Kontent qismiga oʻtish

Artur Rubinshteyn

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Artur Rubinshteyn 1937-yilda, Karl Van Vechten tomonidan

Artur Rubinshteyn (polyakcha: Artur Rubinstein; 1887-yil 28-yanvar — 1982-yil 20-dekabr) — polshalik-amerikalik pianinochi. [1] U barcha davrlarning eng buyuk pianinochilaridan biri sifatida tanilgan. [2][3][4] U turli bastakorlar tomonidan yozilgan musiqalarni ijro etgani uchun xalqaro eʼtirofga sazovor boʻldi va koʻpchilik uni oʻz davrining eng buyuk Shopen tarjimonlaridan biri deb biladi. [5] Sakkiz yil davomida u omma oldida konsertlar berdi. [6]

Yoshligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Artur Rubinshteynning Piotrkowska koʻchasidagi bolalikda yashagan uyi, Lodz, Polsha

Artur Rubinshteyn 1887-yil 28-yanvarda Polsha Kongressining Lodz shahrida (Rubinshteyn yashagan butun vaqt davomida Rossiya imperiyasining bir qismi boʻlgan) yahudiy oilasida tugʻilgan. U Felicja Blima Fajga (née Heiman) va Izaak Rubinshteynning yetti farzandining eng kichigi edi. Uning otasi kichik toʻqimachilik fabrikasiga ega edi. [7][8]

Rubinshteynning tugʻilgandagi ismi Leo boʻlishi kerak edi, lekin uning sakkiz yoshli akasi „Uning ismi Artur boʻlishi kerak“ deb taʼkidladi. Artur X (qoʻshnining oʻgʻli) skripkani juda chiroyli chalar ekan, chaqaloq ham ajoyib musiqachi boʻlishi mumkin!" [9] Shunday qilib, uni Artur deb atashgan, garchi ingliz tilida soʻzlashuvchi mamlakatlarda u Artur Rubinshteyn nomi bilan tanilishni afzal koʻrgan. Biroq, uning Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi impresario Sol Xurok, uni Artur deb atashlarini taʼkidladi va gazetalar Gʻarbda uning nomining ikkala versiyasi ostida chop etildi. [10]

Ikki yoshida Rubinshteyn katta opasining pianino darslarini tomosha qilib, pianino chalishni mutlaq ohang va ishtiyoq bilan namoyish etdi. Toʻrt yoshga toʻlganida, u bolalar vunderkindisi sifatida tan olindi. Uning otasi skripkani yaxshi koʻrar edi va Rubinshteynga skripka chaishni oʻrganishni taklif qildi; lekin Rubinshteyn buni rad etdi, chunki u oʻzining instinkti uygʻunlik va polifoniya uchun deb oʻyladi. Vengriyalik skripkachi Jozef Yoaxim toʻrt yoshli bolaning pianino chalayotgani unda katta taassurot qoldirdi va Arturning oilasiga shunday dedi: „Bu boladan juda zoʻr musiqachi chiqishi mumkin — unda albatta bu qobiliyat bor. . . Jiddiy oʻrganish vaqti kelganida, uni mening oldimga olib keling, men uning badiiy bilimini nazorat qilishdan xursand boʻlaman.“ 1894-yil 14-dekabrda yetti yoshli Artur Rubinshteyn Motsart, Shubert va Mendelson asarlari bilan debyut qildi. [9][11]

Rubinshteyn oʻn yoshga toʻlgach, oʻqishni davom ettirish uchun Berlinga koʻchib oʻtdi va 1900-yilda, 13 yoshida Berlin filarmoniyasida birinchi kontsertini berdi [5] Jozef Yoaxim Karl Geynrix Bartni bolaning pianino oʻqituvchisi sifatida tavsiya qildi. Bartning shogirdi sifatida Rubinshteyn taniqli pedagogik naslni meros qilib oldi: Bartning oʻzi Listning shogirdi boʻlib, Chernidan dars olgan, u oʻz navbatida Betxovenning shogirdi boʻlgan. [5]

Musiqa va faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1904-yilda Rubinshteyn oʻz karyerasini jiddiy boshlash uchun Parijga koʻchib oʻtdi va u yerda bastakorlar Moris Ravel va Pol Dukas va skripkachi Jak Tibo bilan uchrashdi. Shuningdek, u kompozitor ishtirokida Kamil Sen-Saensning 2-sonli fortepiano kontsertini ijro etgan. Shopin d tushunish Rubinshteynni ilhomlantirgan Juliusz Vertgeym oilasi orqali u skripkachi Pol Kochanski va bastakor Karol Shimanovski bilan doʻstlik aloqalarini oʻrnatdi. [11]

