Kontent qismiga oʻtish

Banu Qaynuqo bosqini

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Banu Qaynuqo bosqini
Muhammadning harbiy faoliyatining bir qismi
Sanalar Hijriy 2-yil, 15-shavvol oyi (milodiy 624-yil, aprel)[1][2]
Urush yeri Madina, Hijoz, Arabiston[3]
Natija Musulmonlarning gʻalabasi
Raqiblar
Makka musulmonlari Banu Qaynuqo qabilasi
Qoʻmondonlar
Muhammad Nomaʼlum
Kuchlar
Nomaʼlum 700 nafar[2]

Banu Qaynuqo bosqini (arabcha: غزوة بني قينقاع)[4], shuningdek, Banu Qaynuqoga qarshi yurish[5] milodiy 624-yilning aprelida sodir boʻlgan. Banu Qaynuqolar bozorda bir ayolga jinsiy zoʻravonlik qilgani sababli janjal kelib chiqqanidan keyin Madina Konstitutsiyasi[1][2] deb nomlanuvchi shartnomani buzgani uchun Islom paygʻambari Muhammad tomonidan quvilgan yahudiy qabilasi edi. Qabila oʻn besh kunlik qamaldan keyin oxir-oqibat musulmonlarga taslim boʻlgan. Muhammad Abdulloh ibn Ubayning soʻzlariga kirib, Banu Qaynuqoga Madinadan chiqib ketishlarini buyurgan.

Banu Qaynuqo

[tahrir | manbasini tahrirlash]

VII asrda Banu Qaynuqolar Yasrib shahri, hozirgi Madinaning janubi-gʻarbiy qismida joylashgan ikkita qalʼada yashab, oʻsha yerda qoʻnim topganlar. Banu Qaynuqolar, asosan, arabcha nomlarga ega boʻlishsa-da, ular etnik va diniy jihatdan yahudiy edilar. Ular yerga egalik qilmaganlar, tijorat va hunarmandchilik, jumladan, zardoʻzlik orqali tirikchilik qilishgan[3]. Yasrib bozori Qaynuqolar yashaydigan shahar hududida joylashgan edi[6]. Banu Qaynuqolar mahalliy arab qabilasi Xazraj bilan ittifoqchi qabila boʻlib, raqib arab qabilasi Avs bilan boʻlgan toʻqnashuvlarida Xazrajni qoʻllab-quvvatlaganlar[3].

Hujum tavsifi va sabablari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ibn Hishomning yozishicha, musulmonlar va Banu Qaynuqo (Xazraj qabilasining ittifoqchilari) oʻrtasida nizo kelib chiqqan, bir muslima ayol Qaynuqo bozoridagi zargar doʻkoniga tashrif buyurgan va yuzini ochishga qiynalgan. Yahudiy zargar ayolning kiyimini shunday bogʻlab qoʻygan ediki, u oʻrnidan turganida kiyimlari yechilib ketgan. Oqibatda, ushbu holatga guvoh boʻlgan musulmon erkak yahudiy zargarni oʻldirgan. Yahudiylar ham oʻz navbatida musulmon erkakni oʻldirishgan. Bu holat qotillik zanjiriga aylanib ketgan va natijada musulmonlar bilan Banu Qaynuqo oʻrtasidagi adovat kuchaygan[7][8][9].

Madinalik yahudiylar Muhammad oʻzini paygʻambar deya ataganidan keyin garchi baʼzi yahudiylar Islomni qabul qilgan boʻlsalar ham borgan sari unga dushmanlik qila boshlaganlar. Banu Qaynuqo qabilasining 300 nafar askarlari qurollangan holda, 400 nafari esa qurolsiz boʻlishgan[10].

623-yilning dekabrida Muhammad boshchiligidagi musulmonlar Makkaning Quraysh qabilasini Badr jangida magʻlub etishgan. Banu Qaynuqo kabi yahudiy qabilalari esa bunga norozilik bildirishgan[11]. Manbalarga koʻra, Banu Qaynuqo musulmonlarga qarshi fitna uyushtirish, ularni masxara qilish, musulmon bozorlariga borgan kishilarga zarar yetkazish va musulmon ayollarni qoʻrqitish kabi qabih ishlarni amalga oshira boshlashgan[11]. Muhammad ularni bu xatti-harakatlari uchun qattiq ogohlantirgan, ammo ular ogohlantirishlarga eʼtibor bermay, oʻzlarining yovuz amallarini amalga oshirishda davom etishgan[11].

