Kontent qismiga oʻtish

STEMda pokistonlik ayollar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Butun dunyoda STEM (fan, texnologiya, muhandislik va matematika) sohalari erkaklar tomonidan ustunlik qilinsa-da, bu sohalardagi eng katta gender tafovutlaridan biri tufayli „STEM“ dagi pokistonlik ayollar soni kam.[1][2] Shunga qaramasdan, vaqt oʻtgan sayin, baʼzi pokistonlik ayollar fizika, biologiya va kompyuter fanlari kabi sohalarda olima sifatida paydo boʻlishdi.


Pokistonda gender tafovuti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pokistonda dunyodagi eng katta gender tafovutlaridan biri mavjud va u 2020-yildagi Jahon Iqtisodiy Forumi tomonidan chop etilgan hisobotga koʻra, gender tengligi boʻyicha uchinchi eng kam koʻrsatkichdir.[3] Ayollar aholining deyarli yarmini tashkil qilishiga qaramasdan, ayollarning savodxonlik darajasining pastligi STEM sohalarida gender tafovutining yuqori omillaridan biri hisoblanadi. Bu savodxonlik darajasi ilm-fan va texnika sohasida ham pastroq.

Faktlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

YUNESKO maʼlumotlariga koʻra, bakalavr bosqichiga qabul qilingan talabalar orasida 47%i ayollar va 53%i erkaklardir.

Doktoranturada oʻqishini davom ettirayotgan ayollar soni atigi 36% ni, erkaklar foizi esa 64% tashkil qiladi. Shuningdek, tadqiqot sohasida ham katta gender tafovuti boʻlib, ayollar tadqiqotchilarning atigi 34 foizini tashkil qiladi.

Universitet talabalari orasida tabiiy fanlar yoʻnalishida atigi 40%, tibbiyot fanlarida 45%, muhandislik fanlarida 21% va qishloq xoʻjaligi fanlarida atigi 12% talaba ayollar borligi maʼlum qilingan.[4]

Muhandislik gender tafovuti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jahon Iqtisodiy Forumi maʼlumotlariga koʻra, Pokistonda muhandislik ishlarining atigi 4,9 foizi ayollar tomonidan egallangan. Ayniqsa, raqamlar energetika sohasida past boʻlib, elektr uzatish tarmogʻi atigi 3% ayol muhandislardan iborat. Sunʼiy intellekt sohasida ham kam sonli muhandis ayollar bor, ular ishchi kuchining atigi 22 foizini tashkil qiladi. [5]

Tafovutni yoʻqotish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

STEMdagi keng gender tafovutini kamaytirish uchun Pokiston hukumati, shuningdek, STEM sohalarining bir qismi boʻlgan ayollar tomonidan saʼy-harakatlar amalga oshirildi. 2018-yildan beri,Pokiston hukumati ish haqi tengligi va taʼlimda erishilgan yutuqlar indeksi boʻyicha oʻz oʻrnini yaxshilash ustida ishlamoqda.[6] Shuningdek, ayollarni STEM sohalarida ham, STEM boʻlmagan sohalarda ham ishchi kuchining bir qismi boʻlishga undash uchun ish joyidagi jinsiy zoʻravonlik qonunlari ishlab chiqildi.[7] STEM taʼlimini ayolarda qoʻllab-quvvatlash uchun „Texnikadagi ayollar“, „Pokiston ayol muhandislari (Wayback Machine saytida 2022-05-25 sanasida arxivlangan)“ kabi koʻplab xususiy tashkilotlar tashkil etilgan.

Mashhur ayollar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi diqqatga sazovor STEMga hissa qoʻshayotgan ayollar:

  • Nergis Mavalvala : 2015-yilda gravitatsion toʻlqinlarni aniqlash boʻyicha oʻzining ulkan izlanishlari bilan tanilgan pokiston-amerikalik fizik. [8] [9] Shuningdek, u 2010-yilda nufuzli MakArtur Foundation mukofotiga sazovor boʻlgan [10] Nergis 2020-yilda MIT fanlar maktabining birinchi ayol dekani boʻldi [11] [12]
  • Tasnim Zehra Husain : nazariy fizik va fizika fanlari doktori darajasini olgan kam sonli pokistonlik ayollar orasida. [13] [14] U, shuningdek, simlar nazariyasi ustida ishlaydigan birinchi pokistonlik ayol. Husain Germaniyaning Lindau shahrida boʻlib oʻtgan Nobel mukofoti laureatlari yigʻilishida Pokiston nomidan vakillik qildi va Pokiston jamoasini Parijdagi Butunjahon fizika yili (WYP) ochilish konferentsiyasiga olib bordi. [15] [16]
  • Asma Zohir : kompyuter olimi va „ IBMning eng yaxshi mukofoti, 2019“ni olgan birinchi pokistonlik. [17]
  • Azra Qurayshi : U Pokistonda kartoshka hosildorligini 5% ga oshirgan botanik edi. [18] Bu Pokistonning savdodagi mavqeini yaxshiladi va Azraning milliy tan olinishiga olib keldi. U 1997 yilda Norman Borlaug mukofoti bilan taqdirlangan [19] [20]
  • Arfa Karim : 2004 yilda Microsoft sertifikatiga ega boʻlgan eng yosh mutaxassis boʻlgan kompyuter vunderkindisi edi [21] [22] Uni Bill Geyts shaxsan AQShdagi Microsoft bosh qarorgohiga taklif qilgan. Arfa Ginnesning rekordlar kitobiga ham kiritilgan. [23] [24]
  • Mariam Sultana : astrofizik. U 2012-yilda doktorlik dissertatsiyasini qoʻlga kiritgandan soʻng Pokistondagi birinchi ayol astrofizik boʻldi [25] [26]
  • Talat Shahnoz Rahmon – kondensatsiyalangan modda fizikasi . Uning tadqiqot mavzulariga sirt hodisalari va qoʻzgʻatilgan muhitlar, jumladan kataliz, tebranish dinamikasi va magnit qoʻzgʻalishlar kiradi. [27] [28]
  • Aban Markar Kabraji – biolog va forsiy olim. [29] [30] U IUCN, Xalqaro tabiatni muhofaza qilish ittifoqining Osiyo mintaqaviy idorasining mintaqaviy direktori. [31] [32] U atrof-muhitni muhofaza qilish, barqaror rivojlanish va tabiatni asrashga qoʻshgan ulkan hissasi va fidoyiligi uchun Tamgha-e-Imtiaz bilan taqdirlangan. [33] [34]
  • Asifa Axtar : xromosomalar sohasida ishlagan biolog. [35] U Germaniyaning nufuzli Maks Plank jamiyatining biologiya va tibbiyot boʻlimining birinchi xalqaro ayol vitse-prezidenti boʻldi. [36] [37] Asifa, shuningdek, Yevropa hayot fanlari tashkiloti (ELSO) mukofoti bilan taqdirlangan. [38] [39]
  • Farzana Aslam: fizik va astronom. U yarimoʻtkazgich nanozarrachalar, foton va lazer fanlari bilan sensibilizatsiyalangan polimer kompozitsiyasi sohasida ishlagan. [40] Farzona Glazgodagi Fizika instituti tomonidan oʻtkazilgan Photon 04 konferensiyasida qoʻshgan hissasi uchun faxriy yorliq bilan taqdirlandi. [41] [42]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Inspiring a new generation of Pakistani women leaders in STEM“ (en). blogs.worldbank.org. 2020-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-noyabr.
  2. ↑ „Women in science“ (en). www.thenews.com.pk. 2020-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-noyabr.
  3. ↑ „Global Gender Gap Report 2020“ (en). World Economic Forum. 2020-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-noyabr.
  4. ↑ „National Dialogue on Women in Science - Pakistan“ (en). UNESCO (2019-yil 30-yanvar). 2020-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-noyabr.
  5. ↑ Ahmed. „Pakistan among worst performers on gender equality: WEF“ (en). DAWN.COM (2018-yil 19-dekabr). 2020-yil 11-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-noyabr.
  6. ↑ „Pakistan fares badly on gender gap index“ (en). www.thenews.com.pk. 2019-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 8-noyabr.
  7. ↑ „Workplace harassment law in Pakistan“ (en-US). Daily Times (2019-yil 12-fevral). 2019-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 8-noyabr.
