Kontent qismiga oʻtish

Vagyu

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Vagyu zotlari guruhi
Biologik klassifikatsiya
Olam: Sigir
Yapon qora sigiri
Yapon jigarrang sigiri
Yapon shorthorn (kalta shoxli) sigiri
Yapon shoxsiz buqasi

Vagyu (yaponcha:和牛) – goʻshtdor zotli sigirlarning umumiy nomi, ular oʻzidagi kuchli genetik marmarga ega va tarkibida toʻyinmagan yogʻlarning yuqoriligi bilan ajralib turadi. Bunday sigirlarning goʻshti yuqori sifatga ega va juda qimmat boʻladi. Vagyu zotlari Yaponiyada yetishtirilgan. Dunyoning turli mamlakatlarida sof naslli Vagyu va ularning avlodlari boshqa goʻshtdor zotlari bilan chatishtirilishidan koʻpaytiriladi.

Vagyu zotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vagyu sigirlarining toʻrtta zoti bor: qora yapon sigir zoti (yaponcha: 黒毛和種), jigarrang yapon sigir zoti (yaponcha: 赤毛和種), shoxsiz yapon sigir zoti (yaponcha:無角和種) va yapon shorthorn sigir zoti (yaponcha: 日本短角和種). Zotlarda anʼanaviy naslchilik mintaqalariga xos navlar ajralib turadi. Goʻsht koʻpincha kelib chiqish joyiga qarab nomlanadi.

Yaponiyada goʻshtdor zotli qoramollarning umumiy soni 2,8 mln ga teng, shundan 2007-yil maʼlumotlariga koʻra 1,74 mln Vagyu zotiga toʻgʻri kelgan. Vagyu zaxirasida 96% yapon qora zotli sigiriga toʻgʻri keladi, eng kam ulushi (1% dan kam) yapon shorthorn sigirlariga toʻgʻri keladi[1].

Yapon sigir zotlari 19-asrning soʻnggi uchdan birida (1868-yilda Meydzi tiklanganidan keyin) mahalliy yapon sigirini import qilingan mashhur Yevropa va Amerika zotlari bilan chatishtirilishi orqali yetishtirildi. 1910-yilda naslli qoramollar reestri ochildi. Shu vaqtdan boshlab chatishtirishga endi yoʻl qoʻyilmadi va zotlar toza boʻlib rivojlanishdi. 2008-yilda Vagyu reestrida 522 ming buzoq roʻyxatga olingan boʻlib, ularning har biri barmoq izlari kabi har xil boʻlgan burun izi bilan kelib chiqish hujjatini olgan[2].

Qora yapon sigir zoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu zot mahalliy yapon sigirini shorthorn, jigarrang Swiss va devonlar bilan simmental va ayrshir sigirlarining qoni bilan chatishtirishi orqali ishlab chiqilgan. Kagosima xilma-xilligida golshtein zotining qoni mavjud. Boshqa turlari – maxima, tsuru, tadzima, tottori, simane va okayama. Sigirlar jigarrang uchlari boʻlgan qora yungga ega .

Yapon qora tanlilari Yaponiyada marmar mol goʻshti ishlab chiqarishning 90% beradi. Bu sigirlarning goʻshti nozik marmar tuzilishga, boy taʼmga, suvli va juda yumshoq tuzilishga ega.

Yapon jigarrang sigir zoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U och qizil-jigarrang rangga ega. Bu zot mahalliy sigirni simmental va koreys sigirlari bilan chachishtirilgan va devonlarning qoni qoʻshilgan. Maʼlum turlar – kosi va kumamoto, mos ravishda koreys yoki simmental zotlari taʼsiri ostida koʻproq shakllangan. Yaponiyada tarqalishi boʻyicha ikkinchi oʻrinni egallaydi. Ularning goʻshti oʻrtacha marmarga ega, taʼmi engilroq va yogʻi kamroq, shuning uchun sogʻlom ovqatlanish uchun afzalroqdir.

