Kontent qismiga oʻtish

Xolid bin Sulton Al Saud

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Xolid bin Sulton Al Saud
خالد بن سلطان بن عبد العزيز آل سعود
Fayl:Shahzoda Xolid harbiy harakatlar davrida (Gulf urushi)
Saudiya Arabistoni mudofaa vazirining sobiq oʻrinbosari va Saud palatasining aʼzosi.
Saudiya Arabistoni mudofaa vazirining oʻrinbosari
Mansab davri
2001-yil 17-yanvar – 2011-yil 5-noyabr
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 1949-yil 24-sentabr
Saudiya Arabistoni, Makka shahri
Turmush oʻrtogʻi

birinchi nikohi shoh Fahdning qizi Lulua (1978-yilgacha),

Keyinchalik u Turki ibn Abdulazizning qizi Abir binti Turki bin Abdulaziz (hozirga qadar)
Bolalari

1-nikohidan: Rima (to'rt oyligida vafot etdi), Faysal (1973-yilda tug'ilgan) va Sara (1976 -yilda tug'ilgan)

Hozirgi nikohidan: Hala, Fahd (1985-yilda tug'ilgan), Abdulla (1988-yilda tug'ilgan), Salmon (1993-yilda tug'ilgan) va Mishail
Onasi Munira bint Abdulaziz bin Musaid bin Jiluviy
Otasi shahzoda Sultonning
Qarindoshlari ukalari: Fahd bin Sulton, Faysal ibn Sulton, Turki bin Sulton
Taʼlim Qirol Saud universiteti bitiruvchisi 1967-yil yanvar oyidan Sandhurst Qirollik Harbiy Akademiyasida qatnashgan va 1968-yilda tugatgan, Kanzasdagi Fort Leavenworthdagi AQSh armiyasi qo'mondonligi va bosh shtab kolleji, Alabama shtatidagi Maksvell havo kuchlari bazasidagi Harbiy havo kolleji,1980-yilda Montgomeridagi Obern universitetida siyosatshunoslik boʻyicha magistr darajasiga ega
Kasbi Harbiy general, Saudiya Arabistoni mudofaa vazirining sobiq oʻrinbosari, Saud palatasining aʼzosi, bisnesmen
Unvoni general, keyinchalik qirol Fahd shahzoda Xolidni feldmarshallikka ko'tarilgan

Xolid bin Sulton Al Saud (arabcha: خالد بن سلطان بن عبد العزيز آل سعود) (1949-yil 24-sentabrda tugʻilgan) — Saudiya Arabistoni mudofaa vazirining sobiq oʻrinbosari va Saud palatasining aʼzosi.

Yoshligi va taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahzoda Xolid 1949-yil 24-sentabrda tugʻilgan.[1] U shahzoda Sultonning[2] toʻngʻich oʻgʻli va Fahd bin Sulton, Faysal ibn Sulton va Turki bin Sultonning onasi bir boʻlgan ukasi. Ularning onasi Munira bint Abdulaziz bin Musaid bin Jiluviy.[3] 2011-yil 24-avgustda Parijda vafot etgan.[4] Moneera bint Abdulaziz qirol Fahdning turmush oʻrtogʻi Alanudning singlisi edi. U, shuningdek, qirol Xolid va shahzoda Muhammadning amakivachchasi edi.[1]

Xolid bin Sulton Qirol Saud universiteti bitiruvchilaridan. U 1967-yil yanvar oyidan Sandhurst Qirollik Harbiy Akademiyasida qatnashdi, u yerda kadetlar hukumatida kapral boʻlgan va 1968-yilda tugatgan.[5][6][7]

U, shuningdek, Kanzasdagi Fort Leavenworthdagi AQSh armiyasi qoʻmondonligi va bosh shtab kollejida tahsil olgan.[6] Alabama shtatidagi Maksvell havo kuchlari bazasidagi Harbiy havo kollejini tamomlagan.[6][7] U, shuningdek, 1980-yilda Montgomeridagi Obern universitetida siyosatshunoslik boʻyicha magistr darajasiga ega.[8]

Xolid oʻz ukalari va boshqa oila aʼzolari bilan

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Askar sifatidagi dastlabki yillarda Xolid bin Sulton maxsus kuchlar tarkibiga saylanishni tanlaganiga qaramay, Tabuk viloyatidagi artilleriya vzvodiga qoʻmondonlik qildi. Keyinchalik, Saudiya Arabistonining Xitoy Xalq Respublikasi bilan birinchi boshqariladigan raketasini sotib olish va shartnoma tuzish boʻyicha topshiriq berilgani sababli uning pozitsiyasi yuksaldi.[9] Ushbu muhim roli uchun unga „Saudiya Arabistoni raketasining otasi“ faxriy unvoni berildi.

