Kontent qismiga oʻtish

Rayta bint As-Saffoh

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Rayta bint al-Saffoh
رايته بنت السفاح
Zavjat ul-xalifa
Abbosiylar xalifasining rafiqasi
Oʻtmishdoshi
  • Hammadah bint Isa
  • Fotima bint Muhammad al-Taymi
(Al-Mansurning xotinlari)
Davomchisi Al-Xayzuran bint Atta
Tugʻilishi Taxminan 751-753-yillar
Abbosiylar xalifaligi, Kufa yoki Anbar shahri
Vafoti 780-yillar
Abbosiylar xalifaligi, Bagʻdod shahri
Turmush oʻrtogʻi Al-Mahdi (761)
Farzandlari
  • Ubaydallah ibn Muhammad al-Mahdi
  • Ali ibn Muhammad al-Mahdi
Toʻliq nomi
Rayta bint Abdallah al-Saffoh ibn Muhammad
Sulola Abbosiylar saltanati
Otasi As-Saffoh
Onasi Umm Salama bint Ya'qub al-Maxzumiy
Dini Islom

Rayta bint As-Saffoh (arabcha: رايته بنت السفاح) — Abbosiylar malikasi, birinchi Abbosiy xalifasi As-Saffohning qizi (hukmronligi 750-754-yillar), ikkinchi Abbosiy xalifasi Al-Mansurning jiyani (hukmronligi 754-775-yillar) va uchinchi Abbosiy xalifasi Al-Mahdining birinchi xotini boʻlgan (hukmronligi 775-785-yillar).

Rayta As-Saffohning Quraysh qabilasining Banu Maxzum urugʻiga mansub mashhur xotini Ummu Salama binti Yaʼqub al-Maxzumiydan qizi edi[1]. Uning otasi birinchi Abbosiy xalifasi boʻlib, 750—754-yillarda hukmronlik qilgan.

Raytaning onasi tomondan Umaviylar shahzodasi Maslama ibn Hishom bilan birinchi nikohidan Said ibn Maslama ismli oʻgay akasi bor edi. Said Umaviylar xalifasi Hishomning nabirasi (hukmronligi 724-743-yillar) edi. Said Abbosiylar davridagi tarixiy anʼanalarning ogʻzaki tashuvchisi ​​boʻlgan[2].

Otasi vafot etganida Rayta juda yosh edi. As-Saffahning ukasi Al-Mansur hijriy 136-yil Zulhijjadan 158-yil Zulhijjagacha (milodiy 754-775-yillar) qariyb yigirma ikki yil hokimiyatni boshqarib, Abbosiylar xalifaligini mustahkamlash masʼuliyatini oʻz zimmasiga olgan edi[3][4].

761-yilda Abbosiy xalifasi Al-Mahdi Xurosondan qaytgach, Raytaga birinchi xotini sifatida uylandi[5]. U Ubaydalloh va Ali ismli ikki oʻgʻilni dunyoga keltirgan[5][6].

Rayta turmush oʻrtogʻi Al-Mahdi Hijozda tugʻilgan yamanlik arab ayoli Al-Xayzuron bintu Atta bilan turmush qurguniga qadar uning eng suyukli rafiqasi boʻlgan. Al-Xayzuron Al-Mahdini ozod qilishga va unga uylanishga koʻndirib, Raytani imtiyozlaridan mahrum qildi, shuningdek u garchi oʻsha paytdagi odatlar qulning oʻgʻillarini merosxoʻr deb atashga ruxsat bermagan uning Rayta tomonidan oʻgʻllarini valiahdlikdan (taxt vorisi) mahrum qilishga, uning oʻrniga oʻzining oʻgʻllarini merosxoʻr deb eʼlon qilishga koʻndirgan. Shu paytdan boshlab u xalifaning eng nufuzli xotini boʻlgan.

Rayta xalifalikning hukmron xonadoni boʻlgan Abbosiylar sulolasi bilan ona va ota tomondan qarindosh boʻlgan. U bir qancha Abbosiy xalifalari, Abbosiy shahzodalari va malikalariga zamondosh edi.

No. Oila aʼzolari Qarindoshligi
1 As-Saffoh Otasi
2 Al-Mansur Amakisi va Qaynatasi
3 Al-Mahdi Turmush oʻrtogʻi
4 Al-Hadi Oʻgay oʻgʻli
5 Horun ar-Rashid Oʻgay oʻgʻli
6 Ubaydallah ibn al-Mahdi Toʻngʻich oʻgʻli
7 Ali ibn al-Mahdi Ikkinchi oʻgʻli
8 Abbasa bint al-Mahdi Oʻgay qizi
9 Ulayya bintu Al-Mahdiy Oʻgay qizi
10 Ibrahim ibn al-Mahdi Oʻgay oʻgʻli
11 Mansur ibn al-Mahdi Oʻgay oʻgʻli
12 Aliyah bint al-Mahdi Oʻgay qizi
13 Abdallah ibn al-Mahdi Oʻgay oʻgʻli
14 Isa ibn al-Mahdi Oʻgay oʻgʻli
15 Banuqa bint al-Mahdi Oʻgay qizi
16 Zubaidah bint Jaʼfar Jiyani
17 Saʼid ibn Maslama Oʻgay akasi
  1. Abbott 1946, s. 11.
  2. Bosworth 1994, ss. 279–280.
  3. Sanders, P. (1990). The Meadows of Gold: The Abbasids by MASʻUDI. Translated and edited by Lunde Paul and Stone Caroline, Kegan Paul International, London and New York, 1989 ISBN 0 7103 0246 0. Middle East Studies Association Bulletin, 24(1), 50-51. doi:10.1017/S0026318400022549
  4. Michael Axworthy (2008); Eron tarixi; Basic, AQSh; ISBN 978-0-465-00888-9. p. 81.
  5. 5,0 5,1 Abbott 1946, s. 25.
  6. Al-Xatib al-Bag'dodiy 2011, s. 310; Ibn Hazm 1982, s. 22.
  • Abbott, Nabia. Bog'dodning ikki malikasi: Horun Al Rashidning onasi va xotini. University of Chicago Press, 1946. ISBN 978-0-86356-031-6. 
  • Bosvort, C. Edmund. „Abū Hafṣ Umar al-Kirmoniy va Barmakiylarning yuksalishi“. Sharq va Afrikashunoslik maktabi axborotnomasi. 5-jild, № 2. 268–282-bet. doi:10.1017/S0041977X0002485X. JSTOR 620573. {{cite magazine}}: Unknown parameter |data= ignored (|date= suggested) (yordam)
  • Sanders, P. (1990). Oltin oʻtloqlari: MAS’UDI tomonidan Abbosiylar. Lunde Pol va Stoun Karolin tomonidan tarjima qilingan va tahrirlangan, Kegan Pol International, London va Nyu-York, 1989 ISBN 0 7103 0246 0. Yaqin Sharq tadqiqotlari uyushmasi byulleteni, 24(1), 50-51. doi: 10.1017/S0026318400022549
  • Ibn Hazm, Abu Muhammad ibn Ali ibn Ahmad ibn Said al-Andalusiy. Jamharat Ansab al-'Arab (ar) 5th: . Qohira: Dar al-Maarif, 1982. 
  • Al-Xatib al-Bag'dodiy, Abu Bakr Ahmad ibn Ali. Tarix Bag'dod/Madinat as-Salom (ar). Bayrut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 2011. .