Kontent qismiga oʻtish

Asif Ali Zardoriy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Vikipediyada shunday familiyali boshqa shaxslar haqida ham maqolalar mavjud, qarang: Zardoriy.
Asif Ali Zardoriy
urdu: آصف علی زرداری
sindhi: آصف علي زرداري
Fayl:Asif Ali Zardari – 2009.jpg
 11-Pokiston Prezidenti
Mansab davri
9-sentyabr 2008-yil – 8-sentyabr 2013-yilgacha
Oʻtmishdoshi Muhammad Mian Sumro (v. b.)
Vorisi Mamnun Husayn[1][2][3]
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 26-iyul 1955-yil (1955-07-26) (69 yosh)
Sind
Mukofotlari
1-klass Turkiya ordeni

Asif Ali Zardoriy (urdu: آصف علی زرداری, sindhi: آصف علي زرداري) – Pokistonlik siyosatchi, Pokiston Xalq partiyasi hamraisi, 2008-yil 9-sentyabrdan 2013-yil 8-sentyabrgacha Pokiston Prezidenti. Pokistondagi ikkinchi eng boy odam[4][5][6]. 2024-yilgi parlament saylovlaridan(ingl.)oʻzb. soʻng erishilgan koalitsiya kelishuvi tufayli Zardoriy mart oyida yana Pokiston prezidenti boʻladi[7].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sind provinsiyasida badavlat oilada tugʻilgan. Sind viloyatida yashovchi balujiylarning kichik qabilasi boʻlgan zardari qabilasidan chiqqan[8]. Buyuk Britaniyada oʻqigan. 1987-yilda Benazir Bhutto bilan turmush qurgan. Bhutto 1988–1990, 1993–1996-yillarda Pokiston Bosh vaziri lavozimida ishlagan va uch farzandi bor[9][10].

1990-yilda korrupsiyada ayblanib hibsga olingan va ikki yil qamoqda oʻtirgan[11]. 1993-1996-yillarda atrof-muhitni muhofaza qilish vaziri, 1995-1996-yillarda esa investitsiyalar vaziri lavozimlarida ishlagan. 1996-yilda bir qator ayblovlar boʻyicha hibsga olingan, jumladan pora olish (besh yil qamoq va jarima), 2008-yilda, undan bir yil oldin sodir boʻlgan Bhuttoning akasini oʻldirish (ayblov 2012-yilning bahorida olib tashlangan) aybi boʻyicha tergov qilingan. 1999-yilda narkotik mafiyasiga yordam berishda ham ayblangan. Bhuttoning soʻzlariga koʻra, Zardoriy qiynoqqa solingan. 2004-yil noyabr oyida garov evaziga qamoqdan ozod qilindi va koʻp oʻtmay Qoʻshma Shtatlarga joʻnab ketdi. Bir yil oʻtib hibsga olish uchun yangi order paydo boʻldi. Bu safar ayblov daromadlar haqidagi maʼlumotlarni soxtalashtirish bilan bogʻliq. Musharraf hukmronligining oxiridagina Zardoriy Pokistonda toʻsiqsiz qola oldi[12].

Bhutto oʻlimidan soʻng (2007), uning bevasi va oʻgʻli Bilaval PPP hamraislari boʻlishdi. Musharraf 2008-yil avgust oyida isteʼfoga chiqqanida, Zardoriy korrupsiya va giyohvand moddalar savdosiga aloqadorlikda gumon qilinayotganiga qaramay (Shveysariya saylovoldi kampaniyasi paytidayoq unga qarshi daʼvolardan voz kechgan[13]), AQSh bilan aloqalari va ruhiy muammolariga qaramay, prezidentlikka asosiy nomzodlardan biriga aylandi[14][15][16].

2008-yil 9-sentyabrda prezident sifatida qasamyod qildi. Boshlanish davri minglab aholining oʻlimiga olib kelgan AQShning „terrorizmga qarshi“ havo hujumi bilan yodda qoldi. Ikki haftadan soʻng parlamentga qilgan birinchi murojaatida Zardoriy AQSh harbiylarini qoraladi va prezident vakolatlarini sezilarli darajada cheklashni, parlament respublikasiga oʻtishni taʼminlashni taklif qildi[17].

Oʻsha yilning oxirida Yaqin Sharqda terrorchilik tahdidi yanada kuchaydi. Islomoboddagi mehmonxonadagi portlash Zardoriyga suiqasd boʻlgan deb hisoblansa-da, Pokiston razvedka idoralari Mumbaydagi hujumni moliyalashtirganlikda gumon qilingan. Biroq Zardoriy terrorchilar bilan aloqadan rasman voz kechdi. Hindistonga tergovda yordam berishga vaʼda berdi, bu esa al-Qoidaning gʻazabini keltirdi[18].

