Pirmuhammadxon II

Pirmuhammadxon II
	oʻzbekcha: Pirmuhammadxon II
13- Buxoro xonligi xoni
	Mansab davri; 1598 – 1599
Oʻtmishdoshi	Abdulmoʻminxon; (1598)
Vorisi	Joni Muhammad; (1599—1603)
Toj kiydirish marosimi	1598-yil,Buxoro
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	1550-yil; Buxoro; Buxoro xonligi
Vafoti	1599-yil ; Buxoro; Buxoro xonligi
Bolalari	Muhammad Salim sulton, Ibodulla sulton
Otasi	Sulaymon Sulton
Dini	Islom sunniylik

Bu atamaning boshqa maʼnolari ham mavjud. Qarang: Pirmuhammadxon (maʼnolari).

Pirmuhammadxon II (oʻzbekcha: Pirmuhammadxon II)—1598 — 1599-yillarda Buxoro xonligida hukmronlik qilgan oʻzbek Shayboniylar sulolasining oʻn uchinchi hukmdori.

Kelib chiqishi

Pirmuhammadxon II Sulaymon Sultonning oʻgʻli, Oʻzbek xonligi asoschisi Abulxayrxonning avlodi. U Abdullaxon II ning ham amakivachchasi hisoblanadi.

Siyosiy faoliyati

Abulg‘ozi Bog‘adirxonning „Shajarat al-atrak“, Muhammad Yusuf Munshiyning „Tarixi Mukimxoniy“ va boshqalar kabi bir qator O‘rta Osiyo manbalari Abdullaxon IIning o‘g‘li va vorisi Abdulmo‘minxonni so‘nggi shiboniylar deb biladi. Movarounnahr hukmdori. Shuning uchun ham ayrim tadqiqotchilar 1598-yilni Movarounnahr Shiboniylar hukmronligining so‘nggi yili deb ko‘rsatadilar^[1].

Biroq, 1864-yilda V. IN. Velyaminov-Zernov Iskandar Munshiyning „Tarix alamar Abbosiy“ materiallariga asoslanib, Abdalmoʻminxon isyonkor amirlar qoʻlidan vafot etganidan soʻng uning amakisi, Abdullaxon II ning amakivachchasi Pirmuhammad II . Buxoro xonligi taxtiga oʻtirgan, u Miyonqolada Abdulmoʻminxon tomonidan sodir etilgan qirgʻindan yashirinishga muvaffaq boʻldi. Natijada koʻplab mahalliy va xorijiy tadqiqotchilar, masalan, G. Xovors, S. Lene Pool, K. A. Bosvord, Movarounnahrdagi Shiboniylar sulolasining tarixi Abdulmo‘minxon bilan emas, Pirmuhammadxon II bilan tugaydi.

Buxoro xonligidagi Shiboniylar sulolasining Buxoro xonligidagi so‘nggi vakili Pirmuhammadxon II hokimiyat tepasiga 1598-yilda kelib, Movarounnahrdagi barcha Shiboniylarning oliy xoni sifatida Buxoro xonligini boshqargani^[2]. Pirmuhammadxon II Movarounnahr hududiga bostirib kirgan qozoq sultonlariga qarshi muvaffaqiyatli kurash olib bordi. Bu janglarda unga Ashtarxoniy sultonlari yordam bergan. Qozoq sultonlarini daf qilgandan so‘ng , Samarqandni Pirmuhammadxon II Boqiy Muhammad va ashtarxoniylar urug‘ining boshqa aʼzolariga jangdagi roli uchun mukofot sifatida berdi.

Sharqshunoslarning so‘nggi tadqiqotlari shuni ko‘rsatdiki, B. A. Ahmedov va A. K. Alekseevlar hokimiyatning Shiboniylar qo‘lidan Ashtarxoniylar qo‘liga o‘tish sanasini belgilashda xato qilganlar. Shunday qilib, jahon tarixi fani 1599-yil sanasini tan oldi, bu ham tangalar bilan tasdiqlangan. Faqat bitta manba — " Bahr al-isror "da Shiboniylarning Ashtarxoniylar bilan almashtirilgan yili 1601-yil bo‘lganligi taʼkidlanadi.

Oilasi

Pirmuhammadxon IIning oʻgʻillari Muhammad Salim Sulton va Ibodulla Sulton Hisori Shodmon va Chagʻoniyonda hukmronlik qilganlar^[3].

