Kontent qismiga oʻtish

Bardaga raketa hujumlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bardaga raketa hujumlari
Togʻli Qorabogʻdagi qurolli toʻqnashuv
Asl nomi ozarbayjoncha: Bərdəyə roket hücumları
Joylashgan Barda, Ayrica va Qarayusifli, Ozarbayjon
Sana

[[Expression error: Unrecognized word "sana".-]], [[Expression error: Unrecognized word "yil".-yil]](yil-Expression error: Unrecognized word "oy".-sana)
* 27 oktyabr 2020

  • 28 oktyabr 2020
  • 7-noyabr 2020 (UTC+04:00)
Nishon Ozarbayjonlar
Hujum turi
 Raketa hujumi
Qurol
    • Klasterli raketalar
    • BM-30 Smerch
Halok boʻlganlar 27
Jarohat olganlar
 85
Jinoyatchilar Armaniston


Bardaga raketa hujumlari (ozarbayjoncha: Bərdəyə roket hücumları) — 2020-yilda Togʻli Qorabogʻdagi qurolli toʻqnashuv paytida Ozarbayjonning Barda shahriga, shuningdek, shu tumandagi Ayrica va Qarayusifli qishloqlariga uchta havo hujumi. Hujumlarga BM-30 Smerch raketalari va klasterli jangovar kallaklar ishlatilgan, 27 fuqarolar o'limiga sabab bo'lgan.

Birinchi hujum 27 oktyabrda bo'lib o'tdi, 5 nafar fuqaro halok bo'ldi va yana 13 kishi yaralandi. Ertasi kuni, 28 oktyabr kuni, Bardaga bir nechta raketalar zarba berdi. Hujum natijasida 21 nafar tinch aholi, shu jumladan, Qizil yarim oyning ko'ngillisi halok bo'ldi, 60 nafari yaralandi. Bu tinch aholiga qarshi eng qonli hujum va urush paytida tinch aholi orasida eng yomon o'lim soni edi.[1][2][3] 7-noyabr kuni Armaniston kuchlari Ayrica qishlog'iga raketa otib, 16 yoshli bolani o'ldirdi.[4]

Ozarbayjon Armanistonni xurujlarda aybladi va klasterli o'q-dorilar tinch aholiga qarshi ishlatilganligini bildirdi. "Human Rights Watch"" va "Amnesty International" tashkilotlari Armaniston tomonidan klasterli o'q-dorilar ishlatilishini tekshirdilar. Ularning ta'kidlashicha: "tinch aholi punktlariga o'q-dorilarni o'qqa tutish shafqatsiz va ehtiyotsiz bo'lib, behisob o'lim, jarohat va azob-uqubatlarni keltirib chiqaradi".[5][6] Armaniston har qanday javobgarlikni rad etdi. Shunga qaramay, tan olinmagan bo'lginchi Artsax Respublikasi hujumlar uchun javobgarlikni tan oldi, ammo u harbiy ob'ektlarni nishonga olganligini bildirdi.

Fon

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil 27-sentabrda bahsli Tog'li Qorabog' 'mintaqasida to'qnashuvlar boshlandi. Mintaqa asosan amalda Armaniston qurolli kuchlari tomonidan ishg'ol qilingan, ammo Ozarbayjonning de-yure qismidir.[7] Bardada 40 ming kishi istiqomat qiladi.[8] U sobiq Tog'li Qorabog 'aloqa liniyasidan 20 kilometr shimoli-sharqda joylashgan.[9]

Rossiya, Armaniston va Ozarbayjon tashqi ishlar vazirlari o'rtasidagi mojaro bo'yicha uch tomonlama muzokaralar 2020-yil 9 oktyabrda Moskvada boshlandi.[10] Muzokaralarda Sergey Lavrov, Zohrab Mnatsakanyan va Jeyhun Bayramov ishtirok etdi.[11] Lavrov mahalliy vaqt bilan soat 03:00da yakunlangan o'n soatlik muzokaralardan so'ng qo'shma bayonot chiqarib,[12] gumanitar sulh tushdan keyin kuchga kirishini tasdiqladi.[13][14] Sulh boshlanishidan bir necha daqiqa o'tgach, ikki tomon bir-birini otashkesimni buzganlikda ayblashdi.[15]

