Mixail Tyurin
| Mixail Vladislavovich Tyurin | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
2-mart 1960-yil |
| Fuqaroligi | Rossiya |
| Kasbi | mexanik injener |
| Millati | Rus |
| Mukofotlari |
 |
| Kosmik karyera | |
Kosmosdagi vaqt |
532 kun 2 soat 50 daqoqa |
| Tanlash | 1994 |
| Missiyalar | STS-105/STS-108 (Expedition 3), Soyuz TMA-9 (Expedition 14), Soyuz TMA-11M (Expedition 38/39) |
Missiya belgisi |
  |
Mixail Vladislavovich Tyurin (ruscha: Михаил Владиславович Тюрин; 1960-yil 2-martda tugʻilgan) - sobiq rossiyalik kosmonavt, u Xalqaro kosmik stansiyaga bir nechta missiyalarni amalga oshirgan va faoliyati davomida toʻrtta kosmik yurishni yakunlagan. Kosmonavt sifatidagi faoliyati uchun unga Rossiya Federatsiyasi Qahramoni unvoni berilgan.
Shaxsiy hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Maykl Tyurin Moskva tashqarisidagi kichik shahar Korolevda yashaydi. U 1960-yil 2-martda Rossiyaning Kolomna shahrida (oʻsha paytda Sovet Ittifoqining bir qismi) (Moskvadan 60 milya uzoqlikda) ota-onasi hozirda istiqomat qiladigan joyda tugʻilgan. U Tatyana Anatoleyvna Tyurina bilan turmush qurgan. Ularning 1982-yilda tugʻilgan Aleksandra ismli qizi bor. U boʻsh vaqtlarida suzishni yaxshi koʻradi.
Ta'lim
[tahrir | manbasini tahrirlash]1984-yilda Moskva aviatsiya institutini muhandislik va mexanik parvoz bilan bogʻliq matematik modellarni yaratish mutaxassisligi boʻyicha tamomlagan. Hozirda oʻz ilmiy yoʻnalishi boʻyicha ilmiy izlanish olib bormoqda.
Tajriba
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aviatsiya institutini tugatgach, u Energia korporatsiyasida muhandis boʻlib ishlay boshladi. Ishining asosiy mavzulari dinamika, ballistika va dasturiy ta'minotni ishlab chiqish edi. Uning shaxsiy ilmiy izlanishlari kosmonavtlarni kosmik kemalar harakatini qoʻlda boshqarishga tayyorlashning psixologik jihatlari bilan bogʻliq.
Mukofotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tyurin Rossiya Federatsiyasi Qahramoni medali bilan taqdirlangan.
Kosmonavt faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1994-yilda u kosmonavtlarni tayyorlashni boshlash uchun tanlandi va 1998-yilda u ekspeditsiya 3 ekipaji uchun bort muhandisi sifatida oʻqishni boshladi. U, shuningdek, birinchi ISS missiyasi uchun zaxira ekipaj a'zosi sifatida xizmat qilgan.
Ekspeditsiya 3
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tyurin Xalqaro kosmik stansiyada Expedition 3 ekipaji tarkibida yashagan va ishlagan.[1] Space Shuttle Tyurin va STS-105 missiyasidagi boshqa olti ekipaj a'zosi bilan 2001-yil 10-avgustda Kennedi kosmik markazidan (KSC) koinotga uchirildi. Shutl 12-avgust kuni UTC vaqti bilan soat 18:41da XKSga tutashdi. Tyurin 1-chi parvoz muhandisi sifatida stansiya bortida taxminan 4 oy ishladi. Uzoq muddatli missiya davomida Expedition 3 ekipaji 2001-yilgi Leonid meteorit boʻronining noyob koʻrinishini tomosha qildi.[2] Ekspeditsiyaning 3 nafar ekipaj a'zolari, NASA astronavti Frenk Kalbertson, Tyurin va kosmonavt Vladimir Dejurovlar belgilangan ishlarni yakunlagandan soʻng kosmik kemada Yerga qaytishdi. Endeavour STS-108 missiyasi 4-ekspeditsiya ekipajini XKSga yetkazdi va 2001-yil 17-dekabrda KSCga qoʻndi.