Rubinshteyn 1906-yilda

Rubinshteyn Nyu-Yorkdagi debyutini 1906-yilda Karnegi Xollda qildi va shundan soʻng AQSh, Avstriya, Italiya va Rossiya boʻylab gastrollarda boʻldi. Oʻzining va Fransua Reyxenbaxning "L’Amour de la vie" (1969) filmidagi oʻgʻlining guvohligiga koʻra, uni Qoʻshma Shtatlarda yaxshi qabul qilishmagan. 1908-yilga kelib, qashshoq va umidsiz Rubinshteyn kreditorlar tomonidan taʼqib qilinib, Berlindagi mehmonxona xonasidan chiqarib yuborilishi bilan tahdid qilingandan soʻng, oʻzini osishga urinib koʻrdi. Keyinchalik u oʻzini „qayta tugʻilgan“ni his qilganini va hayotga cheksiz muhabbatini bagʻishlaganini aytdi. 1912-yilda u Londonda debyut qildi va u yerda Kochanski, Igor Stravinskiy, Jak Tibo, Pablo Kasals, Per Monteux va boshqalar bilan birgalikda Chelsidagi Edith Grove, Pol va Muriel Draperning musiqa dargohida musiqa uyini topdi. [11]

Birinchi jahon urushi paytida Rubinshteyn Londonda qolib, skripkachi Yevgen Ysayyaga hamrohlik qildi. 1916 va 1917-yillarda u Ispaniya va Janubiy Amerikada oʻzining birinchi gastrollarini amalga oshirdi va u yerda u keng eʼtirofga sazovor boʻldi. Aynan oʻsha gastrollarda u Enrike Granados, Isaak Albéniz, Manuel de Falla va Heitor Villa-Lobos musiqalariga bir umrlik ishtiyoqni kuchaytirdi. U Manuel de Fallaning "Fantasía Bética", Villa-Lobosning "Rudepoema „ va Stravinskiyning “Trois mouvements de Petrouchka" asarlarini mahorat bilan ijro etgan.

Rubinshteyn Germaniyaning urush paytidagi xatti-harakatlaridan nafratlangan va u yerda boshqa faoliyat yuritmagan. Uning Germaniyadagi so‘nggi chiqishi 1914-yilda bo‘lgan [11]

1919-yil kuzida Rubinshteyn soprano Emma Kalve va tenor Vladimir Rosing bilan hamrohlikda Buyuk Britaniyaga gastrol qildi. [12]

1921-yilda Rubinshteyn Karol Shimanovski va uning yaqin doʻsti Pol Kochanski bilan Nyu-Yorkka ikki marta Amerikaga sayohat qildi. [11]

1934-yilda oʻzining dastlabki yillarida oʻz texnikasiga eʼtibor bermay, tabiiy isteʼdodga tayanganini taʼkidlagan pianinochi bir necha oylik intensiv oʻqish va amaliyot uchun kontsert hayotidan voz kechdi.

Rubinshteyn 1937-yilda yana Qoʻshma Shtatlar boʻylab gastrol safarida boʻldi, uning karyerasi Ikkinchi Jahon urushi yillarida, u Los-Anjeles, Kaliforniya, Brentvudda yashaganida shu yerlarda markazlashgan. U 1946-yilda AQSh fuqaroligini oldi [13]

Lodz muzeyida pianinochi qoʻllarining quyma qismi

Kaliforniyadagi faoliyati davomida Rubinshteyn bir nechta filmlar, jumladan, Ketrin Xepbern bilan "Muhabbat qoʻshigʻi" filmi uchun pianino bilan saundtrek taqdim etgan. U oʻz rollari uchun "Karnegi Xoll" va "Erkaklar va musiqa" filmlarida suratga tushgan.

