Achchiq qovun
.jpg)
_seeds.jpg)
Momordica charantia (so'zma -so'z tarjima qilinganda achchiq qovun achchiq olma achchiq qovoq achchiq qovoq kabi nomlarni beradi)-Osiyo, Afrikada keng tarqalgan qovoqdoshlar oilasiga mansub tropik va subtropik o'simlik. Uning navlari mevasining shakli va achchiqligi bilan bir biridan farqlanadi.
Achchiq qovun Afrikada paydo bo'lgan[1] u yerda Kung ovchilarining qurg'oqchilik mavsumdagi asosiy taomi bo'lgan.[2] Yovvoyi yoki yarim xonakilashtirilgan variantlar tarixdan Osiyo bo'ylab tarqalgan Janubi-Sharqiy Osiyoda to'liq xonakilashtirilgan.[1][3] Sharqiy Osiyo, Janubiy Osiyo va Janubi-Sharqiy Osiyo oshxonalarida keng foydalaniladi.
Muqobil nomlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu o'simlik uzugi 5 metrgacha yetadi. Bu oddiy, muqobil barglari 4–12 centimetr (1.6–4.7 in) bo'ylab, uchdan ettigacha chuqur ajratilgan loblar bilan. Har bir o'simlik alohida sariq erkak va urg'ochi gullarga ega. Shimoliy yarim sharda gullash iyun-iyul oylarida sodir bo'ladi va sentabr-noyabr oylarida meva beradi.
Meva aniq siğil tashqi ko'rinishi va cho'zinchoq shakliga ega. U koʻndalang kesimi boʻsh boʻlib, katta, tekis urugʻlar va chuqurchalar bilan toʻldirilgan markaziy urugʻ boʻshligʻini oʻrab turgan nisbatan yupqa goʻsht qatlamiga ega. Meva ko'pincha yashil yoki sariqqa aylana boshlaganda iste'mol qilinadi. Ushbu bosqichda mevaning go'shti bodring, chayote yoki yashil bolgar qalampiriga o'xshash, ammo achchiq tuzilishga ega bo'lib, suvli bo'ladi. Teri yumshoq va qutulish mumkin. Pishmagan mevalarda urug'lar va o'tlar oq bo'lib ko'rinadi; ular kuchli achchiq emas va pishirishdan oldin olib tashlanishi mumkin.
Ba'zi manbalarda go'sht (po'stlog'i) yoshi bilan biroz qattiqroq va achchiqroq bo'ladi, deb da'vo qiladilar, ammo boshqa manbalar ta'kidlashicha, hech bo'lmaganda oddiy xitoy navlari uchun teri o'zgarmaydi va yoshi bilan achchiqlik kamayadi. Xitoy navi eng yaxshi hosil och yashil rangda, ehtimol engil sariq rangda yoki undan oldin. Pith shirin va qizg'in qizil bo'ladi; uni bu holatda pishmagan holda iste'mol qilish mumkin va ba'zi Janubi-Sharqiy Osiyo salatlarining mashhur tarkibiy qismidir.
Meva to'liq pishganida, u to'q sariq va yumshoq bo'lib qoladi va yorqin qizil pulpa bilan qoplangan urug'larni ochish uchun orqaga burishadigan segmentlarga bo'linadi.
Achchiq qovun turli shakl va oʻlchamlarda boʻladi. Xitoyda keng tarqalgan nav 20–30 centimetr (7.9–11.8 in)d uzun, cho'zinchoq uchlari to'g'ridan-to'g'ri toraygan va och yashil rangda, yumshoq to'lqinli, siğil yuzasi bilan. Hindistonga xos bo'lgan achchiq qovun uchlari uchli torroq shaklga ega va yuzasi qirrali, uchburchak "tishlar" va tizmalar bilan qoplangan. U yashildan oqgacha rangga ega. Bu ikki ekstremal chegaralar orasida istalgan miqdordagi oraliq shakllar mavjud. Ba'zilar faqat 6–10 centimetr (2.4–3.9 in) miniatyura meva beradi uzunligi bo'yicha, ular alohida to'ldirilgan sabzavotlar sifatida xizmat qilishi mumkin. Ushbu miniatyura mevalari Bangladesh, Hindiston, Pokiston, Nepal va Janubiy Osiyoning boshqa mamlakatlarida mashhur. Subkontinent navi Bangladesh va Hindistonda eng mashhur.
An'anaviy tibbiyotdan foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Achchiq qovun uzoq vaqt davomida Osiyo va Afrikada tibbiyot tizimlarida ishlatilgan.[4][5] Turkiyada u turli kasalliklar, xususan, oshqozon shikoyatlari uchun davo sifatida ishlatilgan.[6] Hindistonning an'anaviy tibbiyotida o'simlikning turli qismlari qandli diabet (ayniqsa, polipeptid-p, insulin analogi[7])oshqozon, laksatif, antibiotik, qusish, antigelmintik vosita sifatida ishlatiladi. yo'tal, nafas olish kasalliklari, teri kasalliklari, yaralar, oshqozon yarasi, podagra va revmatizm kabi kasalliklarga davo sifatida ishlatilgan.
