Paltau
| Paltau | |
|---|---|
 Paltau daryosidagi sharshara | |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 7,89 |
| Havzasi | Chatqol/Chorboq suv ombori/Chirchiq daryosi/ Sirdaryo/Kichik Orol dengizi/Katta Orol dengizi |
| Suv oqimi | |
| Boshlanishi | Ikki oqimning qoʻshilish joyi |
| · Boshlanish joyi | Gʻarbiy Tyan-Shan |
| · Balandligi | 1 900 m |
| Quyilishi | Chatqol Chorboq suv ombori (mavsumiy) |
| · Balandligi | 885 m |
| Joylashuvi | |
| Davlat | Oʻzbekiston |
| Mintaqa | Toshkent viloyati |
| Tuman | Boʻstonliq tumani |
Paltau – Toshkent viloyati Boʻstonliq tumanidagi togʻ daryosi (soy[1]). Chatqolning oʻng irmogʻi bahor oxiri va yoz boshida toʻgʻridan-toʻgʻri Chorboq suv omboriga quyiladi. Paltau oʻng qirgʻogʻida joylashgan Obirahmat gʻoridagi arxeologik topilmalari bilan mashhur.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Daryoning manbalari Koʻksuv tizmasining etaklarida, Qirgʻiziston bilan Oʻzbekiston davlat chegarasiga yaqin joyda joylashgan. Suv oqimining asosiy yoʻnalishi janubi-gʻarbiy. Paltau Obirahmat manzilgohidan uncha uzoq boʻlmagan yoʻl koʻprigidan ikki kilometr yuqorida joylashgan Chatqolga quyiladi[2]. Paltau darasi yonbagʻirlarida qishloq joylashgan boʻlib, aholisi qoʻshimcha dehqonchilik bilan shugʻullanadi. Paltauning irmoqlari asosan mavsumiy, kichik oqimlardir.
Dara yon bagʻirlarida aralash oʻrmon, qayinzorlar, mevali va rezavor oʻsimliklar oʻsadi, daraning oʻzi esa gul va dorivor giyohlar bilan qoplangan. Yozda Paltau vodiysi va uning irmoqlarida koʻplab qoʻziqorinlar oʻsib chiqadi[3].
Eng yuqori suv sathi aprel-may oylarida boʻladi. Pastki va oʻrta qismlarida Paltau vodiysi tekis va loydan iborat. Ogʻizdan taxminan 4 kilometr uzoqlikda daryo keskin buriladi. Bu yerda qoyalar orasida sharshara bor[4].
XX asrning 30—40-yillarida Paltau darasi yonbagʻirlarida joylashgan qoyalarda geologik qidiruv ishlari olib borilgan. Flyuorit konlari topilgan, ularni oʻzlashtirish foydasiz boʻlib chiqdi.
Arxeologiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Paltau daryosi vodiysidagi Obirahmat gʻori 1962-yilda, Chorboq suv ombori qurilishidan oldin arxeologik qidiruv ishlari olib borilganda topilgan. Topilmaning taxminiy yoshi kamida 50 ming yil. Yodgorlik ochiq holatda topilganida, 500 ta tosh qurol boʻlgan. Oʻrta paleolit qatlamida neandertal va kromanon odamiga oʻxshash 9-12 yoshli bolaning bir nechta tishlari va bosh suyagi boʻlaklari topilgan.
- Daryo ogʻzidan 10 km balandlikda, oʻng qirgʻoqda, subgorizontal terrasa oʻxshash hududda daryo sathidan taxminan 30 m balandlikda arxeologik materiallarga ega boʻlgan Dodekatim-1 va Dodekatim-2 manzilgohlari topilgan (4-qatlamning pastki qismi 23—-21 ming yil avvalga taalluqli)[5].
Sayyohlik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hozirda Paltau vodiysiga davlat chegarasiga yaqin joylashgani uchun faqat maxsus ruxsatnomalar bilan kirish mumkin.
Sovet davrida Koʻksuv, Kulosiyosoy, Xargoʻsh, Irgʻayliq daryolariga yoʻnalish Paltau orqali oʻtgan. Eng oson yoʻl – Kulosiyosoy vodiysiga[3].
Daryoning yuqori oqimida Chatqolning boshqa irmoqlariga[6] olib boradigan Qoʻngʻirbuqa va Desyat pogibshix turistov (oʻzbekcha: Oʻn oʻlik sayyoh dovonlari[7] joylashgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Oʻrta Osiyoda soy deganda doimiy yoki vaqtinchalik suv oqimlari boʻlgan jarliklar, shuningdek, suv oqimlarining oʻzanlari (xususan, suv tarkibining keskin mavsumiy tebranishlarini boshdan kechiradigan yoki butunlay qurib qoladigan nisbatan kichik daryolar) tushuniladi.
- ↑ Колбинцев А.П.. По дорогам Узбекистана, Toshkent, 1977 — 37 --bet.
- ↑ 3,0 3,1 Шабанова Н. С.; Салихов А. Ф.. Маршруты выходного дня. Toshkent: Медицина, 1988-yil — 16 --bet. ISBN 5-638-0070-4.
- ↑ Turli manbalar sharsharaning balandligi turlicha – 15 metrdan 40 metrgacha keltirilgan
- ↑ Kolobova K. A., Krivoshapkin A. I., Derevyanko A. P., Islamov U. I. Verxnepaleoliticheskaya stoyanka Dodekatim-2 (Uzbekistan), 2011.
- ↑ Шабанова Н. С.; Салихов А. Ф.. Маршруты выходного дня. Toshkent: Медицина, 1988-yil — 18 --bet. ISBN 5-638-0070-4.
- ↑ 1969-yil oktyabr oyida boʻron paytida halok boʻlgan bir guruh toshkentlik sayyohlar xotirasiga shunday atalgan
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- История материальной культуры Узбекистана. Самарканд: Институт археологии АН РУз, 2012. ISBN 978-9943-11-156-1.
- Шабанова Н. С., Салихов А. Ф.. Маршруты выходного дня. Ташкент: Медицина, 1988. ISBN 5-638-0070-4.
- Колбинцев А.П.. По дорогам Узбекистана. Ташкент: Узбекистан, 1977.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- V. Borisovich „Rudokopi Brichmulli“ – orient-tracking.com saytida