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rubinshteyn 1963-yilda

Nikoh va oila

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rubinshteyn oʻzining yoshligi haqida shunday degan edi: „Men haqimda aytilishicha, men yoshligimda vaqtimni sharob, ayollar va qoʻshiqlarga ayamay sarflaganman. Men buni qatʼiyan rad etaman. Mening qiziqishlarimning 90 foizi ayollar edi.“ [5] 45 yoshida, 1932-yilda Rubinshteyn 24 yoshli polshalik balerina Nela Mlynarska bilan turmush qurdi (u Meri Vigman bilan birga oʻqigan). Nela polshalik dirijyor Emil Mlynarski va uning rafiqasi Anna Talko-Hrincevichning qizi boʻlib, u Polsha aristokrat geraldik oilasidan boʻlgan. Nela birinchi marta Rubinshteynni 18 yoshida sevib qolgan, lekin Rubinshteyn italiyalik malika bilan ishqiy munosabatda boʻlganidan keyin boshqa polshalik amerikalik pianinochi Mieczyslav Muntsga turmushga chiqqan. [14][15] Nela keyinchalik Munz bilan ajrashdi va uch yildan soʻng Rubinshteyn bilan oila qurdi. [15] Ularning besh farzandi bor edi (biri goʻdakligida vafot etgan), shu jumladan Uilyam Sloan Koffinga turmushga chiqqan qizi fotograf Eva Rubinshteyn va oʻgʻli Jon Rubinshteyn, Toni mukofoti sovrindori aktyor Maykl Vestonning otasi. [16] Keyinchalik Nela Nelaning oshxona kitobini yozdi, u juftlikning afsonaviy kechalari uchun tayyorlagan taomlarni oʻz ichiga oladi. [17]

Rubinshteyn uylanishdan oldin ham, hayoti davomida ham ayollar bilan, jumladan, britaniyalik siyosatchi Uilyam Jovittning rafiqasi Lesli Jovitt va Iren Kerzon bilan bir qator munosabatlarni davom ettirgan. [18]

Italiyalik marchionessa Paola Medici del Vascello (naviya malika Paola di Vidjiano, shuningdek: Donna Paola Sanfelice dei Principi di Vigjiano) bilan qizning (braziliyalik pianinochi Luli Osvald [19]) otasi boʻlishidan tashqari, u amerikalik dekorativning otasi boʻlgan boʻlishi mumkin va rassom Muriel Draperning Ikkinchi Jahon urushida vafot etgan oʻgʻli Sanders Draper . [11] Luli Osvaldni biologik ota-onasi hech qachon maʼlum boʻlmagan, jamoatchilikdan yashirilgan va yangi tugʻilgan chaqaloq sifatida Rubinshteynning doʻsti, braziliyalik dirijyor va bastakor Henrik Osvaldga (1852-1931) berilgan. Ikkinchisining qizi Mariya va uning turmush oʻrtogʻi Odoardo Marchesini uni tarbiyalab, asrab olishgan. Farzand asrab oluvchilar 1967-yilda Luli Osvaldga biologik ota-onasi Paola Medici va Artur Rubinshteyn tomonidan ishonib topshirilgan, chunki u „taqiqlangan sevgi mevasi“ boʻlganligi toʻgʻrisida guvohnoma imzolagan. [20] Farzandlikka olingandan keyin uning ismi Margarida Henriqueta Marchesini edi. Keyinchalik Osvald Luli Osvald nomi ostida sahnada kontsert berdi.

Garchi u Nela bilan hech qachon ajralishmagan boʻlsa-da, 1977-yilda, 90 yoshida, u oʻsha paytda 33 yoshli Annabelle Uayttoun uchun uni tashlab ketdi.

Quddus yaqinidagi oʻrmonda Artur Rubinshteynning qabri

Rubinshteyn 1982-yil 20-dekabrda 95 yoshida Shveytsariyaning Jeneva shahridagi uyida, uxlayotganida vafot etdi. Uning qoldiqlari kuydirildi . [5] Oʻlimining bir yilligida, uning vasiyatnomasida koʻrsatilganidek, Quddusda, Quddus oʻrmoniga qaragan „Rubinshteyn oʻrmoni“ deb nomlangan maxsus uchastkada uning kuli solingan idish dafn etilgan. [21] Buni oʻsha paytdagi meri Teddi Kollek Isroilning bosh ravvinlari bilan uyushtirdi, u Rubinshteynning oʻz kulini Quddus oʻrmoniga sochish istagiga eʼtiroz bildirgan edi, chunki yahudiylarning qabristonlarni tartibga soluvchi diniy qonuni krematsiyani taʼqiqlaydi va tabiatni muhofaza qiluvchi qonunlarga koʻra oʻrmon jamoat parki hisoblanadi va shu sababli oʻrmon hududiga kiradi. [22]

