Kontent qismiga oʻtish

Yuriy Usachov

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Yuriy Vladimirovich Usachov
Tavalludi 9-oktyabr 1957-yil (1957-10-09) (67 yosh)
Donetsk, Rostov, Rossiya
Fuqaroligi Rossiya Rossiya
Kasbi Mexanik injener
Mukofotlari "Rossiya Federatsiyasi Qahramoni"

Yuriy Vladimirovich Usachov (ruscha: Юрий Владимирович Усачёв; 1957-yil 9-oktabrda tug'ilgan) - sobiq kosmonavt , Moskva, Star cityda istiqomat qiladi. Usachov to'rtta kosmik parvoz faxriysi. Jumladan Mir kosmik stansiyasi bortida ikkita uzoq muddatli missiyalar va Xalqaro kosmik stantsiya bortida yana ikkita parvoz. Faoliyati davomida u 2004-yil 5-aprelda nafaqaga chiqishidan oldin yetti marta koinot sayohatini oʻtkazgan.[1]

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kaliningradlik Vera Sergeevna Usachova (Nazarova) bilan turmush qurgan. Ularning bitta qizi bor - Jenya. Uning onasi Anna Grigorevna Usachova Donetskda yashaydi. Otasi vafot etgan. Uning besh yosh katta akasi va besh daqiqa katta egizak singlisi bor. U foto va video tasvirga olishni yaxshi koʻradi.[2]

Ta'lim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usachov 1975-yilda Donetsk davlat maktabini tamomlagan. 1985-yilda Moskva aviatsiya institutini muhandislik diplomi bilan tamomlagan.

Tajriba

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aviatsiya institutini tugatgach, u Energia kompaniyasiga ishga kirdi.[3] EVA treningi, kosmosdagi kelajak qurilishi, jamoatchilik bilan aloqalar va ergonomika bilan ishlaydigan guruhlarda qatnashdi.

Kosmonavt faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yuriy Usachev, 2-ekspeditsiya komandiri, XKSdagi Zvezda xizmat moduli bortida suzmoqda.

1989-yilda u Kosmonavtlarni tayyorlash markaziga kosmonavt nomzodi lavozimiga tayinlandi. 1989-yildan 1992-yilgacha umumiy kosmik tayyorgarlik kursidan oʻtdi. U Mir-13, 14 va 19 missiyalari uchun zaxira ekipaj a'zosi edi. 1994-yil 8-yanvardan 1994-yil 9-iyulgacha “Mir” kosmik stansiyasida boshqaruv kengashi muhandisi lavozimida ishlagan.

Mir EO-15

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usachov koinotga birinchi sayohatini 1994-yil 8-yanvarda amalga oshirdi. Usachov kosmonavtlar Viktor Afanasyev va Valeriy Polyakov bilan birga “Soyuz TM-18” kosmik kemasi bortida UTC soat 10:05:34 da Bayqoʻngʻir kosmodromidan havoga koʻtarildi. Usachov bort muhandisi boʻlib ishlagan. Ikki kunlik parvozdan soʻng "Soyuz TM-18" 10-yanvar kuni soat 11:15 UTC da "Mir" kosmik stantsiyasining Kvant-1 moduliga qoʻndi.[4] Uch kosmonavt Mirning 15-yashovchi ekipajiga aylandi. Usachov bort muhandisi boʻlib ishga kirishdi. U 14-yanvar kuni “Mir” bortida boʻlgan, joʻnab ketayotgan “Soyuz TM-17” kosmik kemasi deorbita kuyishidan oldin odatiy koʻrikdan oʻtish chogʻida Kristall moduliga ikki marta koʻz bilan zarba bergan. Hodisadan soʻng Mir’dagi EO-15 ekipaji Kristallni tekshirdi va hech qanday zarar koʻrmaganligini aniqladi. Usachov oʻsha yerda ekanligida 30-yanvar, 24-mart va 24-mayda: Progress M-21, Progress M-22 va Progress M-23 kosmik kemalari Mirga yetib keldi. "Progress" kosmik kemasi oziq-ovqat, suv, yoqilgʻi, ehtiyot qismlar va "Mir" tizimlariga texnik xizmat koʻrsatish uchun uskunalar va tibbiy tajribalar uchun qoʻshimcha jihozlarni yetkazib berdi.

Usachov va Afanasyev "Soyuz TM-18" bortida 1994-yil 9-iyul kuni soat GMT 10:32:35 da Qozogʻistonning Arkaliq shahridan 110 km shimolga qoʻnishdi. Usachov “Mir” kosmik stansiyasida 182 kun parvoz qildi.

