Qulja arvohkapalagi
| Qulja arvohkapalagi | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Boʻgʻimoyoqlilar |
| Sinf: | Hasharotlar |
| Turkum: | Kapalaklar |
| Oila: | Tungi kapalaklar |
| Urugʻ: | Sphingonaepiopsis |
| Turlari: | Qulja arvohkapalagi |
| Binar nomi | |
| Sphingonaepiopsis kuldjaensis (Graeser, 1892) | |
Qulja arvohkapalagi[1] (Sphingonaepiopsis kuldjaensis) — arvohkapalaklar (Sphingidae). oilasiga mansub tungi kapalak turi.
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bunday kapalaklarning qanoti kengligi 30-34 mm. Tana va oldingi qanotlari kulrang-jigarrang. Oldingi qanotlarda qanotning markazi bo‘ylab jigarrang chiziq mavjud bo‘lib, ularda ochiq ko‘ndalang va quyuq uzunlamacha chiziqlari ajratib turadi. Orqa qanotlarining maydoni keng.
Tarqalishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]O‘zbekistonda (Gʻarbiy Tyan-Shan, Zarafshon tizmasida), Tojikiston, Qirg‘iziston, Qozog‘iston, Xitoy (Sinszyan)da tarqalgan[1].
Kapalaklar o‘rta tog‘li (dengiz sathidan 1000-2500 metr balandlikda) daraxt va buta o‘simliklari bo‘lgan quruq aralash o‘tli dashtlarda, yaxshi isitiladigan quruq joylarda yashaydi. Asosan populyasiyasi mahalliy tartibda[1].
Hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yiliga bir marta to‘la, ikkinchi marta qisman nasl beradi. Kapalaklar oqshom va tunda faol. Parvoz vaqti aprel-iyun (birinchi nasl) va iyul-sentyabr oylarida, ba’zan oktyabrda (ikkinchi nasl). Qurtlar may-iyun oylarida va avgust-sentyabr oylarida rivojlanadi. Qurtlar ozuqa o‘simliklari - chaqamiq (Galium) o‘simligida rivojlanadi. Tuproqning yuqori qatlamida g‘umbakka aylanadi. Birinchi nasl qisman va ikkinchi nasl g‘umbaklari to‘liq qishlaydi[1].
Muhofaza etish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hamma joyda kam. Lokal populyasiyalarida mavsumda 10–20 donagacha hisobga olinadi, uzluksiz kamayib bormoqda. O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan (2-toifa – zaif turlar: soni kamayib borayotgan, tabiiy ravishda kam uchraydigan)[1].
Cheklovchi omillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yashash makonlarida daraxt va butalarning kesib tashlanishi, pichan tayyorlash va chorvachilikda yaylovdan haddan tashqari ko‘p foydalanish.
Maqomi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2(VU:D): Turkistonning zaif, qisqarib borayotgan, mozaik tarqalgan endemik turi.
Ko‘payish holati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ko‘paytirilmagan.
Muhofaza choralari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kitob, Chotqol qo‘riqxonalari va Ugom-Chotqol milliy tabiat bog‘ida muhofaza ostiga olingan.