Silend
Silend knyazligi inglizcha: Principality of Sealand
| |
|---|---|
| Shior: E Mare Libertas (lotincha. „Dengizdan — ozodlik“) | |
| Madhiya: E Mare Libertas | |
|
 | |
| Poytaxt |
Silend 51°53′39″N 1°28′56″E / 51.89417°N 1.48222°E |
| Rasmiy til(lar) | Ingliz tili |
| Hukumat | Konstitutsion monarxiya |
• Knyaz |
Mixail I Beyts |
| Maydon | |
• Butun |
~0,004[1] km2 |
• Suv (%) |
100% |
| Aholi | |
• 2017-yilgi roʻyxat |
27[2] |
| Pul birligi | Silend dollari |
| Vaqt mintaqasi | +0 |
| Telefon prefiksi | 44 |
| Internet domeni | .eu |
Silend knyazligi (inglizcha: Principality of Sealand, soʻzma-soʻz tarjima qilinganda „dengiz yeri knyazligi“) 1967-yilda britaniyalik isteʼfodagi mayor Peddi Roy Beyts tomonidan eʼlon qilingan virtual[3] davlatdir. Baʼzi nashrlarda " tan olinmagan " deb ataladi[4][5].
Buyuk Britaniya qirgʻoqlaridan 10 kilometr uzoqlikda joylashgan Shimoliy dengizdagi dengiz platformasi va uning atrofidagi hududiy suvlar hududi ustidan suverenitetni daʼvo qiladi. Beyts oʻzini Silend monarxi (knyazi) va uning oilasi — hukmron sulola deb eʼlon qildi. Ular va oʻzlarini Silend sub’ektlari deb hisoblaydigan shaxslar dunyo davlatlarining atributlariga (bayroq, gerb, madhiya va boshqalar) oʻxshash ushbu knyazlikning atributlarini yaratish va rivojlantirish ustida ishlamoqda. Silendning birinchi konstitutsiyasi 1975-yilda kuchga kirgan.
Davlat tizimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Silend konstitutsiyaviy monarxiyadir. Davlat rahbari — knyaz Maykl I Beyts. 1975 -yil 25-sentyabrda qabul qilingan, muqaddima va yetti moddadan iborat konstitutsiya mavjud. Monarxning buyruqlari farmon shaklida chiqariladi. Ijroiya hokimiyati tuzilmasida uchta vazirlik mavjud: ichki ishlar, tashqi ishlar va telekommunikatsiya va texnologiyalar. Huquqiy tizim zamonaviy Britaniya huquqiga asoslanadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Silend paydo boʻlishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jismoniy jihatdan, Silend hududi Ikkinchi Jahon urushi paytida paydo boʻlgan. 1942-yilda Britaniya dengiz floti qirgʻoqqa yaqinlashishda bir qator platformalar qurdi. Ulardan biri Rafs-Tauer edi (inglizcha: Roughs Tower). Urush paytida platformalarda zenit qurollari va 200 kishilik garnizoni bor edi. Harbiy harakatlar tugagandan soʻng, minoralarning aksariyati vayron boʻldi, ammo Britaniya hududiy suvlaridan tashqarida joylashgan Rafs-Tauer butunligicha qoldi.
Platformani egallab olinishi va Silendga asos solinishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1966-yilda Britaniya armiyasining isteʼfodagi mayori Peddi Roy Beyts va uning doʻsti Ronan OʻReylli oʻyin parkini qurish uchun hozirda uzoq vaqt tashlab ketilgan Rafs-Tauer platformasini tanladilar[6]. Biroq, bir muncha vaqt oʻtgach, ular janjal qilishdi va Beyts orolning yagona egasiga aylandi. 1967-yilda OʻReylli orolni egallashga harakat qildi va buning uchun kuch ishlatdi, ammo Beyts miltiqlar, droboviklar, molotov kokteyllari va ognemyotlar bilan oʻzini himoya qildi va OʻReyllining hujumi qaytarildi[6].
Roy oʻyin parkini qurmadi, lekin oʻzining pirat radiostantsiyasini Britainʼs Better Music Station bazasi uchun platforma tanladi, ammo bu radiostansiya hech qachon platformadan eshittirilmagan[7]. 1967 yil 2-sentyabrda u suveren davlat tashkil etilganini eʼlon qildi va oʻzini knyaz Roy I deb eʼlon qildi. Bu kun asosiy davlat bayrami sifatida nishonlanadi.