Mir EO-21

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1996-yil 21-fevraldan 2-sentabrgacha Usachov Mir EO-21 ekspeditsiyasi boshqaruvi muhandisi boʻlib ishlagan. Usachov kosmonavt Yuriy Onufriyenko bilan birga boʻlgan “Soyuz TM-23” kosmik kemasi 1996-yil 21-fevralda soat UTC 12:34:05 da Bayqoʻngʻir kosmodromidan havoga koʻtarildi. Ikki kunlik avtonom parvozdan soʻng, "Soyuz" kosmik kemasi 23-fevral kuni soat UTC 14:20da "Mir" kosmik stansiyasining oldinga qaragan portiga tutashdi.[5] Bir oy oʻtgach, u va Onufriyenkoga NASA astronavti Shennon Lucid qoʻshildi. Mir-21da boʻlganida Usachev koʻplab tadqiqot tajribalarini oʻtkazdi. Yangi modul Priroda, Mir kosmik stansiyasining yettinchi va oxirgi moduli, 1996-yil 26-aprelda yetib keldi.[6] Uning asosiy maqsadi masofadan zondlash orqali Yer resurslari tajribalarini oʻtkazish va masofadan zondlash usullarini ishlab chiqish va tekshirish edi. Mir EO-21 vaqtida Progress M-31 kosmik kemasi bilan ta'minlangan. Usachov va Onufriyenkoga Shennon Lucid ketganidan keyin fransuz astronavti Klodi André- Deshays qoʻshildi.

1996-yil 2-sentabrda Usachov, Yuriy Onufriyenko va Klodi André-Deshays "Soyuz TM-23" kapsulasida Yerga qaytishdi. Kosmik kema soat UTC 07:41:40 da Oqmoladan 108 km janubi-gʻarbga (Tselinograd) qoʻndi. "Soyuz TM-23" va "Mir" bortida Usachov koinotda 193 kun oʻtkazdi.

STS 101

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usachov navbatdagi STS-101da uchdi. Bu Xalqaro kosmik stansiya (XKS) qurilishiga bagʻishlangan uchinchi Shuttle missiyasi edi. 2000-yil 9-may, soat kunduzgi 6:11da EDT Space Shuttle Atlantis Kennedi kosmik markazidan kosmosga koʻtarildi. Usachov missiya boʻyicha mutaxassis sifatida xizmat qilgan. STS-101 ning asosiy missiyasi Xalqaro kosmik stansiyaga ta'minot yetkazib berish edi. Bunda yetkazib berish Spacehab qoʻsh moduli va Spacehab Integrated Cargo Carrier sxemasidan foydalangan holda kosmosda yurish va keyin stansiyani 230 dan 250 nizom milyagacha (370 dan 402 kmgacha) qayta yuklash edi. Usachov va NASA astronavti Syuzan Xelms stansiyaga kirgan birinchi ekipaj aʼzolari boʻldi.[7] Missiyaning 5 va 6-parvoz kunlarida Usachov va Helms Zarya modulidagi oltita batareyadan ikkitasini batareyani zaryadlovchi elektronika bilan almashtirdilar. Usachov va Xelms, shuningdek, Zarya moduliga yangi Radio-telemetriya tizimini oʻrnatdilar. Bu xotira bloki stansiya yer bilan aloqada boʻlmaganda bortda ma’lumotlarni saqlashi mumkin.[8] Yangi xotira bloki oʻzining rejalashtirilgan ishlash muddati tugashiga yaqin boʻlgan xotira blokini almashtirdi. Parvozning 8-kunida u Xelms bilan birga beshta lyukni yopib, ISSdan orqaga qaytishni boshladi. Shu kuni Usachov Rossiya missiyasini boshqarish markazida toʻplangan rus ommaviy axborot vositalari bilan suhbatlashishga ham vaqt ajratdi. Ertasi kuni Usachov boshqa kema ekipaji a'zolari bilan birga orbitada oʻz vaqtida ishlatilgan jihozlarni joylashtirishda davom etdi.

29-may kuni EDT 4,076,000 milya missiyasini bajargandan soʻng Atlantis soat tonggi 2:20 da KSC Runway 15 da parvozga uchdi.[9] Atlantis 9 kun, 21 soat, 10 daqiqalik missiya davomida yer sharini 155 marta aylanib chiqdi.

Ekspeditsiya 2

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Usachev kameralar bilan jihozlangan Zvezda xizmat modulida suzmoqda.

