Turkiston qayini
| Turkiston qayini | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Biologik klassifikatsiya | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Betula turkestanica Dmitriy Litvinov | ||||||||||||||||||||
Turkiston qayini (lotincha: Betula turkestanica) — Qayindoshlar (Betulaceae) oilasiga mansub qayin (Betula) turkumidagi oʻsimliklar urugʻi[1][2]
Tarqalishi va ekologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tabiatda areal turining tarqalishi Oʻrta Osiyo - Qirgʻiziston, Tojikiston va Afgʻonistonni qamrab oladi [2]. Oʻrta Osiyoda 2 turi: Turkiston va Tyanshan Qayinlari tarqalgan. Toʻqayzorlarda, 5—6 ga maydonlarda alohida yoki aralash oʻrmonlar tashkil qilib, togʻ daryolari qirgʻoqlarida ingichka polosalar holida oʻsadi. Baʼzi joylarda yongʻoqzorlar, archazorlar, oqqaragʻayzorlarda tabiiy holda uchraydi. Turkiston Qayini (Betula turkestanica) Tyanshan-Olay togʻ daryolari boʻylarida uchraydi.
Togʻ daryolari vodiylarida oʻsadi.
Botanika tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Daraxt 8-12 metr balandlikda, iflos-oq-sariq poʻstlogʻi bilan. Yosh novdalar koʻpincha paska qaraydi va bezli.
Barglari tuxumsimon, uzunligi 5 sm, eni 3,5 sm, oʻtkir yoki uchi uchli, asosi xanjar yoki keng xanjarsimon, tagida butun qirgʻoq boʻylab, tepasida keskin-ikki tishli, ikki tomondan yosh tuklar, keyinroq bargsiz boʻladi, uzunligi taxminan 1,75 sm boʻlgan deyarli yalangʻoch bargsiz boʻladi, ingichka tukli barglar bilan.
Urugʻcha mushukchalar osilgan, silindrsimon, uzunligi 2,5 sm, diametri 7-8 mm va uzunligi 1,7 sm uzunlikdagi yupqa tukli poyada, qirrasi boʻylab oʻralgan, xanjar shaklida, uzunligi taxminan 5 mm; kuraklari bilan loblari ochiq yoki biroz koʻtarilgan, koʻpincha burchakli, oʻrtachadan qisqaroq, uchburchak.
Yongʻoqlar tuxumsimon yoki deyarli toʻq sariq, uzunligi 2,5 sm, qanotlari yongʻoqqa deyarli teng yoki undan bir oz torroq; qanotning cheti yongʻoqdan oshmaydi.
Taksonomiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Turkiston qayini turi (lotincha: Betula turkestanica) — Qayindoshlar (Betulaceae) oilasiga mansub qayin (Betula) turkumidagi oʻsimliklar urugʻi.
| yana 7ta oila (APG II Sistemasi boʻyicha) |
yana 1-2 urugʻ | |||||||||||||||
| turkumFagales | kenja oilaQayindoshlar | tur Turkiston qayini | ||||||||||||||
| tipGulli oʻsimliklar yoki Yopiqurugʻlilar | oilaQayindoshlar | urugʻ Qayin |
||||||||||||||
| yana 44taga yaqin gulli oʻsimliklar (APG II Sistemasi boʻyicha) |
yana 1ta kenja oila, Oʻrmon yongʻoqlari (APG II Sistemasi boʻyicha) |
yana 110 turdan oshiq | ||||||||||||||
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции“. Qaraldi: 2022-yil 27-may.
- ↑ „Флора СССР“. Qaraldi: 2022-yil 27-may.