Saudiya Markaziy banki
 | |
| Bosh qarorgohi | Ar-Riyod, Saudiya Arabistoni |
|---|---|
| Tashkil etilgan yili | 4-oktyabr, 1952-yil |
| Mulkchilik shakli | 100% Davlat mulki[1] |
| Rais | Ayman Muhammad al- Sayari |
| Markaziy banki |
 Saudiya Arabistoni |
| Valyutasi | Saudiya riali |
| Oltin-valyuta zaxiralari | $603.9 mlrd[1] |
| Oʻtmishdoshi | Saudiya Arabistoni Valyuta boshqarmasi |
| Veb sayti | www.sama.gov.sa |
Saudiya Markaziy banki (arabcha: البنك المركزي السعودي), ilgari Saudiya Arabistoni Valyuta boshqarmasi (Saudi Arabian Monetary Authority, qisqartmasi SAMA; arabcha: مؤسسة النقد العربي السعودي) nomi bilan tanilgan[2], 1952-yilda tashkil etilgan, Saudiya Arabistoni Qirolligining markaziy banki . 2020-yilda nom oʻzgartirilgandan soʻng, Saudiya Markaziy banki ayni akronimdan (SAMA) foydalanishda davom etdi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Saudiya Markaziy banki tashkil etilishidan oldin 1926-yildan Niderlandiya Savdo Jamiyatining boʻlimi boʻlgan Saudiya Gollandiya banki (nid: Saudi Hollandi Bank) amalda markaziy bank vazifasini bajargan. U Qirollikning oltin zaxiralarini saqlagan va Saudiya Arabistoni hukumati nomidan neft daromadlarini olgan[3]. Bank 1928-yilda qirol Abdulaziz buyrugʻi bilan qirollikning birinchi mustaqil pul birligi hisoblanadigan yangi Saudiya kumush tangasini yaratishga yordam berdi. 1952-yilda SAMA tashkil etilganida[4] Saudiya Gollandiya banki oʻz mas’uliyatini yangi tashkilotga topshirdi va qirollikdagi boshqa xorijiy banklar uchun namuna boʻldi[5]. Bankning 1985-yilda qurilgan hozirgi qarorgohi amerikalik meʼmor Minoru Yamasaki tomonidan ishlab chiqilgan[6][7].
Zamonaviy markaziy bank Vizor irland shirkati tomonidan ishlab chiqilgan tartibga solish infratuzilmasi orqali ishlaydi[8]. 2020-yil mart va 2020-yil aprel oylarida SAMA Davlat investitsiya fondiga (DIF) 150 milliard Saudiya riyali ($40 mlrd) oʻtkazdi. Aprel oyida 25 milliard dollar, may oyida esa 15 milliard dollar oʻtkazilgan[9].
Vazifalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]SAMA Saudiya Arabistonining Markaziy banki boʻlib, uning vazifalari milliy valyuta, Saudiya rialini chiqarish, tijorat banklarini nazorat qilish, valyuta zaxiralarini boshqarish, narx va kurs barqarorligini taʼminlash, moliya tizimining oʻsishi va mustahkamligini taʼminlashdan iborat. Saudiya toʻlov tizimi (MADA yoki eski SPAN), SARIE va SADAD kabi bir qator banklararo elektron moliyaviy tizimlarni boshqaradi[10].
Raislar roʻyxati
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Ismi[11] | Vakolat muddati |
|---|---|
| Ayman Muhammad al- Sayari | 2023-yildan beri |
| Fahad al-Muborak | 2021-2023 yillar |
| Ahmed Abdulkarim Alkholifey | 2016-2021 yillar |
| Fahad al-Muborak | 2011–2016 yillar |
| Muhammad al-Jassir | 2009–2011 yillar |
| Hamad ibn Saud al-Sayari | 1983–2009 yillar |
| Abdulaziz al-Qurayshiy | 1974–1983 yillar |
| Anvar Ali | 1958–1974 yillar |
| Ralf Standish | 1954–1958 yillar |
| Jorj Blauers | 1952–1954 yillar |
Yetakchiligi va tuzilmasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]SAMA faoliyati Direktorlar kengashi tomonidan nazorat qilinadi. Kengash rais, rais oʻrinbosari va xususiy sektordan taklif etilgan yana uchta aʼzodan iborat. Rais va rais oʻrinbosari qirol farmoni bilan uzaytirilishi mumkin boʻlgan 4 yilga, boshqa aʼzolar esa qirol farmoni bilan uzaytirilishi mumkin boʻlgan 5 yilga tayinlanadi. Kengash aʼzolari qirollik farmoni boʻlmagan taqdirda chetlatilishi mumkin emas.
SAMA yuqori rahbariyati rais, rais oʻrinbosari va beshta oʻrinbosarlardan iborat[12].