Salbiy ta'sirlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aniqlanga nojo'ya ta'sirlarga diareya, qorin og'rig'i, isitma, gipoglikemiya, siydik o'g'irlab ketish va ko'krak og'rig'i kiradi. Simptomlar odatda engil, davolanishni talab qilmaydi va dam olish bilan yo'qoladi.[8]
Homiladorlik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Achchiq qovun homilador ayollarga taqiqlanadi, chunki u bachadon qisqarishi, qon ketishi va bola tushishiga olib kelishi mumkin.[9]
-
O'simlik -
Barg kurtaklari -
Barglar va gul -
Gullar -
Erkak gul -
Ayol gul -
Ikki kunlik gulli meva -
Uch kunlik meva -
O'n kunlik meva -
Pishmagan meva -
Pishmagan mevalar -
Bitta ramkada pishgan va pishmagan mevalar -
Urug'lar -
Konteynerda o'sadigan achchiq qovun o'simligi -
Achchiq qovunning plastik toʻrdan yasalgan panjaralarda yetishtirilgan tijorat ekini -
Achchiq qovun egizak ayol gul -
Achchiq qovun qo'shma egizak meva -
Momordica charantia -
Momordica charantia guli Dxarmapuri bo'limida, Oulgaret, Puducherri Ittifoqi hududi hududida topilgan
.JPG)
.jpg)
_twin_female_flower.jpg)
Idishlar va boshqa foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Aloo karela bhaaji, achchiq qovoq va kartoshkali taom, Hindistondan. -
Sosli achchiq guruchli taom -
Achchiq qovoq tozalangan va pishirish uchun kesilgan -
Tayvanning Kaosyun shahrida achchiq qovoq qovurilmoqda -
Sambal, piyoz va qizil chili qalampiri bilan pishirilgan Malayziya uslubidagi achchiq guruchli taom -
Filippin ampalaya con carne tuxumli, La Familia of Baliuag, Bulakan -
Achchiq guruchli oziq-ovqat qo'shimchalari kapsulalari -
Okinava uslubidagi gōyā chanpuru (kōyā chanpuru), qovurilgan taom -
Achchiq qovoq kartoshka bilan qovuriladi -
Chilli bilan to'ldirilgan achchiq qovoq -
Achchiq qovun bo'laklarini o'z ichiga olgan salat -
Qora loviya va sarimsoq sousida achchiq qovunli mol go'shti.
.jpg)
.JPG)
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Renner, Suzanne (6-oktabr 2020-yil). „Bitter gourd from Africa expanded to Southeast Asia and was domesticated there: A new insight from parallel studies“. PNAS. 117-jild, № 40. 24630–24631-bet. doi:10.1073/pnas.2014454117. PMC 7547224. PMID 32994347.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ Bitter Melons. Watertown, Massachusetts: Peabody Museum, Documentary Educational Resources, 1966. Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ Bagchi, Indrani. „Food for thought: Green 'karela' for Red China“. The Times of India (11-aprel 2005-yil). 24-may 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Grover, J.K; Yadav, S.P (July 2004). „Pharmacological actions and potential uses of Momordica charantia: a review“. Journal of Ethnopharmacology. 93-jild, № 1. 123–132-bet. doi:10.1016/j.jep.2004.03.035. PMID 15182917.
- ↑ Beloin, Nadine; Gbeassor, Messanvi; Akpagana, Koffi; Hudson, Jim; de Soussa, Komlan; Koumaglo, Kossi; Arnason, J. Thor (January 2005). „Ethnomedicinal uses of Momordica charantia (Cucurbitaceae) in Togo and relation to its phytochemistry and biological activity“. Journal of Ethnopharmacology. 96-jild, № 1–2. 49–55-bet. doi:10.1016/j.jep.2004.08.009. PMID 15588650.
- ↑ „Kudret Narı Faydaları“. Beslenme Desteği (2008-yil 16-oktyabr). Qaraldi: 2011-yil 3-oktyabr.
- ↑ Joseph, B.; Jini, D. (2013). „Antidiabetic effects of Momordica charantia (bitter melon) and its medicinal potency“. Asian Pacific Journal of Tropical Disease. 3-jild, № 2. 93–102-bet. doi:10.1016/S2222-1808(13)60052-3. PMC 4027280.
- ↑ Ooi, Cheow Peng; Yassin, Zaitun; Hamid, Tengku-Aizan (15-avgust 2012-yil). „Momordica charantia for type 2 diabetes mellitus“ (PDF). Cochrane Database of Systematic Reviews. № 8. CD007845-bet. doi:10.1002/14651858.CD007845.pub3. PMID 22895968.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ „Bitter Melon“. Memorial Sloan-Kettering Cancer Center. Qaraldi: 17-oktabr 2013-yil.