Kontent qismiga oʻtish

Bess Truman

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Bess Wallacedan yoʻnaltirildi)
Bess Truman
 Amerika Qoʻshma Shtatlarining ikkinchi xonimi
Mansab davri
20-yanvar – 12-aprel 1945-yil
Vitse-prezident Harry S. Truman
Oʻtmishdoshi Ilo Wallace
Vorisi Jane Barkley (1949)
 Amerika Qoʻshma Shtatlarining birinchi xonimi
Mansab davri
12-aprel 1945-yil – 20-yanvar 1953-yil
Prezident Harry S. Truman
Oʻtmishdoshi Eleanor Roosevelt
Vorisi Mamie Eisenhower
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Elizabeth Virginia Wallace

13-fevral 1885-yil
Independence, Missuri, AQSh
Vafoti 18-oktyabr 1982-yil(1982-10-18)
(97 yoshda)
Independence, Missuri, AQSh
Fuqaroligi AQSH bayrogʻi AQSh
Siyosiy partiyasi Demokratlar partiyasi
Turmush oʻrtogʻi
Harry S. Truman
(turm. 1919; vaf. 1972)
Bolalari Meri Margaret Truman
Onasi Margaret Elizabet Geyts
Otasi Devid Uillok Uolles
Istiqomat joy(lar)i Delaver-strit koʻchasidagi uy,
Oq uy
Taʼlim William Chrisman High School,
The Barstow School
Dini Yepiskop cherkovi
Imzosi

Elizabeth Virginia Truman (talaffuzi: Elizabet Virjiniya Truman; qizlik familiyasi Wallace (talaffuzi: Uolles; 13-fevral, 1885-yil — 18-oktabr, 1982-yil) — Amerika Qoʻshma Shtatlari birinchi xonimi, 1945--yildan 1953--yilgacha 33-prezident Harry S. Trumanning rafiqasi sifatida. Bess hozirda Qoʻshma Shtatlar tarixidagi eng uzoq umr koʻrgan birinchi xonim hisoblanadi.[1]

Yoshlik yillari va nikoh

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bess Trumanning taxminan toʻrt yarim yasharlik paytidagi portreti. (Truman kutubxonasi)
Independencedagi Shimoliy Nort-Delaver-strit koʻchasidagi uy, Bess Truman hayotining koʻp qismini shu yerda oʻtkazgan

Elizabeth Virginia Truman 1885-yil 13-fevralda Missuri shtatining Independence shahrida David Willock Wallace (15-iyun 1860-yil — 17-iyun 1903-yil, siyosatdon, sobiq Independence shahri mayorining oʻgʻli)[2] va Margaret Elizabeth Gates (4-avgust 1862-yil — 5-dekabr 1952-yil, Waggoner Gates Milling Company shirkati hamasoschisi boʻlmish George Porterfieldning qizi)[2] oilasida tugʻilgan. Oilada qiz Bess laqabini oldi va umr boʻyi u bilan qoldi.[3] Bess Margaret va Davidning toʻrt farzandining toʻngʻich farzandi va yagona qizi edi. Bessning otasi Jackson okrugida bir nechta siyosiy idoralarda ishlagan[4].

Bess Harry Truman bilan 1890-yilda[4] Presviterian yakshanba maktabida uning oilasi Independencega koʻchib oʻtganida tanishadi[3]. Harry koʻk koʻzli, oltin sochli Bessni bir qarashdayoq sevib qoladi.[3][4] 1900-yilda oʻrta maktabni tugatgunga qadar Bess va Harry har kuni bir-birlari bilan koʻrishishardi. 1903-yilda Bessning otasi uyda oʻzini otib tashlaydi; Davidni bunga nima undaganligi nomaʼlum, ammo u depressiyadan aziyat chekkan va katta qarzga botgani haqida mish-mishlar tarqalgan[5]. Otasining dafn marosimidan soʻng, Bess bir-yil davomida onasi va ukalari bilan Madjning ota-onasi yashagan Kolorado Springsga koʻchib bordi. Soʻngra Bess 1905-yilda, Kanzas Sitidagi Miss Barstou qizlar maktabiga kiradi va 1906-yilda, maktabni tugatgandan soʻng, Bess Independencedagi ota-onasining uyiga qaytib keladi. 1901-yildan 1910-yilgacha boʻlgan davrda Bess va Truman bir-birini koʻrgan-koʻrmaganligi haqida maʼlumot yoʻq.[4]

