Daniya — Norvegiya munosabatlari
Daniya — Norvegiya munosabatlari Daniya va Norvegiya oʻrtasidagi tashqi aloqalardir. Mamlakatlar juda uzoq tarixga ega: ikkalasi ham 1397-1523-yillarda Kalmar ittifoqining bir qismi boʻlgan, Norvegiya esa 1524-1814-yillarda Daniya bilan ittifoqda boʻlgan.
Ikki davlat diplomatik munosabatlarni 1905-yilda, Norvegiya Shvetsiya bilan ittifoqini tugatgandan soʻng oʻrnatgan. Daniya Osloda, Norvegiyaning Kopengagenda elchixonasi bor.
Ikkala davlat ham Shimoliy kengash, Boltiq dengizi davlatlari kengashi, NATO, IHTT, YXHT, Arktika kengashi, Yevropa Kengashi va Jahon savdo tashkilotining toʻliq aʼzolaridir. Daniyada 15 000 ga yaqin norvegiyaliklar [1] va Norvegiyada 20 000 ga yaqin daniyaliklar yashaydi[2].
Oʻrta asrlada aloqalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oʻzaro munosabatlar oʻrta asrlarga borib taqaladi, oʻshanda ikkala davlat aloqalari VIII-IX asrlarda oʻrnatilgan. Daniya 999- yoki 1000-yillarda Norvegiyaga qarshi Svolder jangida va keyingi Norvegiya boʻlinishida qatnashgan.
Kalmar Ittifoqi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kalmar ittifoqi — bu tarixshunoslik atamasi boʻlib, Daniya, Norvegiya (Islandiya, Grenlandiya, Farer orollari, Shetlandiya va Orkney bilan) va Shvetsiya (jumladan, Finlandiya) kabi uchta qirollikni, vaqti-vaqti bilan boʻlsa-da, yagona monarx ostida birlashtirgan shaxsiy ittifoqlar seriyasini anglatadi. Ittifoq aholisi 3 000 000 dan kamroq boʻlgan[3].
Mamlakatlar texnik jihatdan oʻz suverenitetidan ham, mustaqilligidan ham voz kechmagan, lekin amaliy jihatdan ular avtonom emas, suverenitetni va ayniqsa, tashqi siyosatni boshqaradigan umumiy monarx hisoblangan. Bir-biriga zid boʻlgan manfaatlar (ayniqsa, Shvetsiya zodagonlarining Daniya va Golshteyn oʻynagan dominant rolidan noroziligi) 1430-yillardan boshlandi va 1523-yilda Gustav Vasa Shvetsiya qiroli boʻlgunga qadar ittifoq parchalanishiga qadar bir necha marta ittifoqqa toʻsqinlik qiladigan mojaroga olib keldi.
Norvegiya va uning xorijdagi qaramliklari bir necha asrlar davomida Oldenburglar sulolasi ostida Daniya-Norvegiya saltanatining ostida boʻlib, 1814-yilda tarqatib yuborilguncha davom etdi.
Daniya — Norvegiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Daniya-Norvegiya — Daniya va Norvegiya qirolliklaridan, jumladan Islandiya, Grenlandiya va Farer orollarining asli Norvegiyaga qaramliklaridan iborat sobiq siyosiy tuzilmaning tarixshunoslik nomi. Oʻzidan oldingi Kalmar Ittifoqining parchalanishi bilan bogʻliq nizolardan soʻng, ikki qirollik 1524-yilda 1814-yilgacha davom etgan yana bir shaxsiy ittifoqqa kirishgan. Tegishli sifat va demonim Dano-Norveg tilidir.
Daniya Qirolligi atamasi baʼzan 1536-1660-yillardagi ikkala davlatni ham oʻz ichiga oladi, chunki siyosiy va iqtisodiy kuch Daniyaning Kopengagen shahridan kelib chiqqan. Bu atama 1460-yilda boʻlgani kabi Oldenburglarning „qirollik qismini“ qamrab oladi, Shlezvig va Golshteynning „gersoglik qismi“ bundan mustasno. Maʼmuriyat ikkita rasmiy tildan, Daniya va Nemis tillaridan foydalangan va bir necha asrlar davomida Daniya va Germaniya lord-kansler sudi mavjud edi.
