Nydia Ecury
| Nydia Ecury | |
|---|---|
| Tavalludi |
Nydia Maria Enrica Ecury 2-fevral 1926-yil |
| Vafoti |
2-mart 2012-yil (86 yoshda) Willemstad, Curaçao |
| Fuqaroligi | Niderlandiya qirolligi |
| Kasbi | oʻqituvchi, aktrisa, yozuvchi |
| Faoliyat yillari | 1957 — 2007 |
Nydia Ecury (talaffuzi: Nidia Ekyuri; 1926-yil 2-fevral — 2012-yil-2 mart) taniqli arubalik, niderland yozuvchisi, tarjimoni va aktrisasi edi. U beshta sheʼriy toʻplamni nashr etgan va Yevropa hamda Amerika dramaturglarining pyesalarini papiamentu tiliga tarjima qilgan va bu orqali oʻz shevasini madaniy tilga aylantirishga yordam bergan. Koʻplab mukofotlar, shu jumladan Chapi di Plata adabiy mukofoti sohibi Ecury Orange-Nassau ordeni unvoniga sazovor boʻlgan.
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oʻqishni tugatgandan soʻng, Ecury 1957-yilda Curaçaoga koʻchib oʻtgan va ingliz tili oʻqituvchisi sifatida ish boshlagan. U Martines Mavo oʻrta maktabida va Nilda Pinto Huishoudschool muassasasida dars bergan va bir vaqtning oʻzida Gollandiya Karib havzasining eng koʻp soʻzlashiluvchi kreol tilipapiamentuda darslar bergan. 1960-yilda Ecury gollandiyalik tadbirkor Wilhelm Eduard Isingga turmushga chiqqan. Er-xotinning Caresse Isings Ecury va Wilhelm Alexander Ising ismli ikki farzandi bor edi, er-xotin 1964-yilda ajrashishgandan keyin Ecury farzandlarini yolgʻiz ona sifatida tarbiyalagan[1].
Ecuryning papiamentu targ‘ibotiga bo‘lgan qiziqishi uni Ikkinchi jahon urushidan keyin spektakllarda rol o‘ynashga va taniqli mualliflarning asarlarini mahalliy tomoshabinlar tushunadigan tilga tarjima qilishga olib kelgan[2]. Bungacha katolik cherkovi va hukumati yagona madaniy oʻziga xoslikni taʼminlash vositasi sifatida papiamentudan foydalanishni cheklab qoʻygan edi [2][3]. U 1967-yilda Thalia nomli teatr guruhiga asos solgan va ingliz, fransuz va ispan tillaridagi spektakllarni Karib dengizi aholisiga singdirgani bilan tanilgan[2][4]. Uning eng mashhur tarjimalaridan baʼzilari orasida Alfonso Pasoning „Cosas de mamá y papá“ asarining talqini boʻlgan „Gay bieuw ta traha sòpi stèrki“ (1968); „Mentira na granèl“ (1968), Carlo Goldonining „Il bugiardo“ asari tarjimasi; „E Rosa Tatua“ (1971), Tennessee Williamsning „The Rose Tattoo“ ning tarjimasi; va Shakespearning „Romeo va Juliet“ asari asosidagi „Romeo i Julieta“ (1991) tarjimasi. Bunday spektakllarni ijro etish boshqa mahalliy mualliflarni papiamentoni madaniy ifoda tili sifatida targʻib qiluvchi yangi asarlar yaratishga undagan[2].
Ecury oʻz asarlarini 1972-yilda Sonia Garmers va Mila Palm hammualliflari boʻlgan „Tres rosea“ (Uch nafas) nashri bilan chop eta boshlagan[2]. Uning boshqa mashhur asarlari orasida „Bos di sanger“, „Kantika pa mama tera“, „Na mi kurason mara“ va „Sekura“ bor edi[5]. Bundan tashqari, u Karib dengizi, Yevropa, Shimoliy va Janubiy Amerikadagi adabiy festivallarda yigirma martadan ortiq Gollandiya Antil orollaridan vakillik qilgan[6].
Vafoti va xotirasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ecury 2012-yil 2-martda Alzheimer kasalligi bilan besh yillik kurashdan so‘ng Villemstadda[5] vafot etdi. 2013-yil oktabr oyida uning papiamentu tilida yozilgan va u tomonidan golland tiliga tarjima qilingan „Een droom die ik heb“ asarlari to‘plami Knipscheer Press tomonidan chop etildi[2]. Wim Statius Mullerning „Nydia“ valsi uning sharafiga yozilgan[6].