4 oktyabrdan beri Ozarbayjonning ikkinchi yirik shahri Ganja Armaniston raketalari tomonidan to'rt marotaba urildi.[16] Hujumlar natijasida 25 tinch fuqaro halok bo'ldi va yana 125 kishi jarohat oldi.[17] 8 oktyabr kuni Ozarbayjon Mudofaa vazirligi Barda tumani OTR-21 Tochka raketa otuvchisi tomonidan o'qqa tutilgani haqida xabar berdi.[18]

26-oktyabr kuni Qo'shma Shtatlar har ikki tomon ham 26-oktyabr kuni ertalabdan boshlab insonparvarlik sulhini to'xtatishga rozi bo'lganligini e'lon qildi,[19] ammo u kuchga kirgandan bir necha daqiqadan so'ng buzildi, ikkala tomon ham bir-birini uni buzishda aybladilar.[20]

Hujumlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Armanistonning BM-30 Smerch raketa uchuvchisi 2017-yilda.

Birinchi hujum 27 oktyabr kuni Qarayusifli qishlog'ida sodir bo'ldi. Hujumlar natijasida 5 nafar tinch aholi halok bo'ldi va 15 kishi jarohat oldi.[21] Hujumlar BM-30 Smerch ko'p martalik raketa uchuvchisining klasterli raketalarini o'z ichiga olgan.[22] "Human Rights Watch" ushbu hududdagi 12 ta uyga katta zarar yetganini kuzatdi.[21]

Ikkinchi hujum 28 oktyabr kuni mahalliy vaqt bilan soat 13:00 atrofida sodir bo'ldi. Hujumda aholi zich joylashgan shaharlarni savdo ob'ektlari bilan urgan klasterli raketalar qatnashdi, buni "Human Rights Watch" va "Amnesty International" tasdiqladi.[6][5][23] Natijada 21 tinch aholi halok bo'ldi va 70 dan ortiq kishi yaralandi.[24] O'lganlar orasida 39 yoshli Qizil yarim oylik ko'ngilli ham bor, yana ikki ko'ngilli jarohat olgan.[25] Fuqarolik infratuzilmasi ob'ektlari va transport vositalari,[26] shu jumladan, Bardada davolash-diagnostika markazi, Davlat migratsiya xizmati idorasi katta zarar ko'rdi.[4] Ozarbayjonning so'zlariga ko'ra, ikkinchi hujumda, shuningdek, jami 72–144 dona parchalanadigan[27] jangovar kallaklar bilan jihozlangan klasterli kallakli BM-30 Smerch ishtirok etgan.[28] Ozarbayjon Armanistonni xurujlarda aybladi,[29] bu esa har qanday javobgarlikni rad etdi,[30] "Human Rights Watch" va "Amnesty International" ham hujumni aynan Armaniston amalga oshirganligini bildirdi.[5][6] Bu orada tan olinmagan bo'lginchi Artsax Respublikasi ikkinchi hujum uchun javobgarlikni tan oldi, ammo u harbiy ob'ektlarni nishonga olganligini bildirdi.[31] "New York Times" gazetasining hisobot guruhi Armanistonning raketa hujumida Bordaning asosiy ko'chasi bo'ylab ketayotganda ushlandi.[32]