Armiyada yillar oʻtib, milliy mudofaada havo mudofaasiga muhimroq oʻrin berilishini oʻylab, Saudiya Arabistoni havo hujumidan mudofaa kuchini tuzdi va uning birinchi qoʻmondoni boʻldi. Birinchi Fors koʻrfazi urushida Iroq Quvaytga bosib olinganidan koʻp oʻtmay, u qoʻshma arab kuchlari qoʻmondoni etib saylandi[10] va AQSh armiyasi generali Norman Shvartskopf bilan teng pozitsiya va mas’uliyatni taqsimladi.[11] Keyinchalik qirol Fahd shahzoda Xolidni feldmarshallikka koʻtardi. 1991-yilda u harbiy xizmatdan nafaqaga chiqdi va biznesga eʼtibor qaratdi. 2001-yil yanvar oyida u harbiy ishlar boʻyicha mudofaa vazirining yordamchisi sifatida harbiy xizmatga qaytarildi.[12][13]

2011-yil boshida u „harbiy texnikaning 70 foizdan ortigʻini mahalliy ishlab chiqarish mumkin“ va kelajakda ichki harbiy oʻsish uchun hukumat boʻlimi tashkil etilishini eʼlon qildi[14]. U 2011-yilda mudofaa vaziri sifatida otasining oʻrniga nomzod sifatida koʻrildi.[15] Biroq 2011-yilning noyabr oyida u mudofaa vaziri oʻrinbosari etib tayinlangan.[16] Uning vakolati 2013-yilning 20-apreliga qadar davom etdi va uning oʻrniga qirollik oilasining yana bir aʼzosi Fahd bin Abdulla tayinlandi.[16]

2009-yil Yamandagi intervensiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yamanga uyushtirilgan hujumga qarshi qaratilgan miting, Yaman

2009-yilning noyabr oyida Xolid bin Sulton Saudiya Arabistonining Yamanga harbiy intervensiyasini boshqargan.[15] Kampaniya turli taktik xatolarga yoʻl qoʻydi va Xolid qattiq tanqid qilindi.[15] Saudiyaliklar 130 ta, Yaman esa 1000 dan ortiq qurbon boʻlgan.[15]

Buyuk Britaniydagi Saudiya Arabistonining Yamanga uyushtirilgan anneksiyasiga qarshi tungi miting afishalaridan biri

2009-yil dekabr oyida Xolid hutiylarga Al Jabridan chiqib ketish uchun 48 soatlik ultimatum berdi. Koʻp oʻtmay, u hutiylar Al-Quds Al-Arabiy orqali oʻt ochishni toʻxtatish evaziga chegaradan chiqib ketishga vaʼda berganidan keyin kampaniya yakunlanganini eʼlon qildi. Husiylar, shuningdek, Yaman hukumati Saudiya Arabistoni hududidan nishonlarni bombardimon qilish uchun foydalanganini aytdi.[17]

Yaman urushi davridagi yaman davlati xaritasi

2010-yil fevral oyida elchi Smit Xolid bilan uchrashdi. Smit Saudiya Arabistonining Yaman kasalxonalariga qilgan havo hujumlariga eʼtibor qaratdi. Xolidning tan olishicha, voqea Yaman hududni hutiylar harbiy bazasi sifatida belgilagani sababli sodir boʻlgan. Uning taʼkidlashicha, bu voqea harbiy texnikaning notoʻgʻriligi va AQShning maxsus „yirtqichlar“ nomli qurolni taqdim etishdan bosh tortgani sababli sodir boʻlgan. U Saudiyaning strategiyasi kuchli harbiy kuch koʻrsatish orqali hutiylarni Yaman hukumati bilan yarashishga majbur qilish ekanini taʼkidladi.[18] Saudiya-Yaman qoʻshma qoʻmitasi Xolid bin Sultonga hujumlar uyushtirishga ruxsat berdi.[19] Shuningdek, u Yaman razvedkasi ishonchsiz va siyosiy motivlarga ega ekanligini taʼkidladi. Yaman maʼlumotlariga koʻra, terrorchilarning pozitsiyalari aslida prezident Solihning siyosiy raqibi general Ali Mohsen Al Ahmarning idorasi boʻlgan.[18][20]