Harry va Bess toʻy kuni Independencedagi uylarining orqa hovlisida

1910-yilda Harry Truman Bess bilan qayta uchrasha boshlashdi. Bu vaqtda Harry otasiga Grandvyu yaqinidagi fermada yordam berardi. Koʻp oʻtmay Harry Bessga uylanish istagini aytdi, lekin Bess undan shoshmaslikni soʻraydi, chunki u onasiga oʻzlarining katta uyida yordam berishi kerak, deb hisoblardi, bu yerda endi Medj Uollesning oʻzi va toʻrt farzandidan tashqari, uning keksa ota-onalar ham yashardi[4]. Birinchi jahon urushi boshlanishidan biroz avval, Harry Bessga yana uylanishni taklif qiladi va u rozi boʻladi, ammo leytenant Truman 1918-yilda Fransiyadagi jang maydonlaridan qaytguniga qadar unashtiruv qoldiriladi[4][3]. Bess va Harry 1919-yil iyun oyida[3] Independencedagi Muqaddas Uchlik Episkop cherkovida[6] turmush qurishadi. Yangi turmush qurganlar Bessning ota-onasining uyiga joylashadilar; bu yerda 1924-yilda ularning yagona farzandi — qizi Meri Margaret[3] tugʻiladi. 1952-yilda onasi vafotidan keyin Bess Independencedagi uyni ukalardan sotib oladi va uni Trumanlar oilasining qarorgohiga aylantiradi[4].

Erining karerasini boshlanishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bess bilan turmush qurishdan biroz oldin, Harry Kanzas-Siti markazida galanteriya ochadi va 1921-yilda qisqa muvaffaqiyatdan soʻng bankrot boʻladi. Harryning siyosiy karerasining boshida oila Mustaqillikdagi Uollesning uyida yashashni davom ettirdi. 1922-yilda Kanzas shahri meri Tom Pendergast koʻmagida Truman Sharqiy Jackson okrugi sudyasi etib tayinlandi[4]; keyin bu lavozimga 1926 va 1930-yillarda ikki marta qayta saylangan. 1934-yilda Harry Missuri shtatidan Senatga saylandi; oʻsha paytdan boshlab, Bess va uning qizi Vashington va Independenceda yarim-yil oʻtkazdilar, u yerda u brifing klubida vaqt oʻtkazdi va koʻplab doʻstlari bilan muloqot qilishdan zavqlandi[4]. Bess siyosatga qiziqmasdi va erining barcha safarlarida faqat burch talab qilgani uchun hamrohlik qildi[3].

Ikkinchi jahon urushi paytida Bess va Meri Margaret Vashingtonda qolishdi; Bu vaqt ichida Bess George Washington universitetiga oʻqishga kirdi. 1944-yil noyabr oyida Franklin Roosevelt prezidentlik saylovlari oldidan Trumanning vitse-prezidentlikka nomzodida toʻxtaydi. 1945-yil 20-yanvarda Harry rasman oʻz lavozimini egalladi; Shu paytdan boshlab Bess shtatning ikkinchi xonimiga aylandi. Bess erining bu lavozimga tayinlanishiga qarshi edi: Prezident Rooseveltning sogʻligʻi yaqinda uning eri Bess davlatning eng yuqori lavozimini egallashiga shubha qoldirmadi va uning oʻzi ham turmush tarzini oʻzgartirishi kerak edi. Bundan tashqari, Bess Oq uy[4] tarbiyasi uchun noqulay muhit ekanligiga amin edi. Harry faqat sakson ikki kun vitse-prezident boʻlib ishladi, keyin Rooseveltning oʻlimi unga prezidentlik lavozimini olib keldi.

AQShning birinchi xonimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oq uyda shaxsiy hayotning yoʻqligi Bessni bezovta qilardi. Harry keyinchalik eslaganidek, Bess prezidentlik juftligini oʻrab olgan barcha rasmiyatchilik va dabdabaga qiziqmas edi. Garchi u oʻz mavqeiga mos keladigan barcha ijtimoiy majburiyatlarni qatʼiyat bilan bajargan boʻlsa-da, oddiy hayotda Bess faqat oʻzi zarur deb hisoblagan narsani qilardi. Bessning erining prezidentlik davrida vaqti-vaqti bilan uzoq vaqtga Independencega qaytib kelardi[4].

Bess ommaviy axborot vositalarining koʻplab soʻrovlaridan[7] soʻng faqat bitta matbuot anjumani oʻtkazdi va ushbu ishi uchun „No Comment Bess“ laqabini oldi: matbuot anjumani oldindan tayyorlangan savollardan iborat boʻlib, ularga javoblar asosan bir boʻgʻinli edi; Bundan tashqari, Bess koʻplab savollarga sharhlarsiz (no comment) deb javob berdi[8][9]. Oxir-oqibat, jurnalistlar birinchi xonimni oʻzidan faolroq oʻtmishdoshi Eleanor Roosevelt bilan aniq taqqoslagan savolni berishganda, Bess konferentsiyani toʻxtatdi[9]. Truman prezidentligi davrida Bess Eleonoraning soyasida qoldi va bu soya-yildan-yilga kengayib, shiddatli boʻlib bordi, lekin Bess hech narsani oʻzgartirmoqchi emas, jamoatchilik eʼtiborini chetlab oʻtdi. Keyinchalik Bess oʻzining kotiblari Edit Helm va Ritl Odum[9] orqali matbuot bilan muloqot qilishni afzal koʻrdi.