Ajratish
[tahrir | manbasini tahrirlash]1814-yilda ittifoq tarqatib yuborilganda Daniya va Norvegiya ajralib chiqdi. 1814-yilda qonuniy ravishda Daniya mustamlakasi boʻlgan Islandiya 1918-yilda shaxsiy ittifoqda mustaqil davlatga aylandi, bu 1944-yilda tugaydi.
Daniya Shimoliy Muz okeanidagi Svalbard arxipelagida Norvegiyaning suverenitetini tan olgan. Shuningdek, tan olgan davlatlarga arxipelagda tijorat faoliyati va ilmiy tadqiqotlar bilan shugʻullanish uchun teng huquqlar beruvchi Shpbbard shartnomasining dastlabki imzolagan davlatlaridan biridir. Shartnoma 1920-yilda imzolangan. 1930-yillarning boshlarida Norvegiya Daniyaga qarashli Grenlandiyaning bir qismini egallab oldi. 1933-yilda Doimiy Xalqaro Sudi Norvegiya daʼvolariga qarshi qaror chiqardi[4] va ishgʻol tugadi.
Ikkinchi jahon urushi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1940-yilda Daniya ham, Norvegiya ham Germaniya tomonidan bosib olindi va ikkala mamlakatning materik hududlari keyinchalik nisbatan yengil talofatlar bilan nemis ishgʻoli ostida qolgan[5].
Zamonaviy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Daniya va Norvegiya 1999-yilda ayollar oʻrtasidagi gandbol boʻyicha jahon chempionati va 2010-yilgi Yevropa ayollar gandbol chempionatiga mezbonlik qilishgan va 2023-yilgi ayollar oʻrtasidagi gandbol boʻyicha jahon chempionati (Shvetsiya bilan birga), 2025-yilgi erkaklar oʻrtasidagi gandbol boʻyicha jahon chempionati (Yevropa202 bilan birga) rejalashtirilgan mezbonlardir. Gandbol boʻyicha erkaklar chempionati (Shvetsiya bilan birga) va 2028-yilgi ayollar oʻrtasidagi gandbol boʻyicha Yevropa chempionati (Shvetsiya bilan birga) oʻtkaziladi.
Daniya va Norvegiya muhim savdo hamkorlari hisoblanadi. 2019-yilda ikki davlat bir-birining beshinchi yirik import manbalari edi, Norvegiya Daniya uchun uchinchi yirik eksport yoʻnalishi[6] va Daniya Norvegiya uchun oltinchi yirik eksport yoʻnalishi hisoblanadi[7].
Norvegiyani Daniya va Polsha bilan bog‘laydigan Boltiq quvuri 2022-yil oktabr oyida yakunlanishi rejalashtirilgan. Uning maqsadi Norvegiyadan Daniya va Polshaga tabiiy gaz yetkazib berishni taʼminlashdan iborat.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Statistical Yearbook 2009, Table 17“ (pdf). Danish Government website. 2010-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 10-yanvar.
- ↑ „204 731 foreign citizens in Norway“ (en). ssb.no. 2022-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-fevral.
- ↑ Boraas, Tracey. Sweden. Capstone Press, 2002 — 24-bet. ISBN 978-0-7368-0939-9.
- ↑ „Legal Status of Eastern Greenland (Den. v. Nor.), 1933 P.C.I.J. (ser. A/B) No. 53 (Apr. 5)“. 2010-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-iyul.
- ↑ „Allied War Losses - Allied Warships - uboat.net“. www.uboat.net. 2021-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-fevral.
- ↑ „Denmark trade balance, exports and imports by country and region 2019“. World Integrated Trade Solution. Qaraldi: 2022-yil 9-iyul.
- ↑ „Norway trade balance, exports and imports by country and region 2019“. World Integrated Trade Solution. Qaraldi: 2022-yil 9-iyul.