Xitoy Yangi yili

Xitoyda Yangi yil anʼanaviy quyosh va quyosh taqvimi boʻyicha yangi yilning boshlanishini nishonlaydigan festivaldir. Xitoy va boshqa Sharqiy Osiyo davlatlarida festival odatda "Bahor festivali" deb ataladi .Oy, quyosh taqvimidagi bahor fasli anʼanaviy ravishda lichun bilan boshlanadi. Bu festival Xitoy Yangi yilida nishonlanadigan yigirma toʻrt quyosh atamasining birinchisi^[1]. Qishning tugashi va bahor faslining boshlanishini nishonlash anʼanaga koʻra Yangi yil arafasida, yilning birinchi kunidan oldingi oqshomdan yilning 15-kunida oʻtkaziladigan Chiroq festivaligacha boʻlib oʻtadi. Xitoyda Yangi yilining birinchi kuni 21-yanvardan 20-fevralgacha paydo boʻlgan yangi oyda boshlanadi.

Xitoy Yangi yili Xitoy madaniyatidagi eng muhim bayramlardan biri hisoblanadi.

Xitoyda Yangi yilni nishonlash bir nechta afsonalar va urf-odatlarga bogʻliq. Bayram anʼanaviy ravishda xudolarni, shuningdek, ajdodlarni hurmat fursati ham hisoblanadi.^[2] Xitoyda Yangi yilni nishonlash bilan bogʻliq mintaqaviy urf-odatlar va anʼanalar juda xilma-xildir va Yangi yil bayramidan oldingi oqshom koʻpincha xitoylik oilalarning yillik uchrashuv kechki ovqatiga yigʻilishlari uchun imkoniyat sifatida qabul qilinadi. Bundan tashqari, har bir oila har qanday baxtsizlikni yoʻq qilish va kirib kelayotgan omadga yoʻl ochish uchun uyini yaxshilab tozalash anʼanasidir. Yana bir odat — deraza va eshiklarni qizil qogʻozli qirqimlar va juftliklar bilan bezashadi. Ushbu qogʻoz va juftliklar orasida mashhur mavzular — omad yoki baxt, boylik va uzoq umr koʻrish uchun niyat qilinadi.

Xitoy oy-quyosh taqvimidagi sanalar

Oy quyoshli xitoy taqvimi Xitoy Yangi yili sanasini belgilaydi. Taqvim, shuningdek, Yaponiya, Koreya, Tayvan va Vetnam kabi Xitoy taʼsirida boʻlgan yoki u bilan aloqada boʻlgan mamlakatlarda ham qoʻllanadi, lekin baʼzida nishonlanadigan sana bir kun yoki hatto bir oy siklidan foydalanish tufayli farq qilishi mumkin.

Xitoy taqvimi qishki kunni oʻz ichiga olgan qamariy oyni oʻn birinchi oy deb belgilaydi, yaʼni Xitoy Yangi yili odatda qishki kunning ikkinchi yangi oyiga toʻgʻri keladi (agar interkalar oy aralashsa, kamdan-kam uchinchi oy).^[3] Yillarning foizidan Chinese Xitoy Yangi Lichunga yangi oyga eng yaqin sana hisoblanadi) 4 yoki 5 fevralda va dahandan keyingi birinchi yangi oy Chines). Grigorian taqvimida Xitoy Yangi yili 21 yanvardan 20 fevralgacha boʻlgan yangi oyda boshlanadi.^[4]

Tarix

Yangi yilni nishonlashdan oldin, qadimgi xitoyliklar yigʻilib, kuzda hosilning tugashini nishonlashdi. Klassik sheʼriyatda Gʻarbiy Chjou davrida (miloddan avvalgi 1045 — miloddan avvalgi 771 yillar) dehqon tomonidan yozilgan sheʼrda kuzda boʻlgan qadimgi quyosh taqvimining 10-oyini nishonlash anʼanalari tasvirlangan.^[5] Sheʼrga koʻra, bu vaqtda odamlar tariq qoʻyilgan joylarni tozalaydilar, mehmonlarga mijiu (guruch sharobi) bilan tost qiladilar, qoʻzilarni soʻyib, goʻshtini pishirib bayramni shu tarzda nishonlaganliklari aytib oʻtilgan.10-oy bayrami Xitoy Yangi yilining prototiplaridan biri ekanligiga ishoniladi.^[6] Birinchi Xitoy yangi yilini nishonlash haqidagi yozuvlar urushayotgan davlatlar davriga (miloddan avvalgi 475 — eramizdan avvalgi 221 yillar) toʻgʻri keladi. Qin shtatidagi Lyushi Chunqiuda kasallikni quvib chiqarish uchun "Katta Nuo " (kàngān) deb nomlangan jin chiqarish marosimi yilning soʻnggi kunida oʻtkazilgani qayd etilgan. Keyinchalik Qin Xitoyni birlashtirdi va Qin sulolasi tashkil topdi; va marosim tarqaldi. Bu Xitoy Yangi yili oldidan uyni yaxshilab tozalash odatiga aylandi.

Manbalar

↑ „There are 6 Chinese solar terms in spring“. GBTIMES. 2019-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-yanvar.
↑ „Chinese New Year“. History.com. Qaraldi: 2013-yil 9-fevral.
↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (zh). Central Weather Bureau. 2017-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 26-yanvar.
↑ Aslaksen, Helmer (17 July 2010), The Mathematics of the Chinese Calendar (PDF), National University of Singapore, 31-bet, 13 January 2014da asl nusxadan (PDF) arxivlandi
↑ Classic of Poetry - Qi Yue (Chinese). „...十月滌場。朋酒斯饗、曰殺羔羊。躋彼公堂、稱彼兕觥、萬壽無疆。“
↑ „春节起源“. www.sohu.com.

[1] „There are 6 Chinese solar terms in spring“. GBTIMES. 2019-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-yanvar.

[2] „Chinese New Year“. History.com. Qaraldi: 2013-yil 9-fevral.

[CentralWeatherBureau-3] {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (zh). Central Weather Bureau. 2017-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 26-yanvar.

[aslaksen-4] Aslaksen, Helmer (17 July 2010), The Mathematics of the Chinese Calendar (PDF), National University of Singapore, 31-bet, 13 January 2014da asl nusxadan (PDF) arxivlandi

[5] Classic of Poetry - Qi Yue (Chinese). „...十月滌場。朋酒斯饗、曰殺羔羊。躋彼公堂、稱彼兕觥、萬壽無疆。“

[auto-6] „春节起源“. www.sohu.com.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]