Kontent qismiga oʻtish

Ruqia Hassan

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ruqia Hassan
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 1985-yil
Raqqa, Suriya
Vafoti 2015-yil sentabr
Raqqa, Suriya
Oʻlim sababi Qatl
Millati Suriyalik
Alma mater Halab universiteti
Kasbi Jurnalist
Qoʻmitalar Raqqa jimgina so‘yilmoqda
Taxallus(lar)i Nissan Ibrahim

Ruqia Hassan Mohammed (arabcha: رقية حسن محمد, taxminan. 1985 – taxminan. 2015-yil sentabr), Nissan Ibrohim taxallusi bilan ham tanilgan (arabcha: نيسان إبراهيم), Suriyaning Raqqa shahrida joylashgan suriyalik mustaqil jurnalist va bloger. U „Raqqa jimgina soʻyilmoqda“ nomi bilan tanilgan faollar guruhining aʼzosi boʻlgan va Nissan Ibrohim (arabcha: نيسان إبراهيم) taxallusi bilan bu haqida tez-tez yozgan[1]. U Iroq va Shom Islom Davlati tomonidan qatl etilgan birinchi ayol jurnalist[2].

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ruqiya Hassan 1985-yilda Suriyaning Raqqa shahrida tugʻilgan[3]. U boy suriyalik kurdlar oilasidan boʻlib, kelib chiqishi Kobani shahri bilan bogʻliq. Uning otasi dindor musulmon va tadbirkor boʻlib, Raqqada bir nechta uchastka va binolarni egasi boʻlgan. Hassanning otasi ikki ayolga uylangan, uning bir singlisi va otasining ikkinchi xotinidan besh aka-ukasi bor[4]. Hassanning singlisi shifokor[5].

U Suriyaning Halab shahridagi Halab universitetining falsafa fakultetini tamomlagan[3][6]. 2011-yilda Hassan Suriya fuqarolar urushi boshlanganidan keyin Suriya prezidenti Bashar al-Assadga qarshi faol muxolifat aʼzosi boʻldi[4]. U 2013-yilda isyonchilar hokimiyatni qoʻlga kiritganidan keyin ham, Iroq va Shom Islom Davlati (IShID) islomiy jangari guruhi oʻsha yilning oxirida hokimiyatni qoʻlga kiritgan paytda ham shaharda qolgan[7].

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hassan asosan oʻzining norasmiy va shaxsiy jurnalistika shakli bilan tanilgan[2]. U „Raqqa jimgina soʻyilmoqda“ (RBSS) faollar guruhining faol aʼzosi boʻlib, IShIDning mintaqani egallashi natijasida inson huquqlari buzilishini hujjatlashtirish bilan shugʻullangan[7]. Facebook orqali Hassan Nissan Ibrohim taxallusidan foydalanib, IShID ishgʻoli ostidagi kundalik hayot xususida maqolalar yozgan[8][9]. U shahar sharoitining yomonlashuvi va birlashgan koalitsiya va Rossiya kuchlarining tez-tez havo hujumlari haqida ham maʼlumot bergan[4]. Uning postlarida jangari guruh tomonidan qabul qilingan Hotspot (Wi-fi) lardan foydalanishni taqiqlash kabi siyosatlar muntazam ravishda tanqid qilinadi va masxara qilinadi[8]. Uning postlari ohangda gʻazabdan tortib, qora hazilga qadar turlicha boʻlgan[10].

RBSS asoschisi Abu Mohammedning taʼkidlashicha, u Hassanni oʻz lavozimini davom ettirishdan qaytarishga uringan. Uni shaxsini oʻzgartirishga va oʻzining shaxsiy fotosuratlarini akkauntlaridan olib tashlashga undagan. Boshqalar, shuningdek, uning postlari uni radikal jihodchilarning asosiy nishoniga aylanishidan xavotirda ekanliklarini bayon qilishgan. Baribir u xabarlar yozishni davom ettirgan[4]. 2015-yil 21-iyulda Hassan toʻsatdan ijtimoiy tarmoqlarga xabar yozishni toʻxtatdi.

Oʻlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ruqiya Hassan gʻoyib boʻlishidan oldin u IShID tomonidan kuzatilgan, chunki guruh uning ijtimoiy tarmoqlardagi postlarini Suriya Ozod Armiyasi bilan hamkorlikda josuslik harakati deb hisoblagan[2][9]. Hassan 2015-yilning iyul yoki avgust oylarida IShID tomonidan oʻgʻirlab ketilgan va u gʻoyib boʻlganidan to 2015-yil sentabr yoki oktabr oylarida IShID tomonidan qatl etilishigacha nima boʻlgani nomaʼlumligicha qolgan[7]. Biroq, uning oilasi uning qatl etilganligi haqidagi rasmiy tasdiqni 2016-yilning yanvarida oldi, oʻshanda bu haqda ommaviy axborot vositalari orqali eʼlon qilingan[3].