Usachov Space Shuttle loyihasi doirasida STS-102 bortida koinotga toʻrtinchi safarini amalga oshirdi. 2001-yil 8-mart kuni soat 06:42 da KSCdan ishga tushirilgan EST Discovery, bir kundan keyin, 9-mart 6:38 UTC da ISS bilan muvaffaqiyatli tutashdi. Usachov va NASA astronavtlari Syuzan Xelms va Jeyms Vossdan iborat Ekspeditsiya 2 ekipaji keyingi 167 kun davomida XKS bortida yashab, ishladi. Usachov 2-ekspeditsiya komandiri edi.[3] 2-ekspeditsiya davomida XKSga ishga tushirilgan tadqiqot ob'ektlari ikkita EXPRESS (Koinot stantsiyasiga eksperimentlarni qayta ishlashni tezlashtirish) tokchalarini oʻz ichiga oldi. Ulardan biri faol raflarni izolyatsiyalash tizimi va foydali yuk uskunalarini cheklash tizimini oʻz ichiga olardi. Shuningdek, ular boʻlajak tajribalarni oʻtkazish uchun Taqdir laboratoriyasini tayyorladilar. Asosiy e'tibor kosmosda ishlash va yashash vaqtida ekipaj a'zolarini radiatsiyadan qanday himoya qilishni yaxshiroq tushunishga qaratildi. 2-ekspeditsiya davomida XKSga toʻrtta kosmik kema va bitta "Soyuz" missiyasi amalga oshirildi: STS-102, STS-100, STS-104, STS-105 va Soyuz TM-32.

Usachov, Helms va Voss STS-105 ekipaji bilan 2001-yil 22-avgustda uchinchi ekspeditsiya ekipajini olib kelgan Shuttle reysida Yerga qaytishdi.

Kosmik yurishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usachov 7 marta kosmik sayohatni amalga oshirgan. U "Mir" kosmik stantsiyasida boʻlganida oltita kosmik yurishni amalga oshirdi va 2-ekspeditsiya komandiri sifatida XKSga tashrifi davomida yana bir ichki kosmik yurishni amalga oshirdi.

Usachov Orlan skafandrini Zvezda xizmat modulining oldingi lyukidan oʻtkazmoqda.

1996-yil 15-martda Usachov oʻzining birinchi marta kosmosga yurishini amalga oshirdi. U kosmonavt Onufriyenko bilan koinotga chiqishni UTC soat 01:04 da boshladi. Ular ikkinchi Strela bumini oʻrnatdilar va Mir Cooperative Solar Array (MCSA) ni oʻrnatishga tayyorlanishdi. Kosmosga chiqish 5 soat 51 daqiqa davom etdi.

1996-yil 20-mayda Usachov oʻzining ikkinchi marta kosmosga yurishini amalga oshirdi. Kosmosga chiqish soat UTC 22:50 da boshlandi va 5 soat 20 daqiqa davom etgan holda 04:10 UTC da tugadi. Kosmosga chiqish paytida ikki kosmonavt Mir kooperativ quyosh massivini (MCSA) Kristall moduli tagida joylashgan oʻrnatish modulining tashqi qismidagi oʻrnatilgan joyidan olib tashlashdi. Massivni Kvant-1 moduliga yetkazish va koʻchirish uchun ular Strela bumini ishlatishdi. Ikki kosmik sayohatchi, shuningdek, Pepsi Cola qutisining alyuminiy va neylon pup modelini shishirdi, keyin uni Yer fonida suratga olishdi.[10] Pepsi Cola kompaniyasi protsedura uchun pul toʻlagan va filmdan televidenie reklamasida foydalanishni rejalashtirgan. Biroq, reklama hech qachon efirga uzatilmagan. Xabarlarga koʻra, Pepsi keyinchalik konserva dizaynini oʻzgartirgan.

Usachov 1996-yil 24-mayda oʻzining uchinchi marta kosmosga yurishini amalga oshirdi. U kosmonavt Onufriyenko bilan koinotga chiqishni soat UTC 22:50 da boshladi. Ular MCSA ni Kvant-1 moduliga oʻrnatdilar. Kosmosga chiqish 5 soat 34 daqiqa davom etdi.

1996-yil 30-mayda Usachov oʻzining toʻrtinchi marta kosmik yurishini amalga oshirish uchun "Mir" kosmik stantsiyasidan tashqariga chiqdi. U kosmonavt Onufriyenko bilan koinotga chiqishni soat UTC 18:20 da boshladi. Ular Priroda tashqarisida modulli optoelektrik multispektral skanerni (MOMS) va Kvant-2 moduliga tutqichlarni oʻrnatdilar. Bu kelajakda avtotransportdan tashqari harakatlar paytida stansiya tashqarisida harakatlanishni osonlashtiradi. MOMS Yer atmosferasi va atrof-muhitni oʻrganish uchun ishlatilgan. Kosmik yurish 4 soat 20 daqiqa davom etdi.