2007-yil oktyabr oyida uning oilasi Juilliard maktabiga uning Parijdagi qarorgohidan Ikkinchi Jahon urushi paytida nemislar tomonidan tortib olingan asl qoʻlyozmalar, qoʻlyozma nusxalari va nashr etilgan nashrlarning keng toʻplamini sovgʻa qildi. 71 ta buyum uning toʻrt farzandiga qaytarildi, bu Berlin davlat kutubxonasida saqlanayotgan yahudiylarning mulki birinchi marta qonuniy merosxoʻrlarga qaytarilganligini anglatadi. [23]

1974-yilda Yan Jeykob Bistritskiy Isroilda har uch yilda bir marta oʻtkaziladigan Artur Rubinshteyn nomidagi xalqaro pianino ustalari tanlovini tashkil etdi va u yosh va taniqli pianinochilarning karyerasini targʻib qilishga qaratilgan. Gʻoliblarga „Artur Rubinshteyn“ mukofoti va boshqa sovgʻalar topshiriladi. Rubinshteyn tanlovi Isroil bastakorlarining asarlarini ham buyurtma qiladi. [24]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Artur Rubinstein“, Encyclopædia Britannica
  2. ↑ „The 10 Greatest Pianists of All Time - Classical Music - Limelight Magazine“ (2014-yil 18-aprel). 2014-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 31-dekabr.
  3. ↑ „The 25 best piano players of all time“ (en). Classic FM. Qaraldi: 2020-yil 21-iyun.
  4. ↑ „The 20 Greatest Pianists of all time“ (en). Classical Music. Qaraldi: 2021-yil 24-oktyabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 „Arthur Rubinstein Dies in Geneva at 95“. The New York Times (1982-yil 21-noyabr). 2013-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 6-noyabr.
  6. ↑ Teachout, Terry (1996). "Whatever Happened to Arthur Rubinstein". Commentary 101 (2): 48–51. http://www.commentarymagazine.com/article/whatever-happened-to-arthur-rubinstein/. 
  7. ↑ „Intoxicated with Romance.“ Time 101, no. 23 (4 June 1973): 73.
  8. ↑ Artur Rubinstein. geni.com
  9. ↑ 9,0 9,1 Rubinstein 1973, s. 4.
  10. ↑ Rubinstein 1973, s. 4: „In later years, my manager Sol Hurok used the h-less 'Artur' for my publicity, but I sign 'Arthur' in countries where it is common practice, 'Arturoʻ in Spain and Italy, and 'Artur' in the Slav countries“.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Sachs 1995, s. Andoza:Page needed
  12. ↑ Newton, Ivor (1966). At the Piano — the World of an Accompanist. London: Hamish Hamilton Ltd. p. 44.
  13. ↑ Sachs 1995, ss. 223–224
  14. ↑ Taylor, Angela (12 December 1983) „Nela Rubinstein: Making a Life of Her Own“. The New York Times, Section B, p. 22.
  15. ↑ 15,0 15,1 „After 50 Years of Pots and Chopins with Husband Arthur, Nela Rubinstein Rolls Out Her Own Cookbook“. People Magazine, 14 November 1983 Vol. 20, No. 20
  16. ↑ „John Rubinstein Biography“. filmreference (2008). Qaraldi: 2008-yil 10-aprel.
  17. ↑ Rubinstein, Nela (1983) Nelaʼs Cookbook. Alfred A. Knopf, New York. ISBN 039451761X
  18. ↑ Sachs 1995.
  19. ↑ See on German Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/Luli_Oswald, sighted on 12 March 2022.
  20. ↑ Sachs 1995, ss. 223–224
  21. ↑ „Arthur Rubinstein Remains Are Buried in Jerusalem Plot“. The New York Times. Associated Press (1983-yil 22-dekabr). Qaraldi: 2007-yil 27-avgust.
  22. ↑ "Writer Re-Visits Arthur Rubinsteinʼs Boundless Love of Israel and Link to Hebrew U", by Saul Jay Singer, 15 May 2019, for the Canadian Friends of the Hebrew University website. Accessed 3 July 2022.
  23. ↑ Juilliard News. October 15, 2007
  24. ↑ „About“. The Arthur Rubinstein International Music Society (2012). 2012-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 18-fevral.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Artur_Rubinshteyn&oldid=5180561" dan olindi