Bess 1945-1947-yillarda saksonta tashkilotning aʼzosi, homiysi, faxriy aʼzosi yoki faxriy prezidenti boʻldi. Kongress klubi va Qizil Xoch faoliyatida faol ishtirok etdi. Bess shuningdek, Qizlar Skautlari, Ayollar Milliy Demokratik Klubi va Milliy Yutuqlar Mukofotlari Qoʻmitasining faxriy prezidenti boʻlib ishlagan; Amerika gazetalari Ayollar klubi, Ayollar ishbilarmonlik klubi, Ayollar milliy dehqonchilik va bogʻdorchilik uyushmasi va boshqalarning faxriy aʼzosi boʻlgan.[9]

1952-yilda Harry prezidentlikka nomzodini qoʻymadi. 1953-yilda er-xotin Independencega qaytishdi[3][4].

Uyga qaytish, bevalik va oʻlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Harry Trumanning dafn marosimi. Garri Truman kutubxonasi. 1972-yil.

Bess oʻz uyidagi qulay muhitda uy bekasi sifatida odatdagi turmush tarziga qaytdi. Bess tashqaridan odatdagidek tuyuladigan hayot kechirdi: u har kuni ertalab eri uygʻonishidan ikki-uch soat oldin turib, unga nonushta tayyorlardi va yordamchisi Vitta Garr[4] bilan uy yumushlarini boshlardi. Harry bu vaqtda kutubxonasini qurish ustida ishlayotgan va xotiralarini yozayotgan edi.

Independencedagi Bess va Harry Trumanlarning qabrlari

1956-yil aprel oyida Bessning qizi Meri Margaret The New York Times reportyori Daniel Kliftonga turmushga chiqdi. 1950-yillarning oxirida Bessga yaxshisifatli oʻsma tashxisi qoʻyilgan va 1959-yilda mastektomiya oʻtkazilgan[10]. Prezidnet Lyndon Johnson tomonidan imzolangan Medicare dasturi 1965-yilda kuchga kirganida, Trumanlar birinchi boʻlib uning ostida toʻliq imtiyozlarga ega boʻldilar[11].

Harry 1972-yilda 88 yoshida vafot etganida Bess 87 yoshda edi, bu ularni Oq uyni egallab turgan eng keksa prezident juftligiga aylantirdi. Bess senator Thomas Eagletonning qayta saylash kampaniyasining faxriy raisi boʻlishga rozi boʻldi[1]. Erining vafotidan keyin Bess Independencedagi uyida qoldi; Bu yerda Meri Margaret eri va toʻrt oʻgʻli bilan tez-tez unga oldiga tashrif buyurib turardi[3].

Bess eridan soʻng oʻn yil yashadi va 1982-yil 18-oktabrda yurak yetishmovchiligidan vafot etdi; 21-oktabr kuni shaxsiy xotira marosimi boʻlib oʻtdi va keyin Bess Truman Missuri shtatining Independence shahridagi hovlisida eri yoniga dafn qilindi[4][3].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Algeo 2009.
  2. ↑ 2,0 2,1 Daniel, Clifton Truman. Dear Harry, Love Bess – Bess Truman's Letters to Harry Truman (1919–1943). Truman State University Press, 2011 — 1-bet. ISBN 978-1-935503-26-2.  (Wayback Machine saytida 2022-02-01 sanasida arxivlangan)
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 Klapthor, Black 2002.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 Christensen, Foley, Kremer 1999.
  5. ↑ Betty Boyd Caroli. „Bess Truman“ (en). Encyclopædia Britannica's Guide to American Presidents. Qaraldi: 2016-yil 8-mart.
  6. ↑ Margolies 2012.
  7. ↑ Watson 2000.
  8. ↑ Burnes 2003.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Wertheimer 2004.
  10. ↑ Neal 2004.
  11. ↑ Andrew Glass. „President Johnson signs Medicare bill on 30-iyul 1965-yil“ (en). POLITICO (2007-yil 30-iyul). Qaraldi: 2016-yil 8-mart.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Bess Truman
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bess_Truman&oldid=5244663" dan olindi