Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi

Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi (QMDB) Qozogʻiston musulmonlariga diniy va maʼnaviy yoʻl-yoʻriq koʻrsatuvchi respublika birlashmasidir.

Qisqacha tarixi

Hozirgi Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqaruvining asoslari 19-asrning oxiri bilan 20-asrning boshlarida tashkil topa boshlandi. 1906-yil Verniyda Turkiston oʻlkasi musulmonlarining 1 qurultoyi boʻlib oʻtdi, unda 100 ga yaqin delegat qatnashdi.

1943-yil Toshkentda Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlarining birinchi qurultoyi oʻtdi. Unga Qozogʻiston delegatsiyasidan Shayx Abd al-Gʻaffar Shamsutdinov (1884-1953) boshlab bordi. Jamgʻarmada Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi tashkil etilgan boʻlib, uning raisi va bosh muftiyligiga eshon Boboxon Abdulmajidxon (1856-1957) saylangan. Qozog‘istonda qaziyat tashkil etilib va Shamsutdinov sudya etib tayinlandi. 1946-yildan Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasining Qozogʻistondagi vakili, Olmaota imom-xatibi lavozimlarida ishlagan.

1952-1972-yillar Saduaqas Gʻilmaniy (1890-1972), 1972-1979-yillar oraligʻida Jahiya hoji Beysenbayuli (1932-1997) qozi boʻldi. Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlarining diniy boshqarmasi 1990-yilgacha Toshkentda joylashganlikdan, sovetlar siyosati tufayli Qozogʻistonning diniy-maʼnaviy hayotiga taʼsir koʻrsata olmadi.

1990-yilgi 12-yanvarda oʻtgan Qozogʻiston musulmonlarining birinchi qurultoyida Qozogʻiston musulmonlari mustaqil diniy boshqarmasi tashkil etildi. Boshqarmaning birinchi raisi, Bosh muftiy Ratbek Nisanboyev bo‘ldi. Qozog‘iston musulmonlarining ishiga rahbarlik qilib, uning ishini olib boruvchi ijroiya organi QMDB apparati — muftiyat.QMDBning 2000-yil oʻtgan III qurultoyda boshligʻi, Bosh muftiy boʻlib, professor Absattor Derbisali saylandi. 2013-yil 19-fevralda Qozog‘iston musulmonlarining navbatdan tashqari VII qurultoyida Mayamerov Yerjan Malgajiuliy Bosh muftiy etib saylandi.

2017-yilning 8-dekabrida oʻtgan Qozog‘iston musulmonlarining navbatdagi VIII qurultoyida Serikbay hoji Satibaldiuli Oraz bosh muftiy etib saylandi.^[1]

QMDB

Diniy boshqarma QMDBning raisi, Bosh muftiy, QMDB Donishmandlar kengashi, Vasiylar kengashi, QMDBning raisi, apparat yetakchisi va diniy ishlar, shariat bilan fatvo, masjid ishlari, bo‘limi mudiri, odamlar bilan aloqa, bayonnoma, haj, targ‘ibot, fan va taʼlim, umumiy va yoshlar ishi, halol mahsulotlarni standartlashtirish, matbuot va internet, ayollar va qizlar kabi tarkiblar bilan sektolardan, shuningdek, ish yuritishdan iborat

Boshqarmaning maqsadi va vazifasi: Islom dinini nasixat qilish va yoyish, Muhammad (s.a.v.) paygʻambar maʼruzalarning to‘g‘ri nasixat qilinishini taʼminlash, islom dinining, Qozog‘iston musulmonlarining birligini saqlash, diniy tashkilotlarda shariatning to‘liq va to‘g‘ri tatbiq etilishini taʼminlash, viloyatlardagi imom vakillari orqali respublika musilmon jamoasining diniy muammolarini yechish, respublikada islom dinini oʻqitib-o‘rgatuvchi mutaxassislarni tayyorlash, shuningdek, xorijiy diniy tashkilotlar bilan, birlashmalar, diniy adabiyotlar, darsliklar va hokazo b. zarur nashrlarni ishlab chiqish. QMDB tashkil etilishi bilan ochilgan mamlakatlar. Nur-Muborak Misr Islom madaniyati universiteti va imomlar taʼlimi resp. Islom internati ishlaydi.^[2]

