: Сивухин Дмитрий Васильевич, Орден Отечественной войны II степени“. pamyat-naroda.ru. 2016-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 7-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Dmitriy_Sivuxin&oldid=3774132" dan olindi