Uchinchi hujum 7-noyabr kuni Ayrica qishlog'ida sodir bo'ldi. "Human Rights Watch" hisobotiga ko'ra, Armaniston kuchlari qishloq yaqinidagi qishloq xo'jaligi dalasiga zarba bergan va boshqa bolalar bilan o'ynab yurgan 16 yoshli bolani o'ldirgan raketani otgan. Ozarbayjon rasmiylari o'q-dorilarni 9M528 Smerch raketasi deb aniqladilar, u portlash va parchalanish effekti ishlab chiqaradigan jangovar kallakka ega. "HRW" tadqiqotchilari ushbu hududda hech qanday harbiy maqsadlarni kuzatmaganligini xabar qildi.[4]

Ozarbayjonning javobi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hujumlardan ko'p o'tmay Ozarbayjon Mudofaa vazirligi uchuvchisiz dron tasvirlarini tarqatdi. Ozarbayjon hujumlar uchun qasos oldi,[33][34] ayniqsa, ilgari namoyish etilgan uskunalar o'rniga Armaniston inson kuchini nishonga oldi.[35][36][37]

Hujumlarga aloqador BM-30 Smerch uchuvchisining o'q otish holati Ozarbayjon armiyasi tomonidan aniqlandi va 29 oktyabrda u yo'q qilindi.[38] 30-oktyabr kuni Ozarbayjon Mudofaa vazirligi Barda va Tartarni nishonga olgan yana ikkita "Smerch" uchirgichi yo'q qilinganligini e'lon qildi.[39]

Reaksiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hujumlar Ozarbayjonda keskin qoralandi. Mamlakat Prezidenti ma'muriyati birinchi hujumni "Ozarbayjon xalqiga qarshi yangi genotsid akti" deb atagan bo'lsa,[40] Ozarbayjon Ombudsmani Sabina Alieva ikkinchi hujumni "tinch aholiga qarshi terroristik harakat" deb baholadi.[41] Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev hujumlar uchun munosib javob berishni va'da qildi.[42] Shuningdek, Ozarbayjon vitse-prezidenti Mehribon Aliyeva hujumlar vahshiyona bo'lganini aytib,[43] hamdardlik bildirdi.[44] Ozarbayjon Tashqi ishlar vazirligi bu hujumlarni "insoniyatga qarshi jinoyatlar" deb atadi.[45]

Xalqaro miqyosda hujumlar Turkiya[46][47] va Pokiston,[48] Eron,[49] Fransiya[50] va Qozog'istonning[51] Ozarbayjondagi elchixonalari, eronlik siyosatchi Hasan Ameli[52] va Turkiy Kengash[53] tomonidan qoralandi.

