Kontent qismiga oʻtish

Abxaziya pasporti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Abxaziya pasporti
Andoza:Tasvir hajmi}
Turi Pasport
Kim tomonidan berilgan  Abxaziya
Maqsad Identifikatsiya
Muvofiqligi Abxaziya fuqaroligi

Abxaziya pasporti (abxazcha [Atәilauaҩshәҟәi]; ruscha: Абха́зский па́спорт) — Abxaziya Respublikasi fuqarolariga xalqaro sayohat qilishi va Abxaziya hududida qonuniy shaxsini aniqlash maqsadida beriluvchi pasport. Abxaziya faqat Rossiya, Venesuela, Suriya, Nikaragua va Nauru tomonidan tan olinganligi sababli, boshqa barcha yoʻnalishlarda Abxaziya fuqarolari xalqaro sayohatlar uchun boshqa pasportdan foydalanishlari kerak boʻladi (ularning aksariyati Rossiya pasportidan foydalanadi).

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Abxaziya pasportlari joriy etilishidan oldin Abxaziya hali ham Sovet pasportlaridan foydalanayotgan edi. Sovet pasportlari 1991-yilda Ajariyaga kelgan, ammo Ajariya va Gruziyaning qolgan qismida alohida Gruziya pasportlari joriy qilinganligi uchun ularga ehtiyoj qolmagan. Keyin bu pasportlarni Ajariya rahbari Aslan Abashidze Abxaziya hukumatiga bergan, biroq buning qanday va qachon bo‘lgani nomaʼlum. Sovet pasportini ololmagan odamlar (masalan, Sovet Ittifoqi tarqalib ketganda hali 16 yoshga toʻlmaganligi sababli yoki Gali tumanining koʻplab aholisi) „forma № 9“, yaʼni pasport yoʻqolganligini tasdiqlash uchun moʻljallangan hujjat olgan.

Sovet (ichki) pasportlarining amal qilish muddati 2004-yilda tugashi kerak edi, shuning uchun Abxaziyada yangi pasport joriy etish zarurati paydo boʻldi[1]. Abxaziya pasportini joriy etish masalasi birinchi marta 90-yillarning oxirlarida muhokama qilingan. 2000-yil may oyida Adliya vaziri Batal Tabagua Rossiya Tashqi ishlar vazirligi tomonidan Perm goznak fabrikasiga berilgan boʻsh pasport blankalari uchun buyurtma bekor qilinganligini eʼlon qildi[2]. 2003-yilda Turkiyaning xususiy bosmaxona kompaniyasiga pasportlar buyurtma qilindi, biroq 25 000 ta pasportdan iborat birinchi joʻnatma Gruziya hukumati tomonidan toʻxtatilib, musodara qilindi. Pasportlar 2004-yilgi prezidentlik saylovlari oldidan tarqatilishi kerak edi, biroq ikkinchi partiya kelganida, pasportlarda xatolar borligi maʼlum boʻldi va shuning uchun prezident Vladislav Ardzinba ularni aholiga bermaslikka qaror qildi. Sergey Bagapsh prezidentlikka saylanganidan soʻng, u investitsiya qilingan mablagʻni behuda sarf qilmaslikka qaror qildi va xatolari borligiga qaramay, 2006-yil yanvar oyida kelgan pasportlarni joriy etishga qaror qildi. Bu pasportlarning sifati juda past edi, ammo, shunga qaramay, 2016-yildan boshlab yangi pasport versiyasi muomalaga kiritildi.

Abxaziya 2010-yildan beri xalqaro sayohatlar uchun (xorijiy) pasportlar (koʻk muqovali) chiqarmoqda[3].

Pasport olish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi pasport 2006-yil yanvarida sobiq prezident Ardzinbaga, ikkinchi pasport esa 2004-yilgi saylovdan keyingi inqiroz paytida yagona qurbon bo‘lgan faol va akademik inson Tamara Shakrylga vafotidan keyin berilgan. Abxaziya pasportini olish uchun muntazam ravishda murojaat qilgan birinchi shaxs prezident Bagapsh edi[4].