2009-yilda ichki siyosiy nizolar Zardoriy rejimiga tahdid sola boshladi. Sobiq bosh vazir Navoz Sharif prezident saylovlar oldidan vaʼda qilganidek, oʻzidan oldingi prezident tomonidan ishdan boʻshatilgan bir qancha sudyalarni lavozimiga tiklamaganidan foydalangan. Biroq Sharif tarafdorlarining Karachi va Lahordagi mitinglari bostirildi, Sharifning oʻziga esa saylangan lavozimlarda ishlash taqiqlandi. Hukumat oxir-oqibat Oliy sud raisligini mashhur Iftixar Muhammad Choudriga qaytarishga rozi boʻldi[19][20].

Oʻsha yilning iyun oyida Zardoriy Yekaterinburgga tashrif buyurib, Shanxay hamkorlik tashkilotiga aʼzo va kuzatuvchi davlatlar rahbarlari kongressi doirasida Dmitriy Medvedev va Hamid Karzay bilan uchrashdi.

Iyul oyida aholining korrupsiya va soliqlarning oshishidan noroziligi kuchaydi. Zardoriy haqidagi barcha hazil va latifalar taqiqlandi. Bundan buyon davlat rahbari haqida hazillashgan har bir kishi hibsga olinib, 14 yilgacha qamalishi mumkin. Bu qoida jamoatchilik tomonidan salbiy qabul qilindi[21].

2010-yil jiddiy suv toshqini bilan kechdi, bu davrda Prezident Buyuk Britaniya va Fransiyada boʻldi[22].

2011-yilda mashhur terrorchi Usama bin Lodin Pokistonda amerikaliklar tomonidan oʻldirilgan. Shundan soʻng ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar yomonlashdi[23]. Afgʻoniston bilan chegara yaqinidagi Pokiston nazorat-oʻtkazish punktining vayron boʻlishi ularga ham taʼsir koʻrsatdi[24].

2013-yilning may oyida boʻlib oʻtgan saylovlarda magʻlubiyatga uchragan. Mamnun Husayn gʻalaba qozongan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „The Martyrdom of Benazir Bhutto“. Huffingtonpost.com (2008-yil 3-yanvar). 2012-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 6-avgust.
  2. ↑ Vali Nasr The Shia Revival: How Conflicts Within Islam Will Shape the Future (W. W. Norton, 2006), pp. 88-90 ISBN 0-393-32968-2
  3. ↑ Bokhari, Farhan. „Pakistan-Saudi Relations Appear Strained in Leaked Cables“. CBS News (2010-yil 29-noyabr). 2012-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ Top richest people of Pakistan, 2012-09-23da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2018-03-06
  5. ↑ „Top richest people of Pakistan“. 2016-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-mart.
  6. ↑ „For the Night of 30-dekabr 2007-yil“. AFCEA International. 2012-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-noyabr 2009-yil. (WebCite saytida 2012-03-18 sanasida arxivlangan)
  7. ↑ „Shehbaz Sharif elected as prime minister of Pakistan“ (en-GB). The Guardian (2024-yil 3-mart). Qaraldi: 2024-yil 5-mart.
  8. ↑ „For the Night of 30 December 2007“. AFCEA International. 2012-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 23-noyabr.
  9. ↑ Pakistan presidential contender 'has history of mental illness'
  10. ↑ Lenta.ru: Pokiston Prezidenti zapretil anekdoti o sebe
  11. ↑ Questions raised over Zardari mental health
  12. ↑ Pakistan presidential candidate Asif Ali Zardari 'suffering from severe mental problems'
  13. ↑ Kak jenщina vpervie stala premerom Pakistana, nastroila protiv sebya polstrani i bila ubita (Wayback Machine saytida 2023-12-29 sanasida arxivlangan) // sen 2021
  14. ↑ „Pakistan presidential contender 'has history of mental illness'“. 2015-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 18-sentyabr.
  15. ↑ „Questions raised over Zardari mental health“. 2018-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 29-sentyabr.
  16. ↑ „Pakistan presidential candidate Asif Ali Zardari 'suffering from severe mental problems'“. 2012-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 18-sentyabr.
  17. ↑ Официальный сайт Prezidentа Таджикистана, 2011-12-05da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2018-03-06
  18. ↑ Drujestvenniy ogon // Lenta.ru
  19. ↑ Pakistan floods: army steps into breach as anger grows at Zardari
  20. ↑ Karavani iz Pakistana // Lenta.ru
  21. ↑ „Президент Пакистана запретил анекдоты о себе“. Lenta.ru. 2009-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 22-iyul.
  22. ↑ „Pakistan floods: army steps into breach as anger grows at Zardari“. 2011-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 23-sentyabr.
  23. ↑ Yakovina I. Karavani iz Pakistana (Wayback Machine saytida 2016-03-11 sanasida arxivlangan) // Lenta.ru
  24. ↑ Yakovina I. Drujestvenniy ogon (Wayback Machine saytida 2016-03-10 sanasida arxivlangan) // Lenta.ru 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Asif_Ali_Zardoriy&oldid=4211084" dan olindi