Ekspeditsiya 14
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tyurin NASA astronavti Maykl Lopes-Alegriya va kosmik parvoz ishtirokchisi Anusheh Ansoriy bilan 2006-yil 18-sentabr kuni UTC vaqti bilan soat 04:08da Bayqoʻngʻir kosmodromidan “Soyuz TMA-9” kosmik kemasida XKSga koʻtarildi.[3] Ikki kunlik avtonom parvozdan soʻng kosmik kema 20-sentabr kuni soat 05:21da XKSga tutashdi. Tyurin "Soyuz" qoʻmondoni sifatida xizmat qildi va XKS bilan qoʻshilgandan soʻng ular ISS bortidagi doimiy ekipaj bilan almashib, 14-ekspeditsiyaning oʻn toʻrtinchi stansiya ekipajiga aylandilar. Tyurin bort muhandisi sifatida Xalqaro kosmik stansiyada 215 kun oʻtkazdi.[4] Tyurin, Lopes-Alegriya va koinot parvozi ishtirokchisi Charlz Simoni tashuvchi "Soyuz TMA-9" kapsulasi 2007-yil 21-aprel kuni soat 12:30da Qozogʻistonning Qaragʻanda shahridan janubi-gʻarbiy tomonga qoʻndi.[5]
Ekspeditsiya 38/39
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tyurin 2013-yil 7-noyabrda XKS bilan tutashgan Soyuz TMA-11M reysi komandiri edi. Tyurin, amerikalik astronavt Rik Mastrakkio va yapon astronavti Koichi Vakatani oʻz ichiga olgan “Soyuz FG” raketasi GMT vaqti bilan soat 04:14 da Bayqoʻngʻir kosmodromidan koʻtarilib, olti soatdan keyin XKSga tutashdi. "Soyuz TMA-11M" ekipaji 2014-yilgi Sochi Olimpiadasi mash'alini koʻtarib chiqdi.[6] ISSda Tyurin, Mastrakkio va Vakata Fyodor Yurchixin, Karen Nyberg, Luka Parmitano, Oleg Kotov, Sergey Ryazanskiy, Maykl Xopkins bilan uchrashishdi. Bu 2009-yil oktabr oyidan beri birinchi marta orbital stansiyaga kosmik kema oʻrnatilmagan holda stansiya bortida toʻqqiz kishi birga xizmat qilgan holat edi.
Tyurin kosmik stantsiyada boʻlganida, inson tanasining nol tortishish kuchiga qanday moslashishini tushunishning bir qismi sifatida yurak-qon tomir va nevrologik tizimlarni oʻrganish bilan shugʻullangan.[7]
Tyurin 2014-yil 14-may kuni koinotda 188 kun boʻlganidan keyin Yerga qaytdi. Tyurin bortida boʻlgan “Soyuz” ekipaji UTC vaqti bilan soat 01:57da Qozogʻistonning Jezkazgʻan shahridan janubi-sharqga qoʻndi.
Kosmik yurishlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]2010-yil iyun oyi holatiga koʻra, Tyurin toʻrt marta kosmik yurishni amalga oshirdi. Tyurinning toʻrtta kosmik yurishi EVA vaqti 17 soat 14 daqiqa.
Tyurin oʻzining birinchi uchta kosmik yurishini XKS 3-ekspeditsiya missiyasi tarkibida oʻtkazdi.[8] 2001-yil 8-oktabrda Tyurin va Dejurov rus kosmonavtlari tomonidan amalga oshiriladigan 100-kosmik yurishni nishonlash uchun XKS tashqarisiga chiqishdi.[9] Kosmik yurishning asosiy maqsadi Pirs oʻrnatish boʻlinmasini jihozlash va yangi kelgan boʻlinma va Zvezda moduli oʻrtasida aloqa oʻrnatish edi. Kosmik sayohatchilar ikkita stantsiya boʻlimi oʻrtasida kosmik radio aloqasini ta'minlaydigan kabel oʻrnatdilar. Shuningdek, ular yangi boʻlimga tutqichlar va tashqi zinapoyani oʻrnatdilar, bu kosmosga uchuvchilarga Pirs tark etishga yordam beradi. Tyurin va Dejurov stantsiyaga Strela yuk kranini oʻrnatdilar. Kosmosga chiqish 4 soat 58 daqiqa davom etdi va UTC vaqti bilan soat 19:21da tugadi.
2001-yil 15-oktabrda Tyurin oʻzining ikkinchi marta kosmosga yurishini amalga oshirdi.[8] Ikki kosmik sayohatchi Pirs havo blokidan XKS tashqarisidagi koinotga chiqishdi. Dejurov va Tyurin Pirsning tashqi qismida rus tijorat tajribalarini oʻrnatdilar. Tajribalar orasida turli materiallarning uzoq vaqt davomida kosmik muhitga qanday ta'sir qilishini oʻrganish toʻplami mavjud edi. Ular MPAC-SEEDS deb nomlangan tergov portfel oʻlchamidagi uchta konteynerda joylashgan. Kosmosga chiqish 5 soat 52 daqiqa davom etdi.
2001-yil 3-dekabrda Tyurin oʻzining uchinchi marta kosmik yurishini amalga oshirdi.[10] Orlan skafandrlarini kiygan Tyurin va Dejurov UTC vaqti bilan soat 13:20da Pirs havo blokidan suzib chiqishdi. Dejurov va Tyurin “Progress” kemasini XKSga mahkam bogʻlanishiga xalaqit bergan notoʻgʻri rezina muhrni olib tashlash uchun kesuvchi asbobdan foydalanishdi. Ikki kosmik sayohatchi, shuningdek, oldingi yuk kemasining rezina muhri qoldiqlarini va oʻrnatish interfeysini suratga oldi. Kosmosga chiqish 2 soat 46 daqiqa davom etdi.
2006-yil 22-noyabrda Tyurin oʻzining toʻrtinchi marta koinot sayohatini UTC vaqti bilan soat 23:17da boshladi. Tyurin kostyumidagi sovib ketish muammosi tufayli kosmik yurish rejalashtirilgan 20:00 boshlanish vaqtidan kechiktirildi. Tyurin kostyumdan chiqib, egilib qolgan shubhali shlangni tuzatdi. Kosmosda yurish paytida Tyurin Pirs havo blokining tashqi qismidan golf toʻpini urdi.[11] Ushbu "tajriba"ga Torontoda joylashgan Element 21 tijorat kompaniyasi tomonidan homiylik qilingan boʻlib, u skandiyumdan golf klublarini ishlab chiqaradi. Toʻpning ogʻirligi atigi 3 grammedi. Bunday ogʻirlik tasodifan urilishi mumkin boʻlgan stansiya komponentlariga zarar yetkazishi dargumon. Ikki kosmik sayohatchining navbatdagi vazifasi 2006-yil 26-oktabrda qoʻngan Progress M-58 kosmik kemasidagi Kurs antennasini tekshirish edi. Tyurin va Lopes-Alegriya Zvezda modulining orqa tomoniga oʻtib, antennani suratga olishdi. U hali toʻliq uzaytirilganligi sababli Tyurin mandalni boʻshatish uchun tornavida ishlatdi va antennani tortib olishga harakat qildi. Rossiyalik parvoz boshqaruvchilari ham motorni ishga tushirish orqali uni orqaga qaytarishga harakat qilishdi. Ikkalasi ham muvaffaqiyatga erisha olmadi va vazifa tark etildi. Keyin ular WAL antennasini boshqa joyga koʻchirishdi. Ya'ni uchuvchisiz Yevropa yuk tashuvchisini Avtomatlashtirilgan transport vositasini stantsiyaga tutashtirish uchun bu vazifa qoʻyilgan edi. Ikki kosmik sayohatchi, shuningdek, past Yer orbitasida zaryadlangan va neytral zarralarni tavsiflovchi BTN neytron tajribasini oʻrnatdi. Tyurin va Lopez-Alegriya 23-noyabr kuni soat 04:55da Pirs havo blokiga qaytgunga qadar BTNdan ikkita termal qopqoq oʻchirildi. Kosmosga chiqish 5 soat 38 daqiqa davom etdi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ NASA. „Expedition 3: Expanding Space Station Scientific Research“ (25-iyul 2001-yil). Qaraldi: 7-iyun 2010-yil.
- ↑ NASA. „The crew of the International Space Station enjoyed a unique view of the 2001 Leonid meteor storm“. 2022-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
- ↑ „Mission of Soyuz TMA-9“. RussianSpaceWeb.com. Qaraldi: 7-iyun 2010-yil.
- ↑ „Mikhail Tyurin Russian Cosmonaut“. www.jsc.nasa.gov. Qaraldi: 13-oktabr 2013-yil.
- ↑ NASA. „Expedition 14 Lands in Kazakhstan“ (21-aprel 2007-yil). 2010-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
- ↑ Robert Z. Pearlman. „Olympic Torch Launches Into Orbit with New Space Station Crew“. SPACE.com (7-noyabr 2013-yil). Qaraldi: 29-may 2014-yil.
- ↑ NASA. „Preflight Interview: Mikhail Tyurin“ (24-oktabr 2013-yil). 2022-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
- ↑ 8,0 8,1 NASA. „Expedition Three Spacewalks“. 2001-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyun 2010-yil.
- ↑ Todd Halvorson. „Cosmonauts Complete Historic 100th Russian Spacewalk“. SPACE.com (8-oktabr 2001-yil). 4-yanvar 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyun 2010-yil.
- ↑ Todd Halvorson. „Spacewalkers Waltz Through Station Repair Work; Endeavour Launch On Tap Tuesday“. SPACE.com (3-dekabr 2001-yil). 2-iyul 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyun 2010-yil.
- ↑ NASA. „Spacewalkers Tee Off on Science, Mechanics“ (22-noyabr 2006-yil). 2008-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.