Dagomeya Respublikasi
Dagomeya Respublikasi fr. République du Dahomey
| |
|---|---|
| Madhiya: | |
 | |
| Poytaxt | Porto-Novo |
| Rasmiy til(lar) | Fransuzcha |
| Hukumat | Respublika |
| Kutuku Yuber Maga | |
• Tashkil Topgan |
1960-yil 1-sentyabrdan |
• Tugatilgan |
1975-yil 30-noyabrgacha |
| Maydon | |
• Butun |
112 622 km2 |
| Aholi | |
• 1975-yilgi roʻyxat |
3 184 547 kishi |
| Pul birligi | Afrika franki |
.svg)
Dagomeya Respublikasi (fr. République du Dahomey), hozirgi Benin — Fransiya hamjamiyatidagi oʻzini-oʻzi boshqaradigan muhtoriyat (1958-1960) va Gʻarbiy Afrikadagi mustaqil davlat (1960-1975). Nomi koloniya va tarixiy mahalliy davlatning ilgari ishlatilgan nomi bilan atalgan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1958-yil 11-dekabrda oʻtkazilgan referendum natijalariga koʻra muxtor respublika deb eʼlon qilindi. Muxtoriyatga erishgunga qadar u Fransiya Ittifoqi tarkibiga kirgan Fransiya Dagomeyasining mustamlakasi edi.
Fransuz Dagomeyasi bir muncha vaqt 1959-1960-yillarda rejalashtirilgan va mavjud boʻlganlarni yaratish va qoʻshilish gʻoyasini qoʻllab-quvvatladi. Mali Federatsiyasi (Mali va Senegal), ammo qoʻshni Kot-d'Ivuar bosimi ostida u (Yuqori Volta Respublikasi kabi) ushbu federatsiyada ishtirok etishdan bosh tortdi.
1960-yil 1-avgustda Dagomeya Respublikasi Fransiyadan toʻliq mustaqillikka erishdi va 1975-yilda Benin Xalq Respublikasi deb nomlandi.
Davlat tuzilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dagomeya — respublika hisoblanadi. 1969-yil dekabr oyida 1968-yilgi konstitutsiya bekor qilingandan soʻng, 1970-yil aprel oyida tuzilgan Prezident Kengashi may oyida Dagomeya davlat tizimining asoslarini belgilaydigan va yangi konstitutsiya qabul qilingunga qadar asosiy qonun sifatida faoliyat yuritadigan nizomni qabul qildi. Nizomga koʻra, davlat hokimiyatining oliy organi Prezident Kengashi (3 aʼzodan iborat) boʻlib, u ham qonun chiqaruvchi, ham ijro etuvchi hokimiyatni amalga oshiradi; u vazirlarni, yuqori mansabdor shaxslarni, Oliy sud a’zolarini, elchilarni lavozimga tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi, xalqaro shartnomalar va bitimlarni tuzadi va ratifikatsiya qiladi. Prezident Kengashiga davlat va hukumat boshligʻi boʻlgan rais boshchilik qiladi. Prezident Kengashining Raisi, shuningdek, Qurolli Kuchlar Oliy Bosh Qoʻmondoni, Oliy Mudofaa Kengashining Raisi hisoblanadi.
Dagomeya hukumati — Vazirlar Kengashi Prezident Kengashi tomonidan tayinlanadi, vazirlar bevosita kengash raisiga boʻysunadilar. 1971-yilda uchta boʻlimdan iborat Milliy maslahat majlisi tuzildi: iqtisodiy, ijtimoiy va umumiy siyosat.
Departamentlar va tumanlar boshliqlarida hukumat tomonidan tayinlanadigan mansabdor shaxslar — prefektlar va suprefektlar turadi. Oʻzini oʻzi boshqarishning saylangan organlari mavjud emas. Xartiyada shahar va qishloq tumanlari bo‘limlari darajasida maslahat organlari tashkil etilishi ko‘zda tutilgan.
Sud tizimiga quyidagilar kiradi: Oliy sud - oliy sud instantsiyasi, apellyatsiya sudi va birinchi instantsiya sudlari.
Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari va boshqa jamoat tashkilotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Siyosiy partiyalar tarqatib yuborilgan.
Uyushmalar: Dagomeya Umumiy ishchilar uyushmasi 1961 yilda tashkil etilgan; Dagomeya kasaba uyushmalari umumiy uyushmasi, 1964-yilda tashkil etilgan; Dagomeya mehnatkash dindorlar konfederatsiyasi 1952-yilda tashkil etilgan, Xalqaro mehnat konfederatsiyasining aʼzosi; Erkin kasaba uyushmalari milliy konfederatsiyasi 1964-yilda tashkil etilgan, Xalqaro erkin kasaba uyushmalari konfederatsiyasi tarkibiga kiradi. Mamlakatda 19 ta muxtor kasaba uyushmalari mavjud edi.
Dagomeya yoshlar milliy harakati, 1967-yil noyabrda tashkil etilgan.