Yapon shorthorn sigir zoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu zot Tōhoku viloyatida Edo davrida yuk hayvoni sifatida ishlatilgan nambu sigirining ajdodi boʻlgan mahalliy sigir asosida ishlab chiqarilgan. Mahalliy sigir ayrshirlar va devonlarning qoni bilan sut va goʻshtli shorthornlar bilan chachishtirilgangan. Yapon shorthorn Xonsyu va Xokkaydo orollarida oʻstiriladi va Yaponiya orollaridan tashqarida bolmaydi. Yapon shorthornlari ochiq yaylovda oʻstiriladi va hashamatli quyuq qizil rangga ega, qizil-oq va burul namunalari mavjud. Ularning goʻshti kam yogʻli, ammo inozin va glutamik kislotalarning yuqori miqdori tufayli boy taʼmga ega.

Yapon shoxsiz sigir zoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yapon shoxsiz zoti vagyuning ideal vakili hisoblanadi. Bu zot yamaguchi prefekturasida aborigen sigirlarni Aberdin Angus bilan chachishtirilib, keyin yapon qora buqalari bilan chachishtirilgan. Bu sigirlar boshqalarga qaraganda kichikroq boʻlib, teri osti yogʻining qalin qatlamiga va lazzatni kuchaytiruvchi aminokislotalarga ega yogʻsiz goʻshtga ega.

Mol goʻshti xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vagyu mol goʻshtining ingichka boʻlaklari

Vagyu zotlari goʻshtning kuchli marmarasini hosil qilish uchun genetik jihatdan mustahkamlangan qobiliyatga ega. Eng yaxshi Yevropa va Amerika zotlaridan olingan marmar mol goʻshti qizil goʻshtga oʻxshaydi, u butunlay yogʻ chiziqlari bilan ajratilgan. Vagyu mol goʻshti asosan goʻsht qatlamlari bilan teshilgan yogʻdan iborat. Vagyu goʻshtidagi yogʻ yumshoq boʻladi, mono toʻyinmagan yogʻlarning yuqori ulushi tufayli u past erish nuqtasiga ega, Omega-3 va Omega-6 yogʻ kislotalariga boy. Linoleik kislota miqdori boshqa goʻsht navlariga qaraganda uchdan bir qismga yuqori. Yogʻning taxminan 40% stearin kislotasi bilan ifodalanadi, bu inson tanasida xolesterin darajasiga salbiy taʼsir koʻrsatmaydi. Bunday yogʻ toʻyingan yogʻlarga qaraganda sogʻliq uchun foydalidir, u yorqin va nozik taʼmga ega va goʻshtga ajoyib sharbat beradi.

Yaponiyada qabul qilingan standartlarga koʻra, vagyu mol goʻshti toʻrtta yapon zotidan birining busogʻi yoki ulardan ikkitasini nasldan naslga oʻtkazish natijasida olingan hayvondan olinishi kerak (shuningdek, bunday nasldan naslga oʻtgan hayvonni nasldan naslga oʻtgan hayvon bilan chachishtirish kerak). Sigirning kelib chiqishi nasl-nasab va individual raqam bilan tasdiqlanishi kerak. Busoqcha Yaponiyada tugʻilishi va oʻstirilishi kerak. Zotli hayvonning tugʻilishidan soʻyish va keyinchalik goʻshtni sotishgacha boʻlgan barcha etishtirish va ishlab chiqarish jarayoni milliy elektron tizimda qayd etilgan. Har bir hayvon genetik tekshiruvdan oʻtadi. Doʻkonda sotib olingan har bir vagyu goʻshtining kelib chiqishini naslchilik va chorvachilikni rivojlantirish markazi tomonidan nazorat qilingan (yaponcha: 家畜改良センタ)[3][4].