Buyuk Britaniya bilan ziddiyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]1968-yilda Britaniya hukumati platformani egallab olishga harakat qildi. Patrul qayiqlari unga yaqinlashdi va Beyts havoda ogohlantiruvchi oʻqlar bilan javob berdi. Ish qon toʻkilishiga kelmadi, ammo Britaniya sub’ekti sifatida mayor Beytsga qarshi daʼvo qoʻzgʻatildi.
Davlat toʻntarishiga urinish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1978-yil avgust oyida mamlakatda knyaz va Silend bosh vaziri graf Aleksandr Gotfrid Axenbax inglizcha: Alexander Gottfried Achenbach oʻrtasidagi manfaatlar mamlakatga investitsiyalarni jalb qilish masalasi boʻyicha toʻqnashuv tufayli putch (nemis. Putsch — toʻntarilish) yuz berdi. Vaziyat bir-birini konstitutsiyaga zid niyatlarda ayblash darajasiga yetdi. Avstriyada investorlar bilan muzokaralar olib borgan knyaz yoʻqligida Axenbax bir guruh Gollandiya fuqarolari bilan orolga tushdi. Yosh shahzoda Mayklni yertoʻlaga qamab qoʻyishdi va keyin Gollandiyaga olib ketishdi va u yerdan shahzoda oʻgʻrilardan qochib ketdi. Natijada knyaz oʻz hukmini saqlab qoldi.
Sealand hukumati xalqaro huquqqa qatʼiy rioya qilgan holda harakat qildi. Asirga olingan xorijlik yollanma askarlar tez orada harbiy asirlar bilan muomala qilish toʻgʻrisidagi Jeneva konventsiyasiga muvofiq ozod qilindi. Toʻntarish tashkilotchisi graf Afenbax barcha lavozimlardan chetlatildi va davlatga xiyonatda aybdor deb topildi. Britaniya Tashqi ishlar vazirligi bu masalaga aralashishdan bosh tortdi, ammo graf ham Germaniya fuqaroligiga ega edi va nemis diplomatlari Sealand bilan bevosita muzokara olib borishlari kerak edi. Orolga Germaniyaning Londondagi elchixonasining katta yuridik maslahatchisi doktor Nimyuller keldi. Shahzoda Roy Silendning diplomatik tan olinishini talab qildi, ammo oxir-oqibat, muvaffaqiyatsiz toʻntarishning qonsizligini hisobga olib, Axenbaxni ozod qildi.
Sobiq bosh vazir Germaniyada joylashgan Silend emigtarsiyadagi hukumatini tuzdi. Axenbax, shuningdek, Silend Maxfiy Kengashining raisi ekanligini daʼvo qildi. 1989-yil yanvar oyida u nemis hukumati tomonidan hibsga olindi, shundan soʻng u oʻz lavozimini Iqtisodiy hamkorlik vaziri Yoxannes Zaygerga topshirdi (inglizcha: Johannes W. F. Seiger), tez orada bosh vazir boʻldi. Zayger 1994 va 1999-yillarda qayta saylangan.
Hududiy suvlarning kengayishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1987 yil 30-sentyabrda Buyuk Britaniya oʻzining hududiy suvlarini 3 dan 12 dengiz miligacha kengaytirishni eʼlon qildi. Ertasi kuni Silend xuddi shunday eʼlon qildi. Britaniya hukumati tomonidan Silendning hududiy suvlarini kengaytirishga hech qanday munosabat bildirilmadi. Bu fakt Silend mustaqilligi tarafdorlari tomonidan uning tan olinishi fakti sifatida qabul qilinadi.