Uning qoʻlga olinishi va qatl etilishi oraligʻida jangarilar uning akkauntlariga kirish huquqiga ega boʻldilar va mintaqa ichidagi va tashqarisidagi boshqa ehtimoliy muxoliflar haqida maʼlumot olishga urinishda doʻstlari bilan xabar almashishni boshladilar[6][7]. Ijtimoiy tarmoqdagi akkauntlaridagi faollik tufayli Hassan hali ham tirik ekanligiga ishonilgan[11]. RBSS aʼzolarining soʻzlariga koʻra, guruh uning Facebook akkauntida faol boʻlib, 2016-yil yanvar oyi boshiga qadar uning oʻlimga mahkum etilgani haqidagi xabarlar keng tarqala boshlagan paytgacha tirik ekanligini taʼkidlangan[6][7][12].

U ijtimoiy tarmoqdagi soʻnggi postida „Men Raqqadaman va menga oʻlim bilan tahdid qilishdi. Qachonki IShID meni hibsga olib, oʻldirsa, hammasi joyida, chunki ular mening boshimni kesib tashlashsa-da, men hurmatga sazovor boʻlaman, bu xoʻrlikda yashashdan yaxshiroqdir“[4].

Mulohaza

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Raqqa, Syria, which in 2014 became the capital of the Islamic State.
2014-yilda „ISHID“ning poytaxtiga aylangan Raqqa, Suriya.

2015-yildan 2016-yilgacha toʻqqiz oy davomida IShID tomonidan qatl etilgan Ruqia Hassan olti jurnalistdan biri boʻlgan. Qolganlari Zohir Al-Shurqat, Ahmad Muhammad al-Musa, Ibrohim Abdulqodir, Fares Hamadi va Naji Jerf ekani aniqlangan[13].

2014-yilda IShID Raqqa shahri ustidan nazoratni qoʻlga kiritdi. Guruhning chet eldan va Suriya ichidan koʻplab yollanganlar oʻz ishlarini davom ettirish uchun yangi poytaxtga koʻchib kela boshladilar[4]. Guruh, shuningdek, Raqqaga tarafdorlarni jalb qilish va shaharni egallashni kuchaytirish uchun doimiy ravishda ommaviy axborot vositalari faoliyatini davom ettirdi. Natijada shahar ichidagi sharoitlar tezda yomonlasha boshladi. Zulmkor yangi qoidalar qabul qilindi va bu yangi qonunlarning buzilishi tez-tez davlat intizomi yoki qatl qilinishiga olib kelgan[4][14].

IShID Raqqa va unga yaqin shaharlardagi har qanday tanqidni halokatli kuch bilan tinchitdi. IShIDning ashaddiy muxoliflari va guruh haqida faol maʼlumot tarqatayotgan deb hisoblangan har bir kishi qatl bilan kutib olindi[7][10][12]. Bosqinning kuchayishi toʻgʻridan-toʻgʻri koalitsiya kuchlari sabab boʻlgan taniqli aʼzolarning oʻlimi bilan bogʻliq, bu guruh haqida ichki maʼlumotni yetkazib berish natijasida sodir boʻlgan[7].

Jurnalistlar, rejimga qarshi chiqqan muxoliflarning katta qismi tashkilot tomonidan nishonga olingan taniqli guruhga aylandi. Hassan kabi jurnalistlarning ishi ularni omma oldida aygʻoqchi deb eʼlon qilishiga sabab boʻldi. Uning qatl etilishi Suriya va Turkiya jurnalistlar hamjamiyatlari tomonidan guruhning harakatlariga oid haqiqatni yetkazishni bostirish uchun qilingan voqealardan bir misoli edi[2][7].

Taʼsiri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hassanning oʻlimini Suriya Direct 2014-yil oktabr oyidan beri IShID qoʻlida oʻldirilgan beshinchi jurnalist sifatida aniqladi[15]. Shuningdek, u guruh tomonidan qatl etilgan birinchi suriyalik ayol jurnalist ekanligi ham aniqlangan[10]. Biroq, RBSS aʼzolarining taʼkidlashicha, u mintaqada oʻldirilgan birinchi ayol jurnalist emas, ammo bu daʼvolar boʻyicha aniq maʼlumotlar hozircha mavjud emas[9].

Atrofdagilarning Raqqa holati haqidagi postlarni toʻxtatish haqida koʻplab ogohlantirishlariga qaramay, Hassan oʻz ishini davom ettirgan[16]. Hassan oilasiga yaqin qarindoshning intervyusida uning xatti-harakatlari haqidagi xabarlar ekstremistlar tomonidan jazolanish tahdidiga qaramay, boshqalar unga ishonishini aytdi. Yana bir amakivachchaning ham oʻsha maqolada „U oʻzining jasorati, haqiqat ovozi boʻlgani uchun qishlogʻimizda qahramon boʻldi. U qoʻrqmas edi [. . . ] Kobanilik kichkina kurd qiz shafqatsiz guruhga duch keldi va ularni fosh qildi. U hech qachon unutilmaydi“[4].

Reaksiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taʼlim, fan va madaniyat masalalari boʻyicha tashkiloti (YUNESKO) agentligi rahbari Irina Bokova Hassanning qatl etilishiga javoban shunday bayonot berdi:

"Men Ruqiya Hassanning oʻldirilishini qoralayman [. . . ] Men ushbu jurnalistning eng ogʻir sharoitlarda inson huquqlari va asosiy erkinliklari uchun jasoratli pozitsiyasi hamda zoʻravon ekstremistlar shaxslarning fikrlash, soʻzlash va harakat qilish erkinligini boʻgʻish uchun olib borayotgan shafqatsiz kampaniyasiga qarshi turishiga hurmat bajo keltirmoqchiman[17].

RBSS faollar guruhining sobiq aʼzosi Furat al-Vafaa Hassanning hibsga olinishi va qatl etilishiga javoban Syria Direct yangiliklar kompaniyasiga gapirdi. U uning oʻlimi va IShIDning muxoliflarni bostirishi haqida shunday dedi:

"Ruqia doimiy ravishda IShIDga qarshi chiqdi va tez-tez Raqqaga havo hujumlari sodir boʻlgani haqida xabar berdi [. . . ] IShID har doim qilichni xalqning boʻynida ushlab turishni xohlaydi [. . . ] Ular oʻz jangchilari va tarafdorlari „IShID“ oʻzlariga qarshi gapirganlardan oʻch olishga qodir ekanligini bilishlarini xohlaydilar"[18].

Hassanning oʻlimi haqidagi xabar 2016-yil yanvarida ommaga maʼlum boʻlganidan soʻng, RBSS asoschisi Abu Muhammad uning ekstremistik guruh tomonidan qatl etilganini tasdiqladi va oʻzining Twitter’dagi sahifasida oʻzining yakuniy xulosasini eʼlon qildi[6].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Džihadisti pogubili novinarku koja je pisala o strahotama u glavnom gradu Islamske države, Raqqi“ (xorvatcha). Telegram.hr.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Busfield-Birch. „IS Kill "Spy" Journalist Ruqia Hassan in Syria“. Union Times. 2-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-mart 2016-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Ruqia Hassan, la courageuse journaliste syrienne exécutée par Daesh“ (fransuzcha). aufeminin (9-yanvar 2016-yil).
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Khaleeli, Homa; Gani, Aisha; al-Bayaa, Mais. „Ruqia Hassan: the woman who was killed for telling the truth about Isis“. The Guardian (UK) (13-yanvar 2016-yil). Qaraldi: 29-fevral 2016-yil.
  5. ↑ LLUÍS MIQUEL HURTADO. „El Estado Islámico ejecuta a una activista de Raqqa“ (ispancha). El Mundo (7-yanvar 2016-yil).
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Daileda. „ISIS executed a journalist, then hacked her Facebook to trick her friends“. Mashable (6-yanvar 2016-yil). Qaraldi: 22-mart 2016-yil.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Laura Pitel. „Ruqia Hassan Mohammed: The activist and citizen journalist that Isis murdered – and then posed as for three months on social media to entrap other opponents“. The Independent (UK) (5-yanvar 2016-yil). Qaraldi: 22-mart 2016-yil.
  8. ↑ 8,0 8,1 Michael Kaplan. „Who Is Ruqia Hassan? Syrian Activist Killed By ISIS After Social Media Post About Life In Raqqa“. International Business Times.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Aisha Gani. „Journalist Ruqia Hassan murdered by Isis after writing on life in Raqqa“. The Guardian (UK).
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Khushbu Shah and Tim Lister, CNN. „ISIS kills young woman who dares to defy it“. CNN (5-yanvar 2016-yil).
  11. ↑ „What you need to know about ISIS' execution of Syrian activist, Ruqia Hassan - Ventures Africa“. Ventures Africa.
  12. ↑ 12,0 12,1 „ISIS Facebook hijack: Ruqia Hassan Mohammed ‘dead for three months’“. NewsComAu (8-yanvar 2016-yil).
  13. ↑ „World Press Freedom Day: The Syrian journalists killed by Islamic State“. itv.com (3-may 2016-yil). Qaraldi: 3-may 2016-yil.
  14. ↑ „SYRIA: Ruqia Hassan Mohammed Activist Journalist Killed Then Posed By Isis On Social Media To Lure Opponents“. Politicoscope: Politics. 10-fevral 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-sentabr 2022-yil.
  15. ↑ Mirren Gidda, ISIS Executes First Female Journalist in Syria, Newsweek (January 6, 2016).
  16. ↑ Frachon. „Elle s’appelait Ruqia et racontait son quotidien sous la botte des djihadistes“ (fransuzcha). Le Monde (4-fevral 2016-yil). Qaraldi: 29-fevral 2016-yil.
  17. ↑ „Director-General condemns the murder of Syrian journalist Ruqia Hassan“. www.unesco.org. Qaraldi: 27-mart 2016-yil.
  18. ↑ „Ruqia Hassan: Isis executes first female citizen journalist in Raqqa, confirmed by 'Raqqa is Being Slaughtered Silently' group“. www.newssafety.org. 28-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-mart 2016-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruqia_Hassan&oldid=5231463" dan olindi