Yaponiyada savdo maqsadlarida goʻshtni sifat boʻyicha tasniflash qoʻllanadi, shu jumladan C1…C5 dan A1…A5 gacha 15 daraja. Goʻshtning sifati toʻrtta mezon boʻyicha 1 dan 5 gacha boʻlgan oʻlchov boʻyicha baholanadi: marmar, rang, goʻsht kuchi, rang va yogʻ sifati, umuman goʻshtga individual mezonlar boʻyicha eng past ball beriladi. A, B va C harflari bilan sof goʻsht va tana goʻshtining toʻliq ogʻirligi nisbati baholanadi, A harflari bilan goʻsht eng koʻp hosil beradigan tana goʻshti belgilanadi. Eksport uchun Yaponiya asosan goʻshtni 4 yoki 5 darajasida sifatli etkazib beradi, ammo bunday goʻsht hatto Yaponiyada ham kam uchraydi. Shu bilan birga, sof goʻshtning hosildorligini baholash hal qiluvchi rol oʻynamaydi, chunki Yaponiya birlamchi soʻyishdan oʻtgan goʻshtni eksport qiladi[5].

Vagyu mol goʻshti yuqori narx va yuqori narxga ega, Yevropa va Amerika bozorida kilogramm uchun oʻrtacha 800$ kilosiga toʻlash kerak[6]. 2016-yilda Londonda boʻlib oʻtgan World Steak Challenge musobaqasida Avstraliyada ishlab chiqarilgan Vagyu mol goʻshti 82-raqibini ortda qoldirib, dunyodagi eng yaxshi steyk deb topildi[7].

Vagyu mol goʻshtining oʻziga xos sifati naslchilik fazilatlari bilan emas, balki hayvonlarni etishtirish texnologiyasi bilan belgilanadi, degan fikr bor: agar oddiy sigir oʻt bilan emas, balki don bilan boqilsa, uning goʻshti „Vagyu“ga aylanadi. Biroq, tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, Vagyu buqasi sof zotli limuzinlarga qaraganda ancha yuqori.

Boqilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vagyu goʻshtining marmari nafaqat genetik, balki buqalarni etishtirish va boqish xususiyatlariga ham bogʻliq. Sigirlarni pivo bilan sugʻoradigan va massaj qiladigan Yaponiyadagi Vagyu jannatidagi hayot haqidagi afsonalar qisman haqiqatdir. Sogʻlik va normal rivojlanish uchun sigirlar etarlicha harakatlanishi va yaxshi ovqatlanishi kerak. Yaponiyaning koʻplab hududlarida bu hudud qoʻpol, podalarni boqish uchun yaroqsiz, shuningdek, oʻtib boʻlmaydigan joylar mavjud. Boʻsh hududlarning katta qismi guruch bilan ekilgan. Shuning uchun hayvonlarning harakat qiladigan joyi yoʻq, ular hayotning muhim qismini doʻkonlarda oʻtkazadilar va jismoniy faollik etishmaydilar, shu bilan birga mushaklarning qon bilan taʼminlanishi va ishtahasi pasayadi. Ishtahani qoʻzgʻatish uchun, shu jumladan sovuq mavsumda, boqish mumkin boʻlmaganda, hayvonlarning ratsioniga pivo va baʼzan sake kiradi. Tomir tortishishni oldini olish uchun ular qoʻpol qoʻlqoplar yoki choʻtkalar bilan massaj qilinadi, bundan tashqari massaj mashinalari ishlatiladi.

Goʻshtning yogʻli tarkibi don tarkibida yuqori boʻlgan parhez bilan taʼminlanadi

Vagyu busoqcha odatda uch yoshga toʻlgunga qadar oʻstiriladi, boshqa zotlarning busoqlari esa 15 oyligida soʻyiladi[8].

Kobe

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kobe marmar mol goʻshti
Guruchli Kobe biftek

Kobe – prefekturada yetishtirilgan yapon qora zotli tajima buqalaridan olingan yuqori sifatli mol goʻshti[9]. Xilma-xillik 1970-yillarda naslni yaxshilash boʻyicha chora-tadbirlar natijasida olingan. „Kobe“ brendi 1983 yilda roʻyxatdan oʻtgan[10], sifat va savdo nazorati „Kobe Beef Marketing & Distribution Promotion Association“ (Kobe goʻshtini tarqatishga koʻmaklashish Kengashi) tomonidan amalga oshiriladi.