Silend pasportlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]1997-yilda soxta Silend pasportlari savdosini yoʻlga qoʻygan Interpol eʼtiboriga keng qamrovli xalqaro sindikat tushdi. Gonkong va Sharqiy Yevropa fuqarolariga 150 000 dan ortiq soxta pasportlar, jumladan diplomatik, haydovchilik guvohnomalari, universitet diplomlari va boshqa soxta hujjatlar sotilgan. Yevropaning bir qancha davlatlarida Silend pasportlari yordamida bank hisoblarini ochish va qurol olishga urinishlar boʻlgan. Jinoyatchilarning shtab-kvartirasi Germaniyada boʻlib, faoliyat doirasi Ispaniya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Sloveniya, Ruminiya va Rossiyani qamrab olgan[8]. Shundan soʻng, Silend hukumati pasport berishni toʻxtatib, ularni ID kartalari bilan almashtirdi. 2017-yilda pasport berish qayta tiklandi[9].
Silend va HavenCo hamkorligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2000-yilda HavenCo[en] kompaniyasi oʻzining xostingini Silendda joylashtirdi, buning evaziga hukumat axborot erkinligi qonunchiligining daxlsizligini kafolatlash majburiyatini oldi, chunki Silendda spam, xaker hujumlari, kattalar va bolalar pornografiyasidan tashqari hamma narsaga ruxsat berilgan. HavenCo oʻzining suveren hududda joylashgani uni Britaniya Internet qonunchiligining cheklovlariga duchor boʻlishdan qutqaradi, deb umid qilgan edi. HavenCo 2008-yilda oʻz faoliyatini toʻxtatdi[10].
Silendda yongʻin
[tahrir | manbasini tahrirlash]2006-yil 23-iyunda platformada yongʻin sodir boʻldi, uning sababi qisqa tutashuv deb nomlandi. Yongʻin deyarli barcha binolarni vayron qilgan. Yongʻin natijasida bir jabrlanuvchi Britaniyaning BBC qutqaruv vertolyotida Buyuk Britaniyadagi kasalxonaga olib ketilgan. Davlat oʻsha yilning noyabrida tiklandi.
Silend sotilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2007-yil yanvar oyida mamlakat egalari uni sotish niyatini eʼlon qildi[11]. Shundan soʻng darhol The Pirate Bay torrent sayti Silendni sotib olish uchun mablagʻ yigʻishni boshladi[12]. 2009-yil yanvar oyida Ispaniya koʻchmas mulk agentligi Inmo-Naranja Silendni 750 million yevroga sotuvga qoʻyish niyatini eʼlon qildi[13][14].
Silendda turizmi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Silend hukumati oʻzining rasmiy veb-saytida 2012-yil yozidan sayyohlik sayohatlari boshlanishini eʼlon qildi. 2012-yil 19-iyul holatiga koʻra, turizm dasturi joriy yilning yozida taqdim etilishi haqida xabar berilgan edi.[15]
Mixail (Maykl) I Beyts
[tahrir | manbasini tahrirlash]1999-yildan beri Buyuk Britaniyada yashovchi Silend siyosatchisi Maykl I Beyts (Peddi Roy Beytsning oʻgʻli; 1952-yilda tugʻilgan) Silend shahzodasi regentiga aylandi. 2012-yil oktabr oyida Peddi Beyts vafotidan soʻng u „Silend general-admirali, knyaz Maykl I Beyts“ unvonini meros qilib oldi[16].
Iqtisodiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Silend bir qancha tijoriy operatsiyalarda, jumladan tangalar, pochta markalarini chiqarishda ishtirok etgan. Bundan tashqari, bir muncha vaqt Silend kamuflyaj pasportlari maʼlum bir ispan guruhi tomonidan chiqarilgan. Pulga Silend fuqaroligini va zodagonlik unvonini sotib olish mumkin.
Tangalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]1972-yilda Silend numizmatik maqsadlarda tangalar zarb qilishni boshladi:
| Qadr-qimmat | Material | Chiqarilgan yili |
|---|---|---|
| ¼ dollar | bronza | 1994-yil |
| ¼ dollar | kumush | 1994-yil |
| ½ dollar | mis-nikel qotishmasi | 1994-yil |
| ½ dollar | kumush | 1994-yil |
| 1 dollar | bronza | 1994-yil |
| 1 dollar | kumush | 1994-yil |
| 2½ dollar | bronza | 1994-yil |
| 10 $ | kumush | 1972-yil |
| 10 $ | kumush | 1977-yil |
| 30 dollar | kumush | 1972-yil |
| 100 dollar | oltin | 1977-yil |
1970-yillardagi tangalarning old tomonida monarxlardan birining portreti, orqa tomonida esa Silend gerbi tasvirlangan. 1990-yilda Silend bosh vaziri Yoxannes Zaygerning surati tushirilgan yuz dollarlik kumush chiqarildi[17]. 1972-yil tangalarida gerb yoʻq edi, toʻlqinlarda yelkanli qayiq tasvirlangan boʻlgan. Keyinchalik 1990-yillardagi tangalarning old tomonida kosatka tasviri tasvirlangan.
