Kontent qismiga oʻtish

Qora metallar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qora metallar (qora metallar) — temir va uning asosidagi qotishmalar (poʻlatlar, ferroqotishmalar, choʻyan). Qora metallarga koʻpincha marganets (92 % metallurgiyada ishlatiladi) va baʼzan xrom[1][2][3][4] (65 % metallurgiyada ishlatiladi) va vanadiy[3][4] (90 % poʻlat va choʻyanni legirlash uchun ishlatiladi) kabi metallar kiradi. Bu metallar asosan choʻyan va poʻlat ishlab chiqarishda qoʻllanadi. Qora metallar xalq xoʻjaligida ishlatiladigan metallarning umumiy hajmining 90 % dan ortigʻini tashkil qiladi, ularning asosiy qismini esa turli poʻlatlar tashkil etadi. Temir qotishmalariga turli xil xususiyatlarni beruvchi asosiy element ugleroddir.

  • Choʻyanlar - temirning uglerodli qotishmalari boʻlib, uglerod miqdori 2,14 % dan ortiq (baʼzi choʻyanlarda 6 % gacha). Choʻyanlar oq, kulrang va egiluvchanlarga boʻlinadi.
  • Poʻlatlar — temirning uglerodli qotishmalari, tarkibida 2,14 % dan kam uglerod boʻladi.
    • kam uglerodli (0,25 % dan kam),
    • uglerodli (0,25-0,6 %),
    • yuqori uglerodli (0,6 % dan ortiq).

Uglerodga qoʻshimcha ravishda, choʻyan va poʻlatlarda boshqa komponentlar ham mavjud

Metallga kerakli shakl va xususiyatlarni berish, bosim bilan, ishlov berish va soʻngra issiqlik bilan ishlov berish orqali erishiladi.

Yana qarang Fe(lotincha: ferrum) uning massasi 56,valentligi koʻpincha,II,III boʻladi.

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Rangli metallar
  1. Nalogoviy Kodeks Rossiyskoy Federatsii. Statya 337: Dobitoe poleznoe iskopaemoe.
  2. Konsepsii sovremennogo estestvoznaniya. Uchebnik dlya vuzov. Pod red. L. A. Mixaylova (s. 173) // Izdatelskiy dom „Piter“, 2012— Science — 338 s.
  3. 3,0 3,1 Ю. А. Быховский „Черные металлы“, . , 1961 — 23-bet. 
  4. 4,0 4,1 Р. Р. Синанян. Маркшейдерское дело. M: "Недра", 1982 — 97-bet. 

Ferromagnetizm