Munozara

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Saudiya qoʻshinlari 2009-yil oxirida Saudiya Arabistoni hududini egallab olgan husiylarni tezda siqib chiqara olmaganida, qirol Abdulla Xolid rahbariyatidan mamnun emas edi.[21] Qirol Abdulla mojaroning uzoq davom etishi, koʻp sonli qurbonlar va Saudiya Arabistonining qobiliyatsizligi borasida oʻz xavotirlarini alohida taʼkidladi. Shu sababli, bu holat uning mudofaa vaziri sifatida otasining potentsial merosxoʻrining pasayishiga olib keldi.[17] Yaqin Sharq boʻyicha tahlilchi Jozef A. Kechichian Xolid 2013-yil 20-aprelda lavozimidan chetlatilganidan soʻng uning ishdan boʻshatilishining uchta potentsial sababi borligini taʼkidladi, ulardan biri yuqorida aytib oʻtilgan 2009-yildagi faoliyati bilan bogʻliq.[22] Qolganlari 2010-va 2013-yillarda uning qurol-yarogʻ xarid qilishda ishtiroki bilan bogʻliq edi.[22]

Boylik va „Jannat“ hujjatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1996-yil noyabrida muammosi koʻtarilgan AQSh kabellari savdosida shahzoda Xolidning boyligi 2 milliard dollarga baholangan.[23]

2017-yil noyabr oyida Xalqaro jurnalistik tadqiqot konsorsiumi tomonidan olib borilgan tergovda uning nomi Paradise Papers ayblovlari bilan atalgan siyosatchilar roʻyxatiga kiritilgan.[24]

Boshqa lavozimlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990-yillarning oxirida shahzoda Xolid fransuz Thomson-CSF elektronika guruhi bilan biznes aloqalarini oʻrnatdi.[25]

Xolid suv boʻyicha shahzoda Sulton bin Abdul-Aziz xalqaro mukofoti qoʻmitasi raisi ham bolgan.

Sulton bin Abdulaziz Al Saud jamgʻarmasi vasiylik kengashi raisi.[26]

U, shuningdek, Arab davlatlari va Gʻarb davlatlari oʻrtasidagi munosabatlarni yaxshilashga harakat qilayotgan Saudiya Arabistoni tadqiqot guruhi boʻlgan Arab Fikri Jamgʻarmasi vasiylik kengashi aʼzosi.[27]

Nuqtayi nazarlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turk-arab munosabatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990-yillar oxirida Xolid turk-arab munosabatlari haqida fikr bildirdi. Uning soʻzlariga koʻra, arablar bu inqirozga nima sabab boʻldi deb oʻzlariga savol berishlari kerak. Arab tomoni esa "Turkiyadagi ichki vaziyatning murakkabligini, bu davlatning mintaqaviy va xalqaro mulohazalari haqida maʼlumot bermadi. Bu Turkiyani doʻstona boʻlmagan mamlakatlar guruhiga yanada koʻproq itarib yuborishi mumkin boʻlgan muhitni yaratdi.