„Kobe-beef“ – bu anʼanaviy tajima-beef nomi oʻrniga ishlatilishi mumkin boʻlgan yuqori sifatli mol goʻshti navining nisbatan yangi nomi[11] Gyogo buzoqlari va tadjima buqalarining tana goʻshti maʼlum mezonlarga javob berishi sharti bilan. Ushbu nom ostida ushbu premium nav asosan Yaponiyadan tashqarida tanilgan [12]. Rasmiy yaponcha nomi „Kobe-niku“ („Kobe goʻshti“), lekin koʻpincha"Kobe-Gyu"(„Kobe mol goʻshti“) muqobil nomi ishlatiladi. Ishchi qoramol sifatida saqlangan tajima zotli kichik sigirlar goʻsht zoti sifatida koʻpaytirila boshlandi, goʻshtning xususiyatlarini qayta-qayta yaxshiladilar, shunda kesilgan yog ' marmardagi tomirlar singari mayda toʻr bilan teng ravishda taqsimlanadi. Shunday qilib, zamonaviy Kobe mol goʻshti paydo boʻldi.

Kobe Biff taomlari, Kobedagi Steakhouse restorani

„Kobe goʻshti“ yoki „Kobe mol goʻshti“ ning rasmiy nomi gʻunajin goʻshti yoki 6-darajali marmar (BMS) kastratsiyalangan tajima gobilariga va tana goʻshti ogʻirligi 500 kg dan oshmaydi[13]. Kobe, Nishinomiya, sanda, Kakogava va Himeji shaharlarida hayvonlarni soʻyish kerak. Yaponiya sifat tasnifiga koʻra, goʻsht A5 yoki A4 darajasiga ega boʻlishi kerak, bu aslida eng yuqori yogʻ darajasini bildiradi[14].

Bunday goʻsht qoʻlda eriydi va juda yuqori haroratda juda tez pishiriladi. Yaponiyada bir kilogramm Kobe goʻshti 500 funt sterlingdan. 2004-yil oktabr oyida „Vagyu Olimpiadasi“ deb nomlangan „10-milliy Vagyu mol goʻshti koʻrgazmasi“ da tajima zotli mol goʻshti „lazzat chempioni“mukofotiga sazovor boʻldi[15]. 2006-yilda AQSh ommaviy axborot vositalari Kobe mol goʻshtini ikra, foie Gras va oq truffledan keyin „dunyodagi eng qimmat va hashamatli 9 ta taom“ qatoriga kiritdi[16].

Har yili Yaponiyada Kobe toifasidagi uch mingdan ortiq gol urilmaydi, mamlakat tashqarisiga eksport qilish juda cheklangan, 2012-yildan boshlab xorijga barcha yetkazib berishlar „Kobe Beef Marketing & Distribution Promotion Association“ rasmiy veb-saytida qayd etilgan[17]. Koʻpincha Yevropa va Amerika bozorida „Kobe“ nomi bilan sotiladigan goʻsht AQShda (Amerikada Kobe deb ataladi), Avstraliyada, Yevropada ishlab chiqariladi va haqiqiy Kobe mol goʻshti bilan deyarli aloqasi yoʻq[18].

Yaponiyadan tashqarida Vagyu mol goʻshtini ishlab chiqarish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vagyu marmar mol goʻshti Avstraliya, ikkala Amerika va Yevropa fermalarida ishlab chiqariladi. Vagyu goʻshtiga boʻlgan yuqori narx va doimiy talab texnologiyaning yuqori xarajatlari va qiyinchiliklarini qoplaydi. Bozorda „Vagyu“ deb nomlangan barcha marmar goʻshtlar aslida naslli hayvonlardan olinmaydi.

Yaponiyada naslli naslli hayvonlarni sotib olish iqtisodiy jihatdan foydali emas. Odatda, fermerlar surrogat ona – har qanday zotli sigirni joylashtiradigan embrionlarni sotib olishadi. Nasl nasldan naslga oʻtadi, ammo embrionning narxi 400 funt sterlingdan oshishi mumkin, natijada undan sogʻlom va sifatli hayvon oʻsishiga kafolat yoʻq. Mahalliy sigirlarni urugʻlantiradigan naslli buqalarning urugʻini sotib olish osonroq va ancha arzon. Baʼzi fermer xoʻjaliklari oʻzlarining mahalliy zotli podalari uchun bir yoki ikkita naslli Vagyu buqalarini sotib olishadi yoki etishtirishadi. Oxir oqibat, Yaponiyadan tashqaridagi Vagyularning aksariyati aslida yarim qonli boʻlib, ularning goʻshti haqiqiydan farq qiladi[19][20].

