Qora metallar
Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. |
Qora metallar (qora metallar) — temir va uning asosidagi qotishmalar (poʻlatlar, ferroqotishmalar, choʻyan). Qora metallarga koʻpincha marganets (92 % metallurgiyada ishlatiladi) va baʼzan xrom[1][2][3][4] (65 % metallurgiyada ishlatiladi) va vanadiy[3][4] (90 % poʻlat va choʻyanni legirlash uchun ishlatiladi) kabi metallar kiradi. Bu metallar asosan choʻyan va poʻlat ishlab chiqarishda qoʻllanadi. Qora metallar xalq xoʻjaligida ishlatiladigan metallarning umumiy hajmining 90 % dan ortigʻini tashkil qiladi, ularning asosiy qismini esa turli poʻlatlar tashkil etadi. Temir qotishmalariga turli xil xususiyatlarni beruvchi asosiy element ugleroddir.
- Choʻyanlar - temirning uglerodli qotishmalari boʻlib, uglerod miqdori 2,14 % dan ortiq (baʼzi choʻyanlarda 6 % gacha). Choʻyanlar oq, kulrang va egiluvchanlarga boʻlinadi.
- Poʻlatlar — temirning uglerodli qotishmalari, tarkibida 2,14 % dan kam uglerod boʻladi.
- kam uglerodli (0,25 % dan kam),
- uglerodli (0,25-0,6 %),
- yuqori uglerodli (0,6 % dan ortiq).
Uglerodga qoʻshimcha ravishda, choʻyan va poʻlatlarda boshqa komponentlar ham mavjud
- legirlovchi: kerakli xususiyatlarga ega boʻlgan choʻyan va poʻlatlarni olish uchun — korroziyaga chidamlilik, elastiklik, bolgʻalanuvchanlik, issiqlikka chidamlilik; legirlovchi komponentlarga kremniy, alyuminiy, marganets, molibden, mis, nikel, xrom, vanadiy, volfram va boshqalar kiradi;
- zararli aralashmalar: oltingugurt, fosfor, mishyak, kislorod, azot .
Metallga kerakli shakl va xususiyatlarni berish, bosim bilan, ishlov berish va soʻngra issiqlik bilan ishlov berish orqali erishiladi.
Yana qarang Fe(lotincha: ferrum) uning massasi 56,valentligi koʻpincha,II,III boʻladi.
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Rangli metallar
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Nalogoviy Kodeks Rossiyskoy Federatsii. Statya 337: Dobitoe poleznoe iskopaemoe.
- ↑ Konsepsii sovremennogo estestvoznaniya. Uchebnik dlya vuzov. Pod red. L. A. Mixaylova (s. 173) // Izdatelskiy dom „Piter“, 2012— Science — 338 s.
- ↑ 3,0 3,1 Ю. А. Быховский „Черные металлы“, . , 1961 — 23-bet.
- ↑ 4,0 4,1 Р. Р. Синанян. Маркшейдерское дело. M: "Недра", 1982 — 97-bet.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Qora metall — jiddiy va uzoq vaqt
- Rossiya qora metallurgiya sanoat portali (Wayback Machine saytida 2022-06-25 sanasida arxivlangan)