Nihoyat, u turk-arab aloqalarini faqat oʻzaro iqtisodiy manfaatlarga katta ahamiyat berish orqali yaxshilashni taklif qildi. Arablar va turklar oʻrtasida hatto bosqichma-bosqich boʻlsa ham hayotiy ahamiyatga ega boʻlgan iqtisodiy integratsiya shaklini topishni taklif qldi. Va u arablar va turklarni „tarix kitoblari va darsliklarini oʻzaro haqoratlardan tozalashni boshlashga“ chaqirib, turk-arab madaniy hamkorligini taklif qiladi. U, shuningdek, Turkiya, Pokiston va Fors koʻrfazidagi arab davlatlari oʻrtasidagi harbiy hamkorlikni ragʻbatlantirdi.[28]

Efiopiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yil fevral oyida Xolid Saudiya hukumati tomonidan rasman qoralangan Efiopiyaning Nil suvlaridan foydalanish huquqi haqida bayonot berdi. Uning soʻzlari quyidagicha edi: „Efiopiya Uygʻonish davri toʻgʻoni iqtisodiy manfaat uchun emas, balki siyosiy fitna uchun moʻljallangan va Misr va Sudan milliy xavfsizligiga tahdid soladi“.[29]

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xolidning birinchi nikohi uning birinchi amakivachchasi, shoh Fahdning qizi Lulua bilan boʻlgan. Ular 1978-yilda ajrashishdi.[1] Ularning uchta farzandi bor. Ularning birinchi farzandi Rima toʻrt oyligida vafot etdi. Uning birinchi turmushidan boshqa farzandlari Faysal (1973-yilda tugʻilgan) va Sara (1976 -yilda tugʻilgan).[1]

Keyinchalik u Turki ibn Abdulazizning qizi Abir binti Turki bin Abdulazizga uylandi.[1] Ularning besh farzandi bor: Hala, Fahd (1985-yilda tugʻilgan), Abdulla (1988-yilda tugʻilgan), Salmon (1993-yilda tugʻilgan) va Mishail.[30]

Uning qizlaridan biri malika Xala Turki bin Abdullohning sobiq rafiqasi boʻlib, u oʻsha paytda Saudiya Qirollik havo kuchlarida uchuvchi boʻlgan va ular 2010-yil 13-yanvarda turmush qurishgan.[31]

Uning oʻgʻli Faysal bin Xolid Shimoliy chegaralar mintaqasi gubernatori. Yana bir oʻgʻli Abdulloh bin Xolid Saudiya Arabistonining Venada Birlashgan Millatlar Tashkilotidagi doimiy vakili edi.[32] U bu lavozimga 2019-yil sentabr oyida tayinlangan[32],va shuningdek, 2020-yil yanvarigacha Saudiya Arabistonining Slovakiya va Sloveniyadagi norezident elchisi etib tayinlangan.[33]

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Shahzoda Sulton ilgʻor texnologiyalar tadqiqot instituti