"Amnesty International" tashkilotning Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo bo'yicha mintaqaviy direktori Marie Struthers "tinch aholi punktlariga o'q-dorilarni o'qqa tutish shafqatsiz va ehtiyotsiz bo'lib, behisob o'lim, jarohat va azob-uqubatlarni keltirib chiqaradi", deb ta'kidladi.[5] Xuddi shu tarzda, "Human Rights Watch" hujum haqida hisobot chiqarib, klasterli o'q-dorilar ishlatilishini tasdiqladi va Armanistonni taqiqlangan qurollardan foydalanishni to'xtatishga chaqirdi.[6]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ (en) Civilians Under Fire in Nagorno-Karabakh: September-noyabr 2020 (Report). Armed Conflict Location & Event Data Project. 7-dekabr 2020-yil. p. 2. http://www.jstor.org/stable/resrep27432. Qaraldi: 9-yanvar 2021-yil. "ACLED records the highest number of civilian fatalities caused by a single attack during the six-week war in Barda city, where 21 civilians were killed and at least 70 others were wounded by the shelling" 
  2. ↑ „Azerbaijan says Armenia used cluster bombs in deadly Barda attack“. aljazeera.com. Al Jazeera (28-oktyabr 2020-yil). — „Wednesday’s strike marked the deadliest reported attack on civilians in a month of fighting over Nagorno-Karabakh.“.
  3. ↑ „Haut-Karabakh : l’Azerbaïdjan accuse l’Arménie d’avoir tué des civils dans une attaque de missiles“ (fr). Le Monde (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 9-noyabr 2020-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Armenia: Unlawful Rocket, Missile Strikes on Azerbaijan“. Human Rights Watch (11-dekabr 2020-yil). Qaraldi: 11-dekabr 2020-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Armenia/Azerbaijan: First confirmed use of cluster munitions by Armenia ʻcruel and reckless’“ (en). Amnesty International (29-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 „Armenia: Cluster Munitions Kill Civilians in Azerbaijan“ (en). Human Rights Watch (30-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 30-oktyabr 2020-yil.
  7. ↑ „Armenia and Azerbaijan fight over disputed Nagorno-Karabakh“ (en). BBC (27-sentabr 2020-yil). Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  8. ↑ „World Gazetteer: Azerbaijan“ (en). World Gazetteer. Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.[sayt ishlamaydi][sayt ishlamaydi]
  9. ↑ Hacaoglu, Selcan; Arkhipov, Ilya „Erdogan Pitches Putin on Karabakh Peace After U.S. Bid Fails“ (en). BloombergQuint (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  10. ↑ „Armenian, Azerbaijani officials to hold truce talks in Moscow“ (en). France24 (9-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  11. ↑ „Moscow hosts Armenia-Azerbaijan talks as fighting continues over Nagorno-Karabakh“ (en). BBC (15-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  12. ↑ „Armenia and Azerbaijan agree ceasefire“ (en). Financial Times (10-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  13. ↑ „Armenia, Azerbaijan accuse each other of violating ceasefire“ (en). Al Jazeera (10-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  14. ↑ „Shaky ceasefire in Nagorno-Karabakh after Moscow deal“ (en). CNBC (10-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  15. ↑ Sultanova, Aida „Azerbaijan, Armenia report shelling of cities despite truce“ (en). The Washington Post (11-oktyabr 2020-yil). 2020-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.(Wayback Machine saytida 2020-10-23 sanasida arxivlangan)
  16. ↑ „The Second Nagorno-Karabakh War, Two Weeks In“ (en-US). War on the Rocks (2020-yil 14-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 16-oktyabr.
  17. ↑ „Damage to Azerbaijan's Ganja city from Armenian aggression revealed“ (en) (20-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 20-oktyabr 2020-yil.
  18. ↑ „Bərdə ərazisi "Toçka-U" kompleksindən atəşə tutulub“ (az). Ministry of Defense of Azerbaijan (8-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  19. ↑ „U.S. says humanitarian ceasefire to take effect on Monday in Nagorno-Karabakh“. Reuters (2020-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 25-oktyabr.
  20. ↑ „Nagorno-Karabakh conflict: US-brokered ceasefire frays soon after starting“ (en-GB). BBC News (2020-yil 26-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  21. ↑ 21,0 21,1 „Armenia: Cluster Munitions Used in Multiple Attacks on Azerbaijan“ (en). Human Rights Watch (15-dekabr 2020-yil). Qaraldi: 15-dekabr 2020-yil.