Shundan soʻng, Muhammad Banu Qaynuqoni oʻn besh kun davomida qamal qilgan, keyinchalik ilojsiz qolgan qabila musulmonlarga soʻzsiz taslim boʻlgan[12][13]. Qamal paytida Qaynuqoning 700 kishilik jangovar qoʻshinlari mavjud boʻlib, ulardan 400 nafari qurollangan edi[14].

Banu Qaynuqo musulmonlarga taslim boʻlgach, Muhammad dastlab qabilaning barcha vakillarini qirgʻin qilmoqchi boʻlgan[15]. Ammo Xazraj qabilasi boshligʻi Abdulloh ibn Ubay ibn Salul uning oldiga kelib, bu fikridan qaytishini soʻragan[16]. Uning taklifi bilan Muhammad Banu Qaynuqo qabilasiga Madinadan chiqib ketishini buyurgan[17].

Tahlillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islomiy manbalariga koʻra, Banu Qaynuqoning oxir-oqibat shahardan quvib chiqarilishiga Madina Konstitutsiyasini buzishi sabab boʻlgan[1]. Baʼzi gʻarb sharqshunoslari esa Muhammadning Qaynuqoga hujum qilishining asosiy sababini topa olishmagan. F. E. Petersning soʻzlariga koʻra, Madina Konstitutsiyasining buzilishining aniq holatlari manbalarda koʻrsatilmagan[6]. Fred Donnerning maʼlumotlariga koʻra, mavjud manbalar Qaynuqoning quvib chiqarilishi sabablarini oydinlashtirish uchun yetarli emasligini aytgan[18]. Weinsinck musulmon tarixchilari keltirgan maʼlumotlarni, masalan, yahudiy zargar bilan bogʻliq voqealarni rivoyat sifatida qabul qilgan. Uning yozishicha, yahudiylar Muhammadga nisbatan ziddiyatli munosabatda boʻlishgan va katta mustaqil kuchga ega boʻlgan guruh sifatida musulmonlarga xavf tugʻdirgan. Weinsinckning xulosalariga koʻra, Muhammad va musulmonlarning Badr jangidagi gʻalabasi ularning qudratini kuchaytirib, tez orada yahudiylarning oʻziga qarshi qilinishi mumkin boʻlgan barcha harakatlarini yoʻqqa chiqargan[3].

Michael Cook tomonidan keltirilgan maʼlumotlarga koʻra, Muhammad dastlab Banu Qaynuqo qabilasi aʼzolarini oʻldirmoqchi boʻlgan, ammo oxir-oqibat Abdullohning fikriga rozi boʻlib, Qaynuqolarni Madinadan chiqarilishiga rozi boʻlgan[19]. William Montgomery Wattning soʻzlariga koʻra esa, Abdulloh ibn Ubay quvgʻinni toʻxtatishga harakat qilgan. Maxime Rodinsonning taʼkidlashicha, Muhammad qabilaning barcha vakillarini oʻldirishni xohlagan, ammo Qaynuqoning eski ittifoqchisi boʻlgan Abdulloh ibn Ubay uni bu fikridan qaytargan[20]. Abdulloh ibn Ubayga oʻzining bu harakati va Muhammad bilan boʻlgan boshqa ixtiloflari tufayli musulmon anʼanalarida munofiqun yaʼni munofiqlar rahbari deya nom berilgan[8][21].

Oqibati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Banu Qaynuqo birinchi boʻlib Madina shahri shimolidagi Vodiy al-Kuradagi yahudiylar hududiga, u yerdan esa Suriyadagi Darʼo shahriga koʻchib ketgan va u yerda yashovchi boshqa yahudiylar bilan birlashgan[3].