  8. ↑ „MIT Department of Physics“. web.mit.edu. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  9. ↑ „Nergis Mavalvala named School of Science dean“ (en). MIT News | Massachusetts Institute of Technology. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  10. ↑ „Nergis Mavalvala: inspiration for all Pakistanis“ (en). www.thenews.com.pk. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  11. ↑ „Pakistan-born astrophysicist Nergis Mavalvala named dean of MIT School of Science“ (en). DAWN.COM (2020-yil 18-avgust). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  12. ↑ „Nergis Mavalvala | Albright Institute“. www.wellesley.edu. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  13. ↑ „Tasneem Zehra Husain PD“ (en-US). Institute for Cross Disciplinary Engagement At Dartmouth. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  14. ↑ „Pakistan's First Female String Theorist Publishes Novel On Scientific Discovery“ (en). www.wbur.org. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  15. ↑ „Meet Dr Tasneem Husain – Pakistan's first woman string theorist | SAMAA“ (en-US). Samaa TV. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  16. ↑ Sarwar. „Inside the life of Pakistan's first female string theorist“ (en). DAWN.COM (2016-yil 2-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  17. ↑ „Pakistani woman scientist Asma Zaheer honoured with IBM's highest award“ (en). www.thenews.com.pk. 2020-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-noyabr.
  18. ↑ „Pakissan.com; Tissue culture: a getaway to genetic engineering“. www.pakissan.com. 2022-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  19. ↑ PARC. „Azra Quraishi“. 2019-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  20. ↑ pakbs. „Pakistan journal of Botany - Azra Quraishi“.
  21. ↑ „Remembering Arfa Karim: a computer prodigy“ (en). The Nation (2020-yil 14-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  22. ↑ „Arfa Karim passes away: Whiz kid loses battle for her life“ (en). The Express Tribune (2012-yil 14-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  23. ↑ „Arfa Randhawa death: Pakistan mourns IT girl genius“ (en-GB). BBC News (2012-yil 18-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  24. ↑ „Arfa Karim | Pakistan Today“ (en-GB). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  25. ↑ „First Pakistani woman to earn PhD in astrophysics fought red tape“ (en). The Express Tribune (2012-yil 27-iyul). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  26. ↑ Siegel. „Throwback Thursday: Pakistan's First Female Astrophysics Ph.D.“ (en). Medium (2015-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  27. ↑ „Professor Talat S. Rahman | Department of Physics | University of Central Florida“. physics.ucf.edu. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  28. ↑ researchgate. „Talat Rahman“.
  29. ↑ „Interview: Aban Marker Kabraji“ (en). Newsline. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  30. ↑ „Aban Marker Kabraji“. www.climate-change.tv. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  31. ↑ „Perspectives on Pakistan from Asia Regional Director Aban Marker Kabraji“ (en). IUCN (2018-yil 14-avgust). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  32. ↑ „Aban Marker Kabraji | Al Jazeera News“ (en). www.aljazeera.com. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  33. ↑ „IUCN Asia Regional Director nominated for prestigious Pakistan Civil Award“ (en). IUCN (2018-yil 19-mart). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  34. ↑ „Aban Marker-Kabraji Conferred Tamgha-i-Imtiaz Award“ (en-US). Zoroastrians.net (2018-yil 17-mart). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  35. ↑ „Asifa Akhtar interview | Abcam“. www.abcam.com. 2017-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  36. ↑ Desk. „Pakistan-born scientist becomes first woman to head section at renowned body“ (en). DAWN.COM (2020-yil 15-iyul). Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  37. ↑ „Pak scientist gets rare honour in Germany“ (en). www.thenews.com.pk. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  38. ↑ „Professor Asifa Akhtar“. www.feldbergfoundation.org. 2019-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  39. ↑ „Making history, Pakistan born Asifa to lead biology, at Max Planck Society“ (en-US). Technology Times (2020-yil 11-iyul). 2020-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  40. ↑ „Dr Farzana Aslam - Coventry University“ (2011-yil 18-fevral). 2011-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  41. ↑ „GIFT University“. www.gift.edu.pk. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.
  42. ↑ ou=Faculty+of+Science+and+Engineering, ou=People, o=University+of+Manchester, c=GB&action=read&form_input=Submit „Search for people | The University of Manchester“. personalpages.manchester.ac.uk. Qaraldi: 2020-yil 26-noyabr.

Tashqi havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=STEMda_pokistonlik_ayollar&oldid=5225139" dan olindi