Direktorlar kengashi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Ismi | Lavozimi |
|---|---|
| Rais, doktor Ahmad Abdulkarim Alxolifiy | rais |
| Rais oʻrinbosari Abdulaziz Solih Alfurayh | Rais oʻrinbosari |
| Hamad S. al-Sayari | |
| Muhammad Ubayd ibn Said ibn Zagar | |
| Abdulaziz bin Muhammad al-Athel |
Yuqori boshqaruv
[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Ismi | Lavozimi | Lavozimga tayinlangan sana |
|---|---|---|
| Ayman Muhammad al-Sayari | Rais | 2023-yil 4-fevral |
| Xolid Valid-Zaher | Nazorat va texnologiyalar boʻyicha rais oʻrinbosari | 2022-yil 4-iyul |
| Ziad Bander al-Yusuf | Raisning rivojlanish va texnologiyalar boʻyicha oʻrinbosari | Yoʻq |
| Yazid Ahmad ash-Shayx | Boshqaruvchining nazorat boʻyicha oʻrinbosari | Yoʻq |
| Doktor Fahad Ibrohim Ash-Shathri | Raisning tadqiqot va xalqaro ishlar boʻyicha oʻrinbosari | Yoʻq |
| Talal Fuad al-Humud | Raisning investitsiyalar boʻyicha oʻrinbosari | Yoʻq |
Balansi ʼ ʻ
[tahrir | manbasini tahrirlash]SAMA balansi Saudiya riyalida ifodalangan boʻlib, u AQSh dollariga nisbatan 3,75 rasmiy kursi bilan bogʻlangan. SAMA tomonidan chiqarilgan barcha valyuta qogʻozlari ekvivalent oltin depozitlari bilan toʻliq taʼminlanadi.
(million rialda)
| 2007-yil | 2008-yil | 2009-yil | 2010-yil | 2011-yil | 2012* | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Majburiyatlar | ||||||
| Emissiya qilingan banknotlar | ||||||
| Davlat depozitlari | 514,123 | 933 912 | 1,008,251 | 1,203,477 | 1,299,676 | |
| Tijorat banklarining depozitlari | 36 277 | 44 698 | 50 715 | 54 976 | 63 511 | 68 011 |
| Xorijiy rezidentlarning rialdagi depozitlari | 14 939 | 12 488 | 10 300 | 10 310 | 3 774 | 3750 |
| Boshqa majburiyatlar | 525,424 | 479,406 | 452,599 | 495,823 | 618,069 | 617 698 |
| Jami | 1,196,816 | 1,709,995 | 1,570,653 | 1,705,389 | 2,057,864 | 2 154 065 |
| Aktivlar | ||||||
| Valyuta qoplamasi (oltin) | 106 054 | 121 066 | 123 127 | 136 029 | 169 033 | 164 930 |
| Kassadagi naqd pul | 23 842 | 27 053 | 23 876 | 25 060 | 29,187 | 24,171 |
| Chet eldagi banklardagi depozitlar | 246 792 | 379 487 | 335 673 | 343 887 | 414 007 | 495 246 |
| Xorijiy qimmatli qogʻozlarga investitsiyalar | 790 559 | 1 154 247 | 1 071 542 | 1 181 916 | 1 427 820 | 1 446 610 |
| Boshqa aktivlar | 29 569 | 28,142 | 16 435 | 18 497 | 17 817 | 23,108 |
| Jami | 1 196 816 | 1 709 995 | 1 570 653 | 1 705 389 | 2 057 864 | 2 154 065 |
2012-yil koʻrsatkichlari 1-chorak yakuniga koʻra taqdim etilgan[13].
SAMA Foreign Holdings
[tahrir | manbasini tahrirlash]Saudiya Markaziy banki oʻz vazifalaridan tashqari mamlakatning suveren jamgʻarmasi sanaladigan SAMA Foreign Holdings’ni ham nazorat qiladi. Jamgʻarma 700 milliard dollardan ortiq aktivlari bilan dunyodagi uchinchi yirik suveren fonddir[14].
2015-yil oktabr oyida Saudiya Markaziy banki raisi Fahad Abdulla al-Muborak 100 ta Davlat investorlari reytingida 2-oʻrinni egalladi[15].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Saudiya riali
- Tadavul
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Weidner, Jan „The Organisation and Structure of Central Banks“ (PDF). Katalog der Deutschen Nationalbibliothek (2017).
- ↑ „Saudi Arabia's SAMA renamed Saudi Central Bank“. www.tradearabia.com. Qaraldi: 13-sentabr 2021-yil.
- ↑ „Saudi Hollandi Bank History“. Saudi Hollandi Bank. Qaraldi: 26-may 2013-yil.
- ↑ Albert Habib Hourani. The Modern Middle East: A Reader. University of California Press, 1993 — 587-bet. ISBN 978-0-520-08241-0.
- ↑ „SHB Overview“. Saudi Hollandia Bank.
- ↑ Friend, Theodore. Woman, Man, and God in Modern Islam (inglizcha). Wm. B. Eerdmans Publishing, 2012. ISBN 978-0-8028-6673-8.
- ↑ Gyure, Dale Allen. Minoru Yamasaki: Humanist Architecture for a Modernist World (inglizcha). Yale University Press, 28-noyabr 2017-yil. ISBN 978-0-300-22986-8.
- ↑ „Technology consultant of the year: Vizor Software“ (23-yanvar 2018-yil).
- ↑ „SAMA Had Transferred $40 Billion to PIF, More Firepower for Market Opportunities | SWFI“. swfinstitute.org. Qaraldi: 13-iyun 2020-yil.
- ↑ About the SAMA SAMA
- ↑ „Historical preview“.
- ↑ „SAMA Management“. Saudi Arabian Monetary Agency. Qaraldi: 26-may 2013-yil.
- ↑ Saudi Arabian Monetary Agency 48th Annual Report, p. 36
- ↑ „SWFI Fund Rankings“. Sovereign Wealth Fund Institute. Qaraldi: 4-sentabr 2014-yil.
- ↑ „Fahad Abdullah Al-Mubarak – Public Investor 100“. Sovereign Wealth Fund Institute. Qaraldi: 25-oktabr 2015-yil.