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Sharaf Sabri. The House of Saud in commerce: A study of royal entrepreneurship in Saudi Arabia. New Delhi: I.S. Publications, 2001. ISBN 81-901254-0-0.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "ssabri" defined multiple times with different content
  2. ↑ „New Saudi deputy defense minister a decorated marine officer“. Al Arabiya (21-aprel 2013-yil). 29-oktabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-aprel 2013-yil.
  3. ↑ „Princess Munira passes away“. Arab News (24-avgust 2011-yil). 27-aprel 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-aprel 2013-yil.
  4. ↑ „Wife of Saudi crown prince dies in Paris hospital“. The Daily Star (25-avgust 2011-yil). 29-avgust 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-aprel 2012-yil.
  5. ↑ Khalid bin Sultan. Desert Warrior. London: Harper Collins, 1995 — 60-76-bet. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Robin Bidwell. Dictionary of Modern Arab History. Routledge, 2012 — 372-bet. ISBN 978-1-136-16298-5. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Sami Moubayed. „A Saudi Game of Musical Chairs“. The Huffington Post (26-oktabr 2011-yil). 7-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-iyul 2013-yil.
  8. ↑ „A gift for a prince“. Herald Journal (18-dekabr 1991-yil). Qaraldi: 4-mart 2013-yil.
  9. ↑ „Why Did Saudi Arabia Buy Chinese Missiles?“. Foreign Policy (30-yanvar 2014-yil). Qaraldi: 3-yanvar 2020-yil.
  10. ↑ „The Saudi Question“. PBS (7-oktabr 2004-yil). 30-mart 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-aprel 2013-yil.
  11. ↑ „The Saudi Question“. Brookings Institution (30-mart 2015-yil). Qaraldi: 2019-yil 18-iyun.
  12. ↑ Ed Blanche. „'Coup-proof' Arab regimes must tread carefully in changing world“. Lebanonwire (30-mart 2002-yil). 26-noyabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-aprel 2013-yil.
  13. ↑ Anthony H. Cordesman. Saudi Arabia Enters the Twenty-First Century: The Political, Foreign Policy, Economic, and Energy Dimensions. Greenwood Publishing Group, 1-aprel 2003-yil — 46-bet. ISBN 978-0-275-97998-0. 
  14. ↑ Glen Carey. „Saudi Arabia Plans More Military Hardware Output, Arab News Says“. Bloomberg (19-yanvar 2011-yil). 2-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-mart 2017-yil.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Simon Henderson. „Foreign Policy: A Prince's Mysterious Disappearance“. NPR. 23-oktabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-dekabr 2010-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "npr" defined multiple times with different content
  16. ↑ 16,0 16,1 „Saudi deputy defence minister Prince Khalid bin Sultan replaced“. Gulf News. Reuters (20-aprel 2013-yil). 24-aprel 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-aprel 2013-yil.
  17. ↑ 17,0 17,1 „Sitrep on Saudi military operations against the Houthis“. Wikileaks (30-dekabr 2009-yil). 26-aprel 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-may 2012-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "wikileaks2009" defined multiple times with different content
  18. ↑ 18,0 18,1 „Saudi Arabia: Renewed assurances on satellite imagery“. Wikileaks (7-fevral 2010-yil). 23-aprel 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-may 2012-yil.
  19. ↑ „Saudi jets bomb Yemeni Houthis“. Al Jazeera (5-noyabr 2009-yil). 5-aprel 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-dekabr 2010-yil.
  20. ↑ Mohammed Aly. „Saudi Forces Bomb Yemeni Rebels on Southern Border“. The Wall Street Journal (6-noyabr 2009-yil). 6-aprel 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-dekabr 2010-yil.
  21. ↑ Abeer Allam. „Saudi king sacks deputy defence minister“. Financial Times (21-aprel 2013-yil). Qaraldi: 21-aprel 2013-yil.
  22. ↑ 22,0 22,1 Joseph A. Kéchichian. „No possible change seen in Saudi succession line“. Gulf News (21-aprel 2013-yil). 24-aprel 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-aprel 2013-yil.
  23. ↑ „30.11.1996: Saudi Royal Wealth: Where do They Get all that Money?“. Aftenposten (15-aprel 2011-yil). Qaraldi: 11-yanvar 2021-yil.
  24. ↑ „Explore The Politicians in the Paradise Papers“ (en-US). ICIJ. 6-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-dekabr 2017-yil.
  25. ↑ „The Political Leadership - King Fahd“. APS Review Gas Market Trends (29-noyabr 1999-yil). Qaraldi: 16-mart 2013-yil.
  26. ↑ „Who we are?“. Sultan bin Abdulaziz Al Saud Foundation. 20-sentabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-aprel 2012-yil.
  27. ↑ „Board of Trustees“. Arab Thought. 23-may 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-may 2012-yil.
  28. ↑ Amikam Nachmani (June 1998). „The Remarkable Turkish-Israeli Tie“. The Middle East Quarterly. 19–29-bet. 29-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  29. ↑ „Saudi King sacks anti-Ethiopian Prince from cabinet“. Daily Ethiopia (21-aprel 2013-yil). 28-iyun 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-aprel 2013-yil.
  30. ↑ „Family Tree of Khalid bin Sultan bin Abdulaziz Al Saud“. Datarabia.com. 18-may 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-mart 2012-yil.
  31. ↑ Talal Kapoor. „A Princely Rivalry: Clash Of The Titans?“. Datarabia (13-fevral 2010-yil). 1-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-may 2012-yil.
  32. ↑ 32,0 32,1 „New Permanent Representative of Saudi Arabia presents credentials“. United Nations Information Service (2-sentabr 2019-yil). Qaraldi: 27-may 2020-yil.
  33. ↑ „Prince Abdullah bin Khalid bin Sultan Al Saud, ambassador to Slovakia and Slovenia“. Arab News (20-yanvar 2020-yil). Qaraldi: 18-iyun 2020-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xolid_bin_Sulton_Al_Saud&oldid=5129705" dan olindi