Afg'on san'ati
Afgʻon sanʼati koʻp asrlarni qamrab olgan. Soʻnggi asrlarda oʻzining mustaqilligi va izolyatsiyasidan farqli oʻlaroq, qadimgi va oʻrta asrlardagi Afgʻoniston katta imperiyalar tarkibida uzoq vaqt yashagan, ular asosan zamonaviy Pokiston va Shimoliy Hindiston, shuningdek Eronni oʻz ichiga olgan. Afgʻon shaharlari koʻpincha Kushon imperiyasi va keyinchalik Mugʻullar imperiyasi singari ularning poytaxtlari yoki asosiy shaharlari orasida boʻlgan. Bundan tashqari , Ipak yoʻlining Xitoyga va Xitoyga olib boradigan baʼzi yoʻnalishlari Afgʻoniston orqali oʻtib, sharq va gʻarbdan taʼsir oʻtkazadi.
Eng muhim davrlardan biri I VII asrlarda yaratilgan Gandharan sanʼati boʻlib, yunon-budda sanʼatidan rivojlanadi. Islom kelishi bilan, keyinchalik Afgʻoniston uzoq vaqt davomida Fors davlatlarining bir qismi boʻlgan va uning sanʼati koʻpincha Fors sanʼati va umuman islom sanʼatining muhim qismi boʻlgan.
1900-yillardan boshlab xalq sanʼatda Gʻarb texnikasidan foydalana boshladi. Afgʻonistonning koʻplab ommaviy axborot vositalaridagi sanʼati dastlab deyarli erkaklar tomonidan amalga oshirilgan. Sanʼat asosan Afgʻoniston milliy muzeyida, Afgʻoniston Milliy galereyasida va Kobuldagi Afgʻoniston Milliy arxivida joylashgan. Mamlakatda bir qancha sanʼat maktablari mavjud. Kobuldagi Afg‘oniston zamonaviy sanʼat markazi yoshlarga zamonaviy rassomchilikni o‘rganish imkoniyatini beradi.
Soʻnggi oʻn yillarda urush va qasddan ikonoklazma Afgʻoniston badiiy merosining katta miqdorda yoʻq qilinishiga olib keldi.
Metallga ishlov berish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1970-yillarning oxirida Afgʻonistonda 20 600 dan ortiq tilla taqinchoqlardan iborat kolleksiya topilgan, ulardan baʼzilari bronza davriga tegishli boʻlgan. Baqtriya xazinasi nomi bilan mashhur boʻlgan bu tangalar, marjonlarni va boshqa zargarlik buyumlari Jouzjon viloyatidagi Shibirgʻon qabristonidan topilgan. Ular AQSh va Evropadagi muzeylarda namoyish etilgan . Taxminan miloddan avvalgi 400-200 yillarga oid ob’ektlarga ega Oksus xazinasi Oksus daryosining qarama-qarshi qirgʻogʻida topilgan.