QMDB boʻlimlari

Shariat va fatvo boʻlimi

Ziyorat boʻlimi

Taʼlim boʻlimi

Matbuot kotibi

Kadrlar boʻlimi

Ishni boshqarish

Din ishlari boʻlimi

Masjid ishlari bo‘limi

Xalqaro aloqalar va protokol bo‘limi

Diniy ekspertiza va ilmiy tahlil bo‘limi

Targ‘ibot va internet bo‘limi

QMDB taʼlim muassasalari

„Nur Muborak“ Misr Islom madaniyati universiteti
Respublika imom-xatiblari taʼlimini takomillashtirish Islom instituti
„Qavomiddin al-Itqoniy al-Farobiy at-Turkistoniy“ respublika keksalar o‘quv markazi
„Ostona“ madrasasi.
„Abu Hanifa madrasasi“
„Abu Bakir Sidiq“ madrasasi.

QMDBning viloyatlardagi vakolatxonalari

QMDB tomonidan chiqarilgan gazeta va jurnallar

Boshqaruv tomonidan „Munara“ nomli gazet^[3] (2019-yilning oktabrdan) va „Iymon“ nomli jurnali (2002-yil noyabridan) chiqadi.

QMDB Zakot jamgʻarmasi

QMDB Zakot jamg‘armasi 2011-yil 3-iyunda Adliya vazirligida ro‘yxatga olindi. Jamg‘armaning to‘liq yuridik nomi: „Qozog‘iston musulmonlari diniy boshqarmasining zakot jamg‘armasi“ korporativ jamg‘armasi.

QMDB Zakot jamg‘armasi jismoniy va yuridik shaxslarning zakotlari bilan xayr-ehsonlarini qabul qilib, uni shariat hukmlariga asosan taqsimlovchi tashkilotdir.

Jamg‘arma taʼsischisi Qozog‘iston musulmonlari diniy idorasi hisoblanadi.

QMDB Zakot jamgʻarmasining vazifasi:

Muqaddas Qur’oni Karim va Sunnatga amal qilgan holda, shariat hukmlari asosida Qozgʻiston musilmonlarining zakotining yig‘ilishi bilan tarqatishni amalga oshirish.

Maqsadlar:

Qishloq masjidlarida o‘zini moddiy taʼminlay olmaydigan ulamolarga oylik to‘lash;
Qozog‘istonning diniy taʼlim muassasalari talabalariga stipendiyalar ajratish;
diniy taʼlim muassasalari uchun binolar qurish va ularni texnik baza bilan taʼminlash;
Qozog‘iston diniy madrasalari uchun zamonaviy talabalar uylarini qurish;
zarur diniy nashrlarni ishlab chiqish va aholiga tarqatish;
Islom dinini munosib targ‘ib qilish uchun moliyaviy yordam ko‘rsatish;
Kam taʼminlangan guruhlarga moddiy yordam koʻrsatish;
KMDBning boshqa diniy qadriyatlariga moliyaviy yordam koʻrsatish.

Asosiy lavozim:

Shariatga rioya qilish (hanafiy mazhabiga koʻra).
Odamlarga ochiqlik
Rasmiylik

Manbalar

↑ „QMDB: SYeRІKBAY QAJI ORAZ BAS MҮFTI BOLIP SAYLANDI“. 2018-yil 23-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-oktyabr.
↑ "Qazaqstan": Ұlttiq ensklopediya/Bas redaktor Ә. Nisanbaev — Almati „Qazaq ensiklopediyasi“ Bas redaksiyasi, 1998 ISBN 5-89800-123-9
↑ MҮFTIYaTTIҢ „MҰNARA“ GAZYeTІ ShIQTI (FOTO)

Havolalar

QMDB rasmiy sayti (Wayback Machine saytida 2013-12-11 sanasida arxivlangan)
Olmaota markaziy masjidi sayti
Ostona Hazrati Sulton masjidi

[1] „QMDB: SYeRІKBAY QAJI ORAZ BAS MҮFTI BOLIP SAYLANDI“. 2018-yil 23-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-oktyabr.

[2] "Qazaqstan": Ұlttiq ensklopediya/Bas redaktor Ә. Nisanbaev — Almati „Qazaq ensiklopediyasi“ Bas redaksiyasi, 1998 ISBN 5-89800-123-9

[3] MҮFTIYaTTIҢ „MҰNARA“ GAZYeTІ ShIQTI (FOTO)

[1]

[2]

[3]