Min sulolasi qabrlari majmuasi

Min qabrlari - Xitoyning Min sulolasi imperatorlari tomonidan qurilgan maqbaralar toʻplami. Birinchi Min imperatorining qabri uning poytaxti Nankin yaqinida joylashgan. Biroq, Min qabrlarining aksariyati Pekin yaqinidagi hududda joylashgan va hammasi birgalikda Min sulolasining oʻn uch qabri (xit. an’anaviy 明十三陵, pinyin: Míng Shísān Líng, so‘zma-so‘z: «Oʻn uch Min maqbarasi»). Ular Pekin munitsipalitetining shahar chetidagi Changping tumanida, Pekin shahar markazidan 46 km uzoqlikda shimoli-gʻarbda Tyanshou togʻining janubiy yonbagʻrida joylashgan. Ushbu joy (aslida Xuangtu togʻi) uchinchi Min imperatori imperator Yongle tomonidan feng shui tamoyillari asosida tanlangan. 1420-yilda imperator saroyi (Yopiq shahar) qurilgandan soʻng, imperator Yongle dafn qilinadigan joyni tanladi va oʻz maqbarasini yaratdi. Keyingi imperatorlar qabrlari xuddi shu vodiyga qoʻyilgan.

Imperator Yongledan boshlab oʻn uchta Min imperatorlari xuddi shu hududda dafn etilgan. Birinchi Min imperatori Xunvuning Syaolin maqbarasi uning poytaxti Nankin yaqinida joylashgan; ikkinchi imperator Jianven Yongle tomonidan agʻdarilgan. Qayerda dafn etilgani nomaʼlum. "Vaqtinchalik" imperator Jingtay ham bu yerda dafn etilmagan, chunki imperator Tyanshun uni imperator sifatida dafn etishdan bosh tortgan. Imperator Jingtay Pekinning gʻarbiy qismida dafn etilgan.^[1] Bu yerda dafn etilgan oxirgi imperator 1644-yil 25-aprelda oʻz joniga qasd qilgan sulolaning oxirgi imperatori Chongchjen edi. U oʻzining kanizagi Consort Tian qabriga dafn qilindi. Keyinchalik u qisqa umr koʻrgan Shun sulolasi imperatori Li Zicheng tomonidan Ming imperatorlari uchun qurilgan boshqa imperator maqbaralariga nisbatan ancha kichikroq miqyosda boʻlsa-da, imperator maqbarasi sifatida e'lon qilingan.

Min sulolasi davrida qabrlarga oddiy odamlar kirishi taqiqlangan edi. 1644-yilda Li Zicheng qoʻshini Pekinga borishdan va keyinchalik uni bosib olishdan oldin koʻplab qabrlarni talon-toroj qilib, yoqib yubordi.

1725-yilda imperator Yunchjen Min imperator oilasining avlodi Chju Chjilyanga merosxoʻr unvonini berdi. U Sin hukumatidan maosh ola boshladi. Uning vazifasi Min qabrlarida marosimlarni oʻtkazish edi. Unga 1750-yilda vafotidan soʻng imperator Syanlun tomonidan Kengaytirilgan inoyatli Markiz unvoni berildi. Bu unvon Sin sulolasi oxirigacha Minlarning oʻn ikki avlodiga oʻtdi.^[2]

Hozirgi vaqtda Min qabrlari Sin qabrlari va Nankin, Xebey, Xubey, Liaoning provinsiyalaridagi bir qator hududlar qatorida Jahon madaniy merosi ob'ektlari roʻyxatiga kiritilgan.

Tartibi

Changling maqbarasining umumiy koʻrinishi

Min sulolasi imperator qabrlarini joylashtirish Feng Shui (geomansiya) tamoyillariga muvofiq tanlangan. Ularga koʻra, shimoldan keladigan yovuz ruhlar va yovuz shamollar chalgʻitilishi kerak. Shuning uchun Pekin shimolidagi Jundu togʻlari etagida yoy shaklidagi vodiy hududi tanlangan. Bu 40 kvadrat kilometrlik maydon - togʻlar bilan oʻralgan, qora tuproq, sokin suv va boshqa zarur narsalar bisyor sokin vodiy - Min sulolasining nekropoliga aylandi.

7 kmlik "Ruh yoʻli" deb nomlangan yoʻl qoʻriqchi hayvonlar va amaldorlarning haykallari bilan qoplangan, qizil rangga boʻyalgan va "Buyuk Qizil darvoza" deb nomlangan uchta kamardan iborat darvozaga olib keladi. Ruh yoʻli yoki Muqaddas yoʻl hududning old tomonida joylashgan ulkan tosh yