Kontent qismiga oʻtish

Suzanne Valadon

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Suzanne Valadon

Avtoportret, 1898, Fine Arts Houston muzeyi
Haqiqiy ismiMarie-Clémentine Valadon
Tavalludi 23-sentyabr 1865-yil
Vafoti 7-aprel 1938-yil(1938-04-07)
(72 yoshda)
Parij, Fransiya
Millati Fransuz
Sohasi rassom
Oqim Post-Impressionizm, Symbolism

Suzanna Valadon (asl ismi: Mari-Clémentine Valadon; 1865-yil 23-sentyabr – 1938-yil 7-aprel) – fransuz rassomi va rassom Moris Utrilloning onasi. Valadon Bessines-sur-Gartempe shahrida (Haute-Venna, Fransiya) tugʻilgan. U 1894-yilda Société Nationale des Beaux-Arts aʼzoligiga qabul qilingan birinchi ayol rassom.

Valadon hayotining qariyb 40 yilini rassomchilikka bagʻishladi[1]. Uning chizmalari va rasmlari mavzusiga "Joy of life" (1911) kabi asosan ayollarning yalangʻoch rasmlari va portretlari, natyurmortlar va landshaftlar kiradi[2].

Valadon koʻplab taniqli rassomlar uchun model boʻlgan. Ular orasida Per-Ogyust Renuarning "Bugivalda raqs" (1883) va "Shaharda raqs" (1883), Henri de Toulouse-Lautrecning Syuzanna Valadon (1885) va "Oqshom" (Suzanna Valadon) (1887 – 1889) kabi rasmlari mashhur.

Hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Valadonning yoshligi

Valadon Montmartrda kir yuvuvchi onasi bilan qashshoqlikda ulgʻaydi[3]. 11 yoshida ish boshlaganiga qadar boshlangʻich maktabda tahsil oldi.

U tegirmonchi ustaxonasida, dafn gulchambarlarini yasash zavodida, sabzavot sotish va ofitsiantlik kabi qator sohalarda ishladi. 15 yoshida Medranoga tegishli sirkni bezashda ishtirok etgan ikki rassom graf Antuan de La Roshfuko va Teo Vagner bilan aloqasi tufayli oʻzi orzu qilgan sirkda akrobat sifatida chiqishga muvaffaq boʻldi. Sirkga Tuluza-Lotrek va Berte Morisot kabi rassomlar tez-tez tashrif buyurishgan va bu Morisotning Valadon rasmini chizishga ilhom bergan deb taxmin qilinadi[2]. Bir yildan soʻng uning sirkdagi faoliyati Trapesiyadan yiqilib tushib, belini shikastlashi natijasida yakunlandi.

Valadon toʻqqiz yoshida rasm chiza boshlangan, deb ishoniladi[4]. Parijning Montmartr kvartalida u sanʼatga boʻlgan qiziqishini davom ettirib, dastlab rassomlar uchun model boʻlib ishladi, ularning texnikasini kuzatdi va oʻrgandi. U oʻziga xos va muvaffaqiyatli rassom boʻlishdan oldin Per Puvis de Chavannes, Henri de Toulouse-Lautrec va Per-August Renoir kabi rassomlarni kuzatib, ulardan sanʼat sirlarini oʻrgandi[5][6].

Model sifatida

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Valadon Per-Auguste Renoirning „ Bugivaldagi raqs“ (1883) asarida raqs tushayotgani tasvirlangan.

Valadon 1880-yilda 15 yoshidan boshlab Montmartrda model sifatida ishlay boshlagan[7]. U oʻn yildan koʻproq vaqt davomida Berte Morisot, [8] Per-Sesil Puvis de Chavannes, Teofil Shtaynlen, Per-August Renuar, Jan-Jak Henner va Anri de Tuluza-Lotrek kabi turli xil rassomlar uchun modellik qildi[1]. U Tuluza-Lotrek tomonidan „Suzanna“ laqabini berilishidan oldin „Maria“ nomi bilan modellik qilgan[1][9]. U ikki yil davomida Tuluza-Lotrekning maʼshuqasi boʻlgan, ularning munosabati 1888-yilda Suzanna oʻz joniga qasd qilishga uringani bilan tugagan[2] .

Valadon modellik qilgan rassomlarning texnikasini kuzatish orqali sanʼat sirlarini oʻrgandi va rivojlandi[2]. U juda diqqatli, shuhratparast, isyonkor, qatʼiyatli, oʻziga ishongan va ehtirosli ayol boʻlgan[1]. 1890-yillarning boshlarida u Edgar Degas bilan doʻstlashdi. Edgar uning chiroyli kartinalari hayratt qolib, uning asarlarini sotib olish orqali Valadonni ragʻbatlantirdi. 1917-yil Edgar Degasning vafotigacha ular eng yaqin doʻstlari boʻlib qolishdi. Sanʼatshunos Xezer Dokinsning fikricha, Valadonning model sifatidagi tajribasi uning yalangʻoch ayollar tasvirlariga teranlik qoʻshib, ularni erkak post-impressionistlar tomonidan chizilgan ayollarning tasvirlariga nisbatan kamroq ideallashtirgan[10].

Rassom sifatida

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hayot quvonchi (1911), Suzanna Valadon tomonidan, Metropolitan sanʼat muzeyi

Valadon oʻz davrining taniqli rassomi boʻlib, Edgar Degas va Per-August Renoir kabi zamondoshlari tomonidan hurmatga sazovor edi. Shuningdek, u professional uyushmalarga qoʻshildi va asarlari hakamlar hay’ati koʻrgazmalariga qabul qilindi. Oʻzining isyonkor qarashlar bilan hayot kechirdi[11].

Valadonning omon qolgan dastlabki imzosi va sanasi koʻrsatilgan asari 1883-yildagi pastel ranglarda chizilgan avtoportretdir[4]. U 1883-1893-yillar orasida asosan chizmalar yaratib, 1892-yilda rasm chizishni boshlagan. Uning birinchi modellari oila aʼzolari, ayniqsa oʻgʻli, onasi va jiyani edi[2].


Uning ishlar 1909-yildan Salon d’Automne-da, 1911-yildan Salon des Independants-da va 1933-1938-yillarda Salon des Femmes Artistes Modernesda namoyish etilgan[12]. Shunisi eʼtiborga loyiqki, Degas undan chizmalarni sotib olgan birinchi odam edi[2] va uni boshqa kolleksionerlar, jumladan Pol Durand-Ruel va Ambroise Vollard bilan tanishtirdi. Degas, shuningdek, unga yumshoq tuproqli oʻyma mahoratini ham oʻrgatdi[2].

Toʻrni quyish (1914), Syuzanna Valadon, Nensi tasviriy sanʼat muzeyi

Badavlat bankir Pol Musis bilan turmush qurganidan soʻng, 1896-yilda Valadon toʻliq vaqtini rassomchilikka bagʻishladi[4]. Uning Salon uchun birinchi katta moyli kartinalari shahvoniy zavqqa oid boʻlib, ular erkak rassomlarning ayollarga nisbatan ideallashtirilgan munosabatiga oʻxshash ayolning xohish ob’ekti boʻlgan zamonaviy rassomchilikdagi birinchi namunalardan biri edi. Ushbu mashhur Salon rasmlari orasidan Odam Ato va Momo Havo (Adam et Eve) (1909), Hayot quvonchi (La Joie de vivre) (1911) va Toʻrni quyish (Lancement du filet) (1914) kabi asarlar joy olgan[1]. Hayoti davomida Valadon, berib yuborilgan yoki yoʻq qilingan qismlarni hisobga olmaganda, 273 ta chizma, 478 ta rasm va 31 ta oʻymakorlik asarlarini yaratdi[13].

Uning asarlari Parijdagi Jorj Pompidu markazi, Grenobl muzeyi va Nyu-Yorkdagi Metropolitan sanʼat muzeyi va boshqa kolleksiyalardan oʻrin olgan.

Valadonning akrobat rasmi L' Acrobate ou La Roue 2017-yilda Christieʼs Auction House tomonidan 75 000 funt sterlingga sotildi[14].

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Santyago Rusiñol, Yozgi dush, 1891-yil. Suzanna Valadon va Mikel Utrillo Rusiñol studiyasida

1883-yil 18 yoshida Valadonning Moris Utrillo ismli oʻgʻli dunyoga keldi[1]. Valadon modellikka qaytganida uning onasi Morisga gʻamxoʻrlik qildi[1].

Suzanna Valadon 1938-yil 7-aprelda 72 yoshida insult natijasida vafot etdi[2] va Parijdagi Cimetière de Saint-Ouenning 13-divizionida dafn qilindi. Dafn marosimida ishtirok etganlar orasida uning doʻstlari va hamkasblari André Derain, Pablo Picasso va Georges Braque ham bor edi.

Asteroid (6937 Valadon) hamda Veneradagi krater uning sharafiga nomlangan.

  • 1894, Société Nationale des Beaux-Arts, Parij
  • 1907 yil, Ejen Blot galerisi, Parij
  • 1909 yil, Salon d’Automne, Grand Palais, Parij
  • 1910 yil, Salon d’Automne, Grand Palais, Parij
  • 1911 yil, Salon d’Automne, Grand Palais, Parij
  • 1911 yil – davom etmoqda, Salon des Independants, Parij
  • 1917, Utrillo, Valadon, Utter, Galerie Berthe Weill, Parij
  • 1920 yil, yosh frantsuz rasmlarining ikkinchi koʻrgazmasi, Galerie Manzy Joyant, Parij
  • 1921 yil, Yosh rasm, Ixelle saroyi
  • 1926, (retrospektiv), Salon des Independants, Parij
  • 1927 yil, Salon des Tuileries, Parij
  • 1928 yil, Salon des Tuileries, Parij
  • 1933-1938, Salon des Femmes Artistes Modernes, Parij

Galereya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Valadon tomonidan yaratilgan sanʼat asarlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Self-portrait, 1883
    Avtoportret, 1883-yil.
  • My son at seven years old, 1890
    Mening o'g'lim yetti yoshda, 1890-yil
  • Portrait of Erik Satie, 1893
    Erik Sati portreti, 1893-yil
  • Nude, 1895
    Yalang'och, 1895-yil
  • Women, c.1895
    Ayollar, taxminan 1895-yil.
  • The Bath, 1908
    Hammom, 1908-yil.
  • Adam and Eve, by Suzanne Valadon, 1909
    Odam Ato va Momo Havo, 1909-yil.
  • Nudes, 1919
    Yalang'ochlar, 1919-yil
  • Flowers on a Round Table, 1920
    Dumaloq stol ustidagi gullar, 1920-yil
  • Portrait of the Painter Maurice Utrillo, 1921
    Rassom Moris Utrillo portreti, 1921-yil
  • The Blue Room (La chambre bleue), 1923
    Moviy xona(La chambre bleue), 1923-yil.
  • Still Life with Tulips and Fruit Bowl, 1924
    Lolalar va mevali kosa bilan natyurmort, 1924-yil
  • Portrait of Maurice Utrillo, 1925
    Moris Utrillo portreti, 1925-yil
  • Bouquet of Flowers, 1928
    Gullar guldastasi, 1928-yil
  • Still Life with Basket of Apples Vase of Flowers, 1928
    Olma savati bilan natyurmort vaza gullari, 1928-yil
  • Young Girl in Front of a Window, 1930
    Deraza oldida yosh qiz, 1930-yil
  • Suzanne Valadon, Self-portrait
    Suzanna Valadon,avtoportret
  • Bouquet de roses, 1936
    Atirgul guldastasi, 1936-yil
  • Young Girl Bathing
    Yosh qiz cho'milishi
  • Nude Woman with a Blue Shawl (1930)
    Moviy ro'molli yalang'och ayol(1930)

Valadonning portretlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Profile portrait of Suzanne Valadon, by Pierre-Auguste Renoir, 1885
    Suzanna Valadonning portreti, Per-August Renoir, 1885-yil.
  • Portrait of Suzanne Valadon, by Henri de Toulouse-Lautrec, 1885
    Syuzanna Valadonning portreti,Genri de Tuluza-Lotrek, 1885-yil.
  • Portrait of Valadon, by Pierre-Auguste Renoir, 1885
    Valadon portreti, Per-August Renoir tomonidan 1885-yil.
  • The Braid by Pierre-Auguste Renoir, 1886-1887
    Per-Auguste Renoir, 1886-1887
  • The Hangover (Suzanne Valadon), by Henri de Toulouse-Lautrec, c. 1888
    Hangover (Suzanna Valadon), Genri de Tuluza-Lautrek, 1888-yil.
  • Portrait of Suzanne Valadon, by Miquel Utrillo, 1891
    Suzanna Valadonning portreti, Mikel Utrillo, 1891-yil.
  • Vestal reading (study), by Hector Leroux, c. 1892
    Vestal o'rganish,Ektor Lerouxtomonidan, 1892-yil.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Marchesseau 1996.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Warnod 1981.
  3. ↑ Adler, Laura. The Trouble with Women Artists: Reframing the History of Art. Paris: Flammarion, 2019 — 51-bet. ISBN 978-2-08-020370-0. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Giraudon 2003.
  5. ↑ „Suzanne Valadon“. National Museum of Women in the Arts. Qaraldi: 2012-yil 20-dekabr.
  6. ↑ "Suzanne Valadon". Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Suzanne-Valadon. Qaraldi: 17 March 2023. 
  7. ↑ Rose 1999.
  8. ↑ „Suzanne Valadon, la pintora que dio luz a los posimpresionistas“ (in Spanish), Carlos Sala, La Razón, 31 May 2020, updated 13-10-2021. [Retrieved 18-01-2022].
  9. ↑ Drees. „Valadon and her studio in Montmartre“ (2016-yil 13-mart). 2021-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 20-avgust.
  10. ↑ Iskin, Ruth (2004-01-07). "Review of The Nude in French Art and Culture, 1870-1910 by Heather Dawkins.". Caa.reviews (College Art Association). doi:10.3202/caa.reviews.2004.1. ISSN 1543-950X. 
  11. ↑ Jacqui Palumbo. „This rebellious female painter of bold nude portraits has been overlooked for a century“ (en). CNN (2021-yil 8-fevral). Qaraldi: 2021-yil 9-fevral.
  12. ↑ Gaze 1997.
  13. ↑ Hewitt 2018.
  14. ↑ „Suzanne Valadon“. L' Acrobate ou La Roue. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Andoza:Suzanne ValadonAndoza:Pierre-Auguste Renoir

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Suzanne_Valadon&oldid=5275887" dan olindi