  22. ↑ „Armenian Cluster Missile Kills 4 Azerbaijani Civilians, Injuring 13 In Barda City“. Caspian News (27-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  23. ↑ „General Prosecutor's Office: Death toll from Armenia's missile attack on Azerbaijan’s Barda rises to 21, about 70 people wounded - UPDATED - 2“ (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  24. ↑ Bagirova, Nailia; Hovhannisyan, Nvard „Civilians killed as Nagorno-Karabakh conflict deepens“ (en). Reuters (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  25. ↑ „Civilians Reported Killed As Conflict Between Armenia, Azerbaijan Spills Into Urban Areas“ (en). Radio Free Europe/Radio Liberty (28-oktyabr 2020-yil). 29-oktyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  26. ↑ „Missile attack on Azerbaijani city of Barda: 21 dead, dozens wounded“ (en). JAM News (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  27. ↑ „ANAMA reveals details of Armenian attacks on Azerbaijan's Barda“ (en) (29-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  28. ↑ „Baku accuses Armenia of shelling Barda using Smerch missiles“ (en). NEWS.ru (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  29. ↑ „Azerbaijan says 14 people killed by Armenian shelling in Barda“ (en). Al Arabiya (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  30. ↑ „Azerbaijan says 14 people killed by shelling in Barda: RIA“ (en). Reuters (28-oktyabr 2020-yil). 2020-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  31. ↑ „Пресс-секретарь лидера НКР призывает мирных азербайджанцев бежать от военных объектов“ (ru). BBC Russian Service (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  32. ↑ Gall, Carlotta „In Azerbaijan, a String of Explosions, Screams and Then Blood“ (28-oktyabr 2020-yil).
  33. ↑ „Azerbaijani Armed Forces take revenge for Barda (VIDEO)“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  34. ↑ „Azerbaijani army avenges for Barda, heavy damage inflicted on Armenian troops (VIDEO)“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  35. ↑ „Armenian troops firing at Azerbaijani civilian population destroyed with precise fire (VIDEO)“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  36. ↑ „Manpower of Armenian Armed Forces destroyed (VIDEO)“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  37. ↑ „Azerbaijan provides footage of Armenian troops, military equipment being destroyed (VIDEO)“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  38. ↑ „Azerbaijan destroys Smerch missile launcher of Armenian troops used to shell Barda - MoD (VIDEO)“. Trend News Agency (30-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 30-oktyabr 2020-yil.
  39. ↑ „Bərdə və Tərtər şəhərlərini atəşə tutan düşmənə məxsus daha 2 "Smerç" bu gün məhv edilib - VİDEO“ (az). Ministry of Defense of Azerbaijan (30-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 30-oktyabr 2020-yil.
  40. ↑ „Cluster bomb attacks are new act of genocide against Azerbaijani people - President's aide“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  41. ↑ „Armenia continues to commit war crimes, terrorist acts - Azerbaijani ombudsman“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  42. ↑ Demourian, Avet „Hospital, residential areas hit in Nagorno-Karabakh fighting“ (en). Associated Press (29-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  43. ↑ „First Vice-President Mehriban Aliyeva: Such barbaric attacks show that atrocities of Armenians have no limits (PHOTO)“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  44. ↑ „First Vice-President Mehriban Aliyeva expresses condolences to relatives of those killed as result of Armenia's missile attack on Barda (PHOTO)“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  45. ↑ „Missile attack on Azerbaijan’s Barda - crime against humanity – Foreign Ministry“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  46. ↑ „No: 260, 27-oktyabr 2020-yil, Press Release Regarding Armenia’s Attack on Barda City of Azerbaijan“ (en). Ministry of Foreign Affairs (Turkey) (27-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  47. ↑ „No: 261, 28-oktyabr 2020-yil, Press Release Regarding Armenia’s Anew Attack Today on Barda City of Azerbaijan“ (en). Ministry of Foreign Affairs (Turkey) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  48. ↑ „Pakistani ambassador condemns Armenia's attack against civilians in Azerbaijan's Barda“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  49. ↑ „Iranian embassy in Baku condemns attack on Barda“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  50. ↑ „Ambassador of France in Azerbaijan makes statement on Armenian missile attack on Barda“ (en) (29-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  51. ↑ „Shelling of Barda - gross violation of int'l humanitarian law, says Ambassador of Kazakhstan“ (en) (28-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 28-oktyabr 2020-yil.
  52. ↑ „نماینده ولی فقیه در استان در پی شهادت جمعی از اهالی شهر بردع قره باغ پیام تسلیت صادر کرد“ (fa) (29-oktyabr 2020-yil). 2020-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil.
  53. ↑ „Press Release of the Turkic Council on Armenia’s attack on Barda city of Azerbaijan“ (en). Turkic Council (29-oktyabr 2020-yil). Qaraldi: 29-oktyabr 2020-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bardaga_raketa_hujumlari&oldid=5244313" dan olindi