Buxoro hukmdorlari

1500 — 1510	Muhammad Shayboniy
1511 — 1512	Suyunchxoʻjaxon
1512 — 1530	Koʻchkunchixon
1530 — 1533	Abu Said
1533 — 1540	Ubaydulla I
1540 — 1540	Abdulla I
1540 — 1551	Abdullatif
1540 — 1550	Abdulaziz
1552 — 1556	Navroʻz Ahmad
1552 — 1556	Burhon sulton
1556 — 1561	Pirmuhammad
1561 — 1583	Iskandarxon
1583 — 1598	Abdullaxon II
1598 — 1599	Abdulmoʻmin
1599 — 1601	Pirmuhammad II
1601 — 1605	Boqimuhammad
1605 — 1608	Valimuhammad
1608 — 1650	Imomquli
1640 — 1647	Nadr Muhammadxon
1645 — 1680	Abdulaziz
1680 — 1702	Subhonquli
1702 — 1711	Ubaydullaxon II
1711 — 1747	Abulfayz
1756 — 1758	Muhammad Rahim
1758 — 1785	Doniyolbiy otaliq
1785 — 1800	Amir Shohmurod
1800 — 1826	Amir Haydar
1826 — 1826	Amir Husayn
1826 — 1827	Amir Umar
1827 — 1860	Amir Nasrulloh
1860 — 1885	Amir Muzaffar
1885 — 1910	Amir Abdulahad
1910 — 1920	Amir Olimxon

Oʻlimi

1599-yilda Bog‘i shamol hududida Pirmuhammadxon II qo‘shinlari bilan ashtarxoniylar urug‘i o‘rtasidagi jangda Boqi Muhammad qo‘shin markazini ag‘darib, dushman qo‘shinlarini mag‘lub etishga muvaffaq bo‘ldi. Pirmuhammedxon II yaralanib, asirga olinadi. Oradan bir qancha vaqt o‘tgach, u Boqi Muhammadning buyrug‘i bilan qatl etildi^[4]^[5].

Oʻshanda oʻz nomidan kumush va mis tangalar chiqargan Shayboniy Keldi Muhammad (1598 — 1604) Toshkent hokimi boʻlib qolgan

Manbalar

↑ Ахмедов 1982, s. 97.
↑ Ахмедов 1982, s. 100.
↑ Ахмедов 1982, s. 98—99.
↑ Thomas Welsford, Four Types of Loyalty in Early Modern Central Asia: the Tūqāy-Tīmūrid takeover of Greater Mā Warā al-Nahr, 1598—1605, Leiden. Boston., Brill, 2013, s.93
↑ „History of civilizations of Central Asia, v. 5: Development in contrast, from the sixteenth to the mid-nineteenth century, p. 629-657, illus.“. Unesdoc.unesco.org. 2019-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-dekabr.

Adabiyotlar

Ahmedov B.A.. Balx tarixi (XVI—XVIII asrning birinchi yarmi). T: Muxlis, 1982 — 295-bet.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

Shayboniylar sulolasi

Shaybon (XIII-asr) Abdulxayr-xon (1428 - 1468) Shayboniy-xon (1468 - 1510)
Samarqand Koʻchkunchi-xon (1510 - 1531) Abu Saidxon (1531 - 1534) Abdulla I (1534 - 1539)	Buxoro Ubaydalla-xon (1512 - 1539)
Davlat birlashish Abdulla-xon I (1539 - 1540) Abdullatif (1540 - 1552) Navroʻz Ahmad (1552 - 1556)
Samarqand Pirmuhammad I (1556 - 1561) Iskandar-Sulton (1561 - 1583)	Buxoro Abdulla-xon II (1556 - 1598) Abdulmoʻmin (1598) Pirmuhammad II (1598)

[FOOTNOTEАхмедов198297-1] Ахмедов 1982, s. 97.

[FOOTNOTEАхмедов1982100-2] Ахмедов 1982, s. 100.

[FOOTNOTEАхмедов198298—99-3] Ахмедов 1982, s. 98—99.

[4] Thomas Welsford, Four Types of Loyalty in Early Modern Central Asia: the Tūqāy-Tīmūrid takeover of Greater Mā Warā al-Nahr, 1598—1605, Leiden. Boston., Brill, 2013, s.93

[5] „History of civilizations of Central Asia, v. 5: Development in contrast, from the sixteenth to the mid-nineteenth century, p. 629-657, illus.“. Unesdoc.unesco.org. 2019-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-dekabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]