20 dollarda malika Ioannaning surati bor edi (kumush, 1975). 10 dollar 1977-yil ikki xilda chiqarilgan: shahzoda Roy tasviri bilan 2000 nusxa va malika Ioanna surati bilan 2000 nusxa.
Markalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Buyuk dengizchilar portretlari tushirilgan Silendning birinchi markalari 1968-yilda chiqarilgan. Roy I Umumjahon pochta ittifoqiga aʼzo boʻlishni niyat qilgan edi. Buning uchun 1969 -yil oktabr oyida u oʻz emissarini 980 ta pochta yuki bilan Bryusselga yubordi.
Cherkov
[tahrir | manbasini tahrirlash]Silend Anglikan cherkovi 2006 yil 15-avgustda tashkil etilgan[18] Silend shahrida faoliyat yuritadi. Silend hududida avliyo Brendan nomiga bir cherkov qurilgan[13][19], mitropolit tomonidan boshqariladi[18].
Sport
[tahrir | manbasini tahrirlash]Silendda mini golf kabi turli xil sport turlari bilan shugʻullanadigan odamlar bor. Silend ham oʻz futbol jamoasini tan olinmagan jamoalar qatoriga kiritdi[20].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Principality of Sealand“ (deadlink). 15-oktabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Tainstvenniy ostrov. Piratskoe knyajestvo Silend otprazdnovalo 50-letie
- ↑ All Hail Sealand. The New York Times
- ↑ „Князь морской платформы“. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Журнал "Международные процессы"“. www.intertrends.ru. 2016-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ 6,0 6,1 „Продам государство, быстро, дешево“. Вокруг Света. www.vokrugsveta.ru. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Radio Essex“. The Radio Forts. www.offshoreechos.com. 17-sentyabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Money Laundering: Global fraudsters use sea fortress as passport to“ (inglizcha). The Independent (23-sentyabr 1997-yil). Qaraldi: 4-dekabr 2017-yil.
- ↑ „Sealand Citizenship“ (inglizcha). www.sealandgov.org. 2017-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-dekabr 2017-yil.
- ↑ Sam sebe korol, sam sebe strana, Pavel Ovchinnikov, „ZONAKZ“, 29-aprelya 2009 g.
- ↑ „Welcome to buysealand.com“. 2007-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-mart 2009-yil.
- ↑ „Piratebay's sovereign ambitions blasted“. The Register (17-jan 2007-yil at 19:19). Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ 13,0 13,1 „По соседству с Англией продается государство“. Би-би-си. newsvote.bbc.co.uk. 11-dekabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Испанцы продают страну. Чужую“ (ruscha). vz.ru. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Sealand - Become a Lord, Lady, Baron or Baroness“ (inglizcha). www.sealandgov.org. 2016-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Self-declared prince of sovereign principality of Sealand dies aged 91“ (inglizcha). The Guardian (10-oktabr 2012-yil). Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Княжество Силенд“ (ruscha). www.museum-of-money.org.
- ↑ 18,0 18,1 „Иерархия церквей“. Англиканское независимое сообщество. www.hierarchy.religare.ru. Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Часовня на Силенде“. Фарисеевка (19 липень 2012). Qaraldi: 2-sentyabr 2017-yil.
- ↑ „Football Associations Members of the N.F.-Board“. N.F.-Board. 2016-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Silend davlatining rasmiy sayti
- Membrana.ru: Dengiz yeri qaroqchilar suvida ildiz otgazdi (Wayback Machine saytida 26-sentyabr 2020-yil sanasida arxivlangan)
- McCullagh, Declan „Has 'haven' for questionable sites sunk?“. CNET News.com (5-avgust 2003-yil). Qaraldi: 5-aprel 2016-yil.