Qorategin bekligi
|
| ||
| Mamlakat | Buxoro amirligi | |
|---|---|---|
| Maʼmuriy markazi | Gʻarm | |
| Asos solingan sanasi | 1878-yil | |
| Bekor qilingan sanasi | 1920-yil | |
| Xaritada | ||
Qorategin bekstvo yoki Qorategin vilayati (oʻzbekcha: Qorategin bekligi / Qorategin viloyati; tojikcha: Бекигарии Қаротегин) – Buxoro amirligi tarkibidagi maʼmuriy birlik (hozirgi Tojikiston hududida boʻlgan). Maʼmuriy markazi Gʻarm shahri.
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qorategin bekligining geografik joylashuvi haqida botanik Vasiliy Oshanin quyidagilarni yozgan:
Qorategin togʻli oʻlka boʻlib, butun Surxoʻba oʻrta oqimini egallaydi. To'g'ri chiziqda uning uzunligi taxminan 150 milya va kengligi 40 dan 50 milyagacha. Shimoli-sharqda Qorategin Rossiya mulklari bilan chegaradosh, xususan: Zarafshon tizmasi va Fargʻona viloyati, janubdan Darvaz bilan chegaradosh va gʻarbdan Koʻlyab va Hisor oʻlkasi bilan[1].
Ushbu mamlakatga tashrif buyurgan Kapitan Vasilev Qorateginning butun maydoni 9800 kvadrat metrni tashkil etishini yozgan[2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Boshqa togʻli hududlar qatori Qorategin aholisi ham qadimdan Qoʻqon bilan yaqin munosabatda boʻlgan. Togʻli oʻlkaning tub aholisi tez-tez Qoʻqonga Otxodnichestvo deb ataladigan joyda ishlash uchun borishgan[3].
XIX asr boshlarida Qoʻqon xonlari oʻz hududlarini kengaytirish maqsadida Qorategin va qoʻshni hududlarga bir necha bor yurishlar uyushtirgan. Qo‘qon qoʻshinlarining butun hujumi davomida togʻli hududlar aholisi ularga faol qarshilik koʻrsatgan[4].
1869-yil yozida Qorateginni Qoʻqon qoʻshinlari bosib olgan. Bu Qoʻqon qoʻshinlarining Qorateginga oxirgi va ayni paytda eng yirik hujumi edi[4]. Oʻsha yilning kuzi oldidan Qorateginda qoʻzgʻolon koʻtarilib, Qoʻqon hokimi quvgʻin qilingan. Qorategin mustaqil boʻlgan va Qoʻqon xonlari uni butunlay boʻysundira olmagan[5].
Bularning barchasiga qaramay, Qorategin XIX asrning 70-yillarigacha yarim mustaqil mavqeini saqlab qolgan[6].
Amir tomonidan tayinlangan hokimlar butun maʼmuriy hokimiyatni oʻz qoʻliga olishgan[7].
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kapitan Vasilev XIX asrning 80-yillarida Qorategin Buxoro amirligiga qoʻshib olingandan soʻng Qorategin aholisi toʻgʻrisida u asosan Surxob daryosi vodiysida toʻplanganligi haqida maʼlum qilgan[8].
Qorateginda tojiklar bilan bir qatorda qirgʻizlar ham yashagan[8]. Vasilevning soʻzlariga koʻra, „51 ming kishidan 3 ming nafari qora-qirgʻiz, qolgan 48 ming nafari tojiklardir“[8].
Qorategin aholisi asosan Surxob, Obixingu va boshqa daryo vodiylarida toʻplangan[2].
Madaniyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qorategin aholisining asosiy kasbi dehqonchilik boʻlgan. Ular bilan asosan tojiklar shugʻullangan. Qirgʻizlar ham dehqonchilik, ham chorvachilik bilan shugʻullangan. Qoidaga koʻra, yoz faslida qirgʻiz qishloqlarida bir necha kishi xoʻjalikni boshqarish va dalalarni sugʻorish uchun qolgan. Qolganlari esa oʻz chorvalari bilan Qorateginning baland togʻ vodiylarida joylashgan yozgi lagerlarga (yaylovlarga) ketishgan[2].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Искандаров 1962, s. 16.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Искандаров 1962, s. 23.
- ↑ Искандаров 1962, s. 35.
- ↑ 4,0 4,1 Искандаров 1962, s. 40.
- ↑ Искандаров 1962, s. 39.
- ↑ Искандаров 1962, s. 40—41.
- ↑ Искандаров 1963, s. 11.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Искандаров 1962, s. 22.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Искандаров Б. И. I. Восточная Бухара и Памир во второй половине XIX в.. АН Таджикской ССР, 1962 — 357-bet.
- Искандаров Б. И. II. Восточная Бухара и Памир во второй половине XIX в.. АН Таджикской ССР, 1963 — 352-bet.