Muhammad Banu Qaynuqo qabilasining mol-mulkini, jumladan, qurol-yarogʻ va asbob-uskunalarini musulmonlar oʻrtasida boʻlib bergan va birinchi marotaba oʻljaning beshdan bir qismini oʻziga olgan. Qabilaning baʼzi aʼzolari Madinada qolishni va Islomni qabul qilishni afzal koʻrganlar. Banu Qaynuqo qabilasidan Abdulloh ibn Salom taqvodor musulmonga aylangan. Baʼzi musulmon manbalarida u Muhammad Madinaga kelgandan soʻng darhol dinni qabul qilgan deb daʼvo qilinsa-da, zamonaviy olimlar uning oradan 8 yil oʻtib, yaʼni 630-yilda Islomga kirganini taʼkidlaydi[3].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Ibn Ishaq, Sirat Rasul Allah [The Life of Muhammad], transl. Guillaume, 363-bet.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Watt (1956), Muhammad at Medina. Page 209
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Wensinck, AJ, „Kaynuka, banu“, Encyclopaedia of Islam.
  4. ↑ Mubarakpuri, Saifur Rahman Al (2005), Ar-Raheeq Al-Makhtum, Darussalam Publications, 117-bet.
  5. ↑ Mubarakpuri, Saifur Rahman Al (2002), When the Moon Split, DarusSalam, 159-bet, ISBN 978-9960-897-28-8
  6. ↑ 6,0 6,1 Peters, Muhammad and the Origins of Islam.
  7. ↑ Mubarakpuri, Saifur Rahman Al (2005), The sealed nectar: biography of the Noble Prophet, Darussalam Publications, 284-bet, ISBN 978-9960-899-55-8
  8. ↑ 8,0 8,1 Stillman, The Jews of Arab Lands: A History and Source Book.
  9. ↑ Guillaume 363, ibn Kathir 2.
  10. ↑ Gabriel, Richard A (2008), Muhammad, Islam's first general, University of Oklahoma Press, 104-bet, ISBN 978-0-8061-3860-2.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Safi-ur Rahman Al-Mubaraki (1996), The Sealed Nectar, Dar-us-Salam, 238-bet, ISBN 9781484974858
  12. ↑ Ibn Ishaq. The Life Of Muhammad — 362–364-bet. 
  13. ↑ al-Tabari. The History of Al-Tabari Volume 7: The Foundation of the Community — 85–87-bet. 
  14. ↑ Watt (1956), pg. 209-10.
  15. ↑ al-Tabari. The History of Al-Tabari Volume 7: The Foundation of the Community — 86-bet. 
  16. ↑ Watt, Muhammad prophet and statesman, p. 131
  17. ↑ al-Tabari. The History of al-Tabari vol.8 - The Foundation of the Community — 87-bet. 
  18. ↑ Donner, Muhammad's Political Consolidation in Arabia up to the Conquest of Mecca, 231–2-bet.
  19. ↑ Cook, Michael, Muhammad, 21-bet.
  20. ↑ Rodinson, Muhammad, 173-bet.
  21. ↑ William Montgomery Watt. „Abd Allah b. Ubayy b. Salul.“ Encyclopaedia of Islam.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Islom ensiklopediyasi . Ed. P. Bearman va boshqalar, Leiden: Brill, 1960-2005.
  • Guillaume, A. Muhammad hayoti: Ibn Ishoqning „Sirat Rasululloh“ tarjimasi . Oksford universiteti nashriyoti, 1955 yil.ISBN 0-19-636033-1ISBN 0-19-636033-1
  • Donner, Fred M. „Muhammadning Makka fathiga qadar Arabistondagi siyosiy mustahkamlanishi“. Musulmon dunyosi 69 : 229–47, 1979.
  • Firestone, Reuven. Jihod: Islomdagi muqaddas urushning kelib chiqishi . Oksford universiteti nashriyoti, 1999 yil.ISBN 0-19-512580-0ISBN 0-19-512580-0
  • Ben-Zvi, Yitshak . Surgun qilinganlar va qutqarilganlar . Yahudiy nashriyoti jamiyati, 1957 yil.
  • Peters, Frensis E. Muhammad va Islomning kelib chiqishi . Nyu-York davlat universiteti matbuoti, 1994 yil.ISBN 0-7914-1875-8ISBN 0-7914-1875-8
  • Stillman, Norman . Arab erlari yahudiylari: tarix va manba kitobi . Filadelfiya: Amerika Yahudiy nashriyoti jamiyati, 1979 yil.ISBN 0-8276-0198-0ISBN 0-8276-0198-0
  • Vatt, V. Montgomeri . Muhammad paygʻambar va davlat arbobi, Oksford universiteti nashriyoti
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Banu_Qaynuqo_bosqini&oldid=5284752" dan olindi