Saimbeyli

Saimbeyli
Saimbeyli
	Qishloq
	37°59′5.802″N 36°5′23.939″E / 37.98494500°N 36.08998306°E
Mamlakat	Turkiya
Vaqt mintaqasi	UTCEET

Saimbeyli, muqobil sifatida Hadjin nomi bilan tanilgan (armancha: Հաճըն), Turkiyaning Adana viloyatidagi shaharcha va tuman. Shahar Cilicia viloyatining Taurus togʻlarida, Adana shahridan 157 km shimolda joylashgan. Tuman 2019-yil dekabr holatiga koʻra 14,764 nafar aholi.

Saimbeyli Goʻksu daryosida (Seyhan manbalaridan biri, Dibek va Bakir oʻrmonli togʻlari orasidagi vodiyda. Bu yerdan Kayseriga togʻlardan oʻtuvchi dovon bor va vodiy koʻplab togʻ oqimlari bilan sugʻoriladi.

Tarix va yodgorliklar

Bu hududda, ehtimol, Xett aholi punktlarining poydevori boʻlgan. Hozirda u Rim davrida bosib olinganligi haqida hech qanday dalil yoʻq, lekin ehtimol qilinadi holos.

Saimbeyli qal’asi eramizning 1198—1199-yillarda Cilician Armenia qiroli Levon I ning toj kiyish roʻyxatida koʻrsatilgan Oʻrta asr Badimoni yoki Berdus qal’asi boʻlishi mumkin^[1]. Shimoldan Kayseri va janubdan Vahkaning Rubenid qal’asi oʻrtasidagi strategik yoʻlni qoʻriqlab turgan bu qal’a Seyhan daryosining ikki vodiysi va ikki irmogʻi tutashgan joyda joylashgan. Saimbeyli qal’asining rejasi va toshlari Armaniston Kilikiya qirolligidagi harbiy meʼmorchilik bilan bir xil boʻlib, shubhasiz, XII asr oʻrtalaridan XIII asrga toʻgʻri keladi. Shimoli-gʻarbiy tomondan kirish eshigini oʻralgan teshiklari boʻlgan ikkita katta dumaloq minoralar (otishma portlari) qoʻriqlaydi, aylananing qolgan qismi pastda tik qoyalar va uchta dumaloq tepaliklar bilan himoyalangan. Sharqiy devorning pastki sathida ibodatxona uchun apsis joylashgan. Palataning janubi-gʻarbiy tomonida yaxshi saqlangan tonozli sardoba joylashgan. Tashqi devor toshli tosh bloklardan iborat boʻlib, u zanglagan qoplamali. Taʼmirlash haqida dalillar mavjud, ehtimol erta zamonaviy davrlarda.

Qal’aning qarshisida va pastida XIV-XIX-asrlarga oid cherkov va fuqarolik meʼmorchiligining muhim qoldiqlari joylashgan^[2]. Muqaddas Jeymsga bagʻishlangan monastir majmuasi qishloqning shimoli-gʻarbiy chekkasidagi baland tepalik tomonida joylashgan. Monastir XII-asr poydevoriga ega boʻlishi mumkin, ammo u 1554-yilda yepiskop Xatchadur tomonidan qayta qurilgan^[3]. 1981-yilda mehribonlik uyi maktabining poydevori koʻrindi va faqat katta Avliyo Jeyms cherkovining sharqiy tomoni turgan edi. Cherkovning markaziy apsisi ostidagi er osti sirli maʼlumotlari bor edi.