Chet elda sof zotli yoki aralash naslchilik uchun yapon qora sigir zoti va yapon jigarrang sigir zotlari ishlatiladi. Yapon shorthorn sigir zoti va yapon shoxsiz sigir zotlari faqat Yaponiyada etishtiriladi .

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Motegi, Kazuto. „Japanese Shorthorn Cattle“ (en). The Tokyo Foundation (2009-yil 1-oktyabr). 2019-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 25-noyabr.
  2. ↑ Hongo J. [calves „Despite ‘wagyu’s’ history, foot-and-mouth hit hard“] (en). The Japan Times (2010-yil 6-iyul).
  3. ↑ „Establishment of a high standard, total system focusing on safety“ (en). Wague - Japanese Beef. Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries of Japan. 2021-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-noyabr.
  4. ↑ Olmsted L. „Kobe And Wagyu Beef: Final Thoughts And Clarifications“ (en). Forbes (2012-yil 19-aprel). 2020-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-sentyabr.
  5. ↑ „Meat Grading“ (en). American Wagyu Association. 2019-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-noyabr.
  6. ↑ Кузьмичёв И. „На вес золота: самые дорогие продукты в мире“. Elle (2016-yil 12-yanvar). 2017-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-noyabr.
  7. ↑ „В Лондоне определили самый лучший стейк в мире“. News.am (2016-yil 13-oktyabr). 2016-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-noyabr.
  8. ↑ Devine C. „Try a little tenderness: on the farm with Scotland’s Wagyu cattle“ (en). Herald Scotland (2012-yil 19-noyabr). 2018-yil 16-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-noyabr.
  9. ↑ „Kobe Beef“ (en). japan-guide.com. 2019-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-fevral.
  10. ↑ John W. Longworth. „The History of Kobe Beef in Japan“ (en). The Meat Digest. Lucies Farm (2004-yil 28-oktyabr). 2019-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-fevral.
  11. ↑ „よくある質問“. 神戸ビーフ. 神戸肉流通推進協議会. Qaraldi: 2018-yil 18-avgust.
  12. ↑ 米メディアが選んだ「世界で最も高級な9種類の食べ物」
  13. ↑ „神戸ビーフ（神戸肉、神戸牛）“. 銘柄牛肉検索システム. 財団法人日本食肉消費総合センター. Qaraldi: 2018-yil 18-avgust.
  14. ↑ „Kobe Beef Marketing & Distribution Promotion Association Bylaws“ (en). Kobe Beef. Kobe Beef Marketing & Distribution Promotion Association. 2019-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-fevral.
  15. ↑ „神戸ビーフ“. ひょうごツーリズムガイド. ひょうごツーリズム協会. Qaraldi: 2018-yil 18-avgust.
  16. ↑ „7 Best Restaurant to Eat "Kobe Beef" in Kobe, Hyogo“ (en). http://favy-jp.com/.+2021-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 23-iyun.
  17. ↑ „Exported Beef“. Kobe Beef Marketing & Distribution Promotion Association. 2020-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-aprel.
  18. ↑ Sufrin J. „If you think you’ve had Kobe beef in Canada, you’re wrong. But here's your chance“ (en). The Globe and Mail (2015-yil 23-aprel). 2021-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-sentyabr.
  19. ↑ „Highland Wagyu beef firm in expansion drive“ (en). BBC News (2013-yil 29-iyul). 2019-yil 9-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-noyabr.
  20. ↑ Baroke S. „Japanese Wagyu Beef - Too Authentic?“ (en). GlobalMeat News (2014-yil 8-avgust). 2017-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Vagyu&oldid=5188737" dan olindi