1996-yil 6-iyunda Usachov oʻzining beshinchi marta kosmosga yurishini amalga oshirdi. U va Onufriyenko Shveysariya/Rossiya Komza tajribasida mikro-meteoroid detektorlarini oʻrnatdilar, kassetalarni almashtirdilar va zarrachalarga ta'sir qilish tajribasini, Mir namunasini qaytarish tajribasini va qurilish materiallarini kosmik sharoitlarga ta'sir qiladigan SKK-11 kasetini oʻrnatdilar.[10] Kosmosga chiqish 3 soat 34 daqiqa davom etdi.

Usachov 1996-yil 13-iyunda oʻzining oltinchi marta kosmosga yurishini amalga oshirdi. Kosmosga chiqish UTC vaqti bilan 12:45 da boshlandi va 18:27 UTC da tugallanib, 5 soatu 42 daqiqa davom etdi. Usachov va Onufriyenko kosmik yurish paytida Kvant-1 moduliga Rapana truss strukturasini (tajriba oʻrnatish nuqtasi) oʻrnatdilar. Ikki kosmonavt, shuningdek, Prirodada egar shaklidagi shpal sintetik diafragma radar antennasini qoʻlda joylashtirdi. Katta antenna Mir ichidagi buyruqlarni olgach, toʻliq ochilmadi.

2001-yil 8-iyunda Usachov oʻzining yettinchi marta kosmosga yurishini amalga oshirdi. U va NASA astronavti Jeyms Voss skafandrlar kiyib, "ichki" kosmik yurish paytida Zvezda xizmat koʻrsatish modulining old tomonidagi kichik, sharsimon oʻtkazish boʻlimiga kirishdi.[11] XKSda kosmosga chiqish kema ishtirokisiz birinchisi boʻldi.[12] XKS Yerning qorongʻi tomoni ustidan uchib oʻtgandan soʻng, ular boʻlinmaning Yerga qaragan qismidagi lyukni olib tashlashdi va uni koinot vakuumiga ochishdi va CDT vaqti bilan soat 9:21 da rasman kosmik yurishni boshlashdi. Yurish 9:40 da tugadi va 19 daqiqa davom etdi. Usachov va Voss oʻrnatish konusini ombordan chiqardi va aylanadigan tutqich yordamida uni pastki port lyukiga oʻrnatdi. Docking konusning oʻrnatilishi Rossiya dock boʻlimining kelishiga tayyorgarlik koʻrish uchun zarur edi.

Mukofotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Biographies of USSR/Russian Cosmonauts: Yuri Vladimirovich Usachyov“. SPACEFACTS.de (2009-yil 6-iyul). Qaraldi: 2010-yil 12-iyun.
  2. ↑ NASA. „NASA Biography: Yury Vladimirovich Usachev“ (2001-yil avgust). Qaraldi: 2010-yil 12-iyun.
  3. ↑ 3,0 3,1 NASA. „The International Space Station Expedition Two Crew Interviews with Commander Yury Usachev“ (2002-yil 9-may). 2001-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 13-iyun.
  4. ↑ Mark Wade. „Mir EO-15 Mission“. 2010-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-iyun.
  5. ↑ Robert Christy. „Events of 1996“. Zarya.info. 2011-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 10-iyun.
  6. ↑ „Missions to Mir in 1996“. RussianSpaceWeb.com. Qaraldi: 2010-yil 11-iyun.
  7. ↑ NASA. „STS-101 Day 5 Highlights“ (2000-yil 23-may). 2021-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-iyun.
  8. ↑ NASA. „STS-101 Day 7 Highlights“ (2000-yil 25-may). 2021-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-iyun.
  9. ↑ NASA. „STS-101 Day 11 Highlights“ (2000-yil 29-may). 2021-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-iyun.
  10. ↑ 10,0 10,1 NASA. „NASA-2 Shannon Lucid: Enduring Qualities“. Qaraldi: 2010-yil 11-iyun.
  11. ↑ Richard Stenger. „Alpha crew performs first spacewalk“. CNN (2001-yil 8-iyun). Qaraldi: 2010-yil 12-iyun.
  12. ↑ NASA. „Expedition Two Crew: Report #18“ (2001-yil 8-iyun). 2010-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 10-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuriy_Usachov&oldid=5192554" dan olindi