Aholi

XX asrning boshlarida Hadjinda 30 mingga yaqin arman aholisi bor edi. Armanlarning oltita cherkovi, jumladan asosiy arman Apostol mazhabi, shuningdek, arman katolik va ikkita evangelist arman cherkovi bor edi. Aholi dehqonchilik va turli hunarmandchilik bilan shugʻullangan. Ular arman genotsidi paytida deportatsiya va qirgʻinlarga duchor boʻlgan. Birinchi jahon urushi tugagandan soʻng, 1919-yilda arman aholisining bir qismi Fransiya protektorati ostiga qaytdi, ammo fransuzlar shaharni turklar hukmronligiga topshirishdi, natijada armanlar qoʻzgʻoloni koʻtarildi va kamalistlar kelishi bilan shahar boʻshab qoldi. Hadjinning qolgan arman aholisi turli mamlakatlarda, xususan, Livan, Suriya, Fransiya, AQSh va Lotin Amerikasi mamlakatlarida joylashdilar. Ular oʻzlarining shaharlari va aholisining yutuqlarini taʼkidlaydigan kasaba uyushmalarini tuzdilar.

Turkiya hukumati shaharni Turkiya nazorati ostiga olgan turk harbiy qoʻmondoni nomiga Saimbeyli deb oʻzgartirdi.

1953-yilda Turkiyaning Hadjin shahri xotirasiga Armaniston Sovet Sotsialistik Respublikasida (hozirgi Armaniston Respublikasi) Nor Xachn (Yangi Hadjin) nomli shaharcha tashkil etildi. 2015-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Nor Xachnning aholisi 9,400 kishini tashkil qiladi, shahar shuningdek, oʻz aholisiga genotsiddan omon qolgan va omon qolganlarning avlodlarini va Hadjin va Hadjin qarshiligidagi arman qurbonlari xotirasiga qurilgan yodgorlikni oʻz ichiga oladi. Memorialning oʻzi 1974-yilda ochilgan.

Qiziqarli joylar

Bahchekoyyu qishlogʻi yaqinida qoya ustiga oʻrnatilgan qal’a bor.
Saimbeyli qal’asi (Oʻrta asrlarda Badimon nomi bilan mashhur)

Yana qarang

mahalliy gubernatorlikdan hudud haqida tasvirlangan hisobot — turk tilida^{[sayt ishlamaydi]} ^{[ <span title="Dead link tagged December 2017">doimiy o'lik havola</span> ]}
Saimbeyli munitsipaliteti
Saimbeylida ekoturizm (Wayback Machine saytida 6-dekabr 2018-yil sanasida arxivlangan)
Hojin/Saimbeyli qal’asi va cherkovining diqqat bilan hujjatlashtirilgan fotosurati va rejasi

Manbalar

↑ Edwards, Robert W.. The Fortifications of Armenian Cilicia: Dumbarton Oaks Studies XXIII. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 1987 — 208–211, 279, 285, pls.185a-188b-bet. ISBN 0-88402-163-7.
↑ Robert W. Edwards, "Ecclesiastical Architecture in the Fortifications of Armenian Cilicia: Second Report, " Dumbarton Oaks Papers 37, 1983, pp.125-28, 130-31, pls. 10-17, 30-34.
↑ Alishan, G.. Sissouan ou l’Arméno-Cilicie. Description géographique et historique, Venice, 1899 — 174–177-bet.

Havolalar

Saimbeylida ekoturizm (Wayback Machine saytida 6-dekabr 2018-yil sanasida arxivlangan)

Andoza:Districts of Turkey Andoza:Villages in Saimbeyli District

[edwards-1] Edwards, Robert W.. The Fortifications of Armenian Cilicia: Dumbarton Oaks Studies XXIII. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 1987 — 208–211, 279, 285, pls.185a-188b-bet. ISBN 0-88402-163-7.

[2] Robert W. Edwards, "Ecclesiastical Architecture in the Fortifications of Armenian Cilicia: Second Report, " Dumbarton Oaks Papers 37, 1983, pp.125-28, 130-31, pls. 10-17, 30-34.

[alishan-3] Alishan, G.. Sissouan ou l’Arméno-Cilicie. Description géographique et historique, Venice, 1899 — 174–177-bet.

[1]

[2]

[3]