2007-yilning fevraliga kelib Abxaziya pasporti 33 000 kishiga berildi[5]. Keyinchalik bu raqam aprelda 45 000 ga[6], may oyida 53 000 ga[7], avgustda 63 000 ga[8], 2008-yil iyulida 110 000 ga[9], 2009-yil 12-oktyabrda 141 245 ga, noyabrda 142 162 ga[10] va 7-dekabrda 146,121 ga koʻtarildi.

2009-yil 7-dekabrda pasport egalarining milliy boʻlinishi quyidagicha edi:

Millati Pasport egalari Foiz
abxaz 73 622 50.4
armanlar 32 363 22.1
ruslar 17 795 12.2
gruzinlar 12,156 8.3
ukrainlar 2430 2.1
Abazinlar 2138 1.7
yunonlar 1500 1.0
Boshqa 4,117 2.8
Jami 146,121 100,0

Shuningdek, pasport egalarining umumiy sonidan 9910 nafari 18 yoshgacha boʻlgan, 5759 nafari Abxaziyadan tashqarida istiqomat qilgan aholini tashkil qilar edi[11].

Abxaziya hukumati 2007-yilda pasportlarni tarqatish tugallangach, bu Abxaziyada shaxsni aniqlashning yagona huquqiy shakli boʻlishini aytdi. 2008-yil boshidan boshlab fuqarolar Abxaziya pasportisiz Rossiya pensiyasini olishlari mumkin emasligi eʼlon qilindi[12]. Abxaziya pasportlari 2009-yil dekabr oyida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlaridan boshlab saylovchilar uchun qonuniylikning yagona mumkin boʻlgan shakliga aylandi.

2009-yil 20-oktyabrda barcha xalqaro mezonlarga javob beradigan qo‘shimcha xavfsizlik xususiyatlariga ega yangi pasport joriy etilishi eʼlon qilindi. Yangi pasportlar Rossiyaning Goznak davlat korxonasi tomonidan chop etilishi kerak edi. Asl pasportlar Rossiya bilan transchegaraviy sayohatlar uchun yetarli darajada himoyalanmagan. Abxaziya 2010-yilning iyun oyi oxirigacha fuqarolariga yangi pasport berishni boshlashini aytdi[13].

Gali bahsi va 2014-yilgi inqilob

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gali tumanida pasport berish hukumat uchun aholisini Abxaziyaning qolgan qismiga yaxshiroq integratsiya qilishda ustuvor vazifa boʻlgan, ammo turli sabablarga koʻra bahsli holatlarga uchragan. Abxaziya muxolifati Gali okrugi aholisining aksariyati Gruziya fuqaroligiga ega gruzinlar ekanligi sababli tanqid qilindi. Abxaziya hukumati bunga javoban, Abxaziya fuqaroligi qonuni ikki fuqarolikka ruxsat bermasligini (qo‘shaloq Abxaziya-Rossiya fuqaroligidan tashqari) va shu sababli, Gruziya fuqarolari Abxaziya pasportini olishdan oldin avvalo Gruziya fuqaroligidan voz kechishlari kerakligini taʼkidladi. Gruziya, oʻz navbatida, Abxaziyani Gali tumanidagi fuqarolarini fuqaroligidan voz kechib, Abxaziya pasportini olishga majburlaganlikda aybladi, biroq Abxaziya hukumati bu ayblovlarni rad etdi.

Abxaziya hukumati maʼlumotlariga koʻra, 2009-yil 12-oktyabr holatiga koʻra, Gali tumanining 3522 nafar aholisi Abxaziya pasportini olgan[14]. 2013-yil aprel oyida Ichki ishlar vazirligining „Pasport va viza xizmati“ boshligʻi Beslan Bigvava Gali tumanida 16 096 nafar, Ochamchira tumanida 6217 nafar va Tkvarchal tumanida 2453 nafar gruziyalik Abxaziya pasportini olganini maʼlum qildi[15][16].

Abxaziya pasportlarining Gruziya aholisiga berilishi muxolifatning prezident Ankvab hukumatiga qarshi asosiy shikoyatiga sabab boʻldi, chunki pasportni qabul qiluvchilarning aksariyati qonuniy Abxaziya fuqarosi emas edi va 2014-yil may oyida bu Ankvabga qarshi inqilobga olib keladigan omillardan biri boʻldi.

Yangi versiya (2016-yildan)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yil 18-mayda Goznak tomonidan ishlab chiqarilgan yangi pasportning dastlabki toʻrt nusxasi urush qahramoni Garrik Adzinba, Vazirlar Mahkamasi rahbari oʻrinbosari Zurab Marshan, Aslan Kapba va Alisa Inapshbaga berildi[17]. Tizimli ravishda barcha eski pasportlar (2006-yil versiyasi) ushbu yangi versiyaga almashtirildi.

Dizayn

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Abxaziya pasportining muqovasi toʻq yashil rangda boʻlib, unda Abxaziya gerbi tasvirlangan, tepasida esa mamlakatning qisqa nomi (Abxaziya) keltirilgan va ostida „pasport“ soʻzi ham abxaz, ham rus tillarida yozilgan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Советский паспорт обернулся волчьим билетом“ (ru). www.kommersant.ru (2004-yil 1-iyul). Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.
  2. ↑ „Daily News May 11, 2000“. Sarke (2000-yil 11-may). Qaraldi: 2012-yil 8-yanvar.
  3. ↑ „Абхазия наладила выдачу собственных загранпаспортов“ (ru). Lenta.RU. Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.
  4. ↑ Melkosian, Ardavadz. „Паспортизация Абхазии – караван идет медленно“ (ru). New Caucasus (2007-yil 28-oktyabr). 2015-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 22-noyabr.
  5. ↑ „Ежемесячно до ста человек обращаются с просьбой о получении абхазского гражданства – Президент“. Администрация Президента Республики Абхазия (2007-yil 24-fevral). 2013-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 21-noyabr.
  6. ↑ „Начало паспортизации — важный успех третьего созыва Парламента, говорится в итоговом докладе“. Администрация Президента Республики Абхазия (2007-yil 14-mart). 2013-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 21-noyabr.
  7. ↑ „К концу 2007 года 90 процентов граждан Абхазии должны получить национальные паспорта — Президент“. Администрация Президента Республики Абхазия (2007-yil 29-may). 2013-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 21-noyabr.
  8. ↑ „Темпы выдачи паспортов гражданина Абхазии летом несколько снизились – МВД“. Администрация Президента Республики Абхазия (2007-yil 20-avgust). 2013-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 21-noyabr.
  9. ↑ „В Абхазии уже выдано около 110 тыс. паспортов гражданина РА“. Администрация Президента Республики Абхазия (2007-yil 28-iyul). 2013-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 21-noyabr.
  10. ↑ Kuchuberia, Anzhela. „Кандидатам в президенты и вице-президенты Абхазии вручили удостоверения“ (ru). Caucasian Knot (2009-yil 9-noyabr). 2011-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 10-noyabr.
  11. ↑ „Выпуск №587-588“ (ru). Apsnypress (2009-yil 7-dekabr). 2020-yil 4-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 11-dekabr.
  12. ↑ „С начала 2008 года пенсионерам для получения абхазской пенсии необходимо будет иметь паспорт гражданина Абхазии – Минсоцзащиты“. Администрация Президента Республики Абхазия (2007-yil 16-noyabr). 2013-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 21-noyabr.
  13. ↑ „First Consingment of Abkhazia's Foreign Passports Already Printed in Goznak, to be Delivered in Republic in Near Future“. 2010-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
  14. ↑ Kuchuberia, Anzhela. „В Абхазии будут введены новые загранпаспорта“ (ru). Caucasian Knot (2009-yil 20-oktyabr). 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 21-oktyabr.
  15. ↑ „С 2008 года по настоящее время паспорта гражданина Абхазии получили 16 тысяч жителей Гальского района“. Apsnypress (2013-yil 16-aprel). 2016-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 20-aprel.
  16. ↑ „Большей части грузинского населения предоставлено гражданство Абхазии в нарушение закона «О гражданстве», считает оппозиционная партия ФНЕА“. Apsnypress (2013-yil 24-aprel). 2013-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 28-aprel.
  17. ↑ „В АБХАЗИИ НАЧАЛИ ВЫДАЧУ ПАСПОРТОВ ГРАЖДАНИНА РА НОВОГО ОБРАЗЦА“. Abkhazia Inform (2016-yil 18-may). Qaraldi: 2016-yil 4-avgust. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Abxaziya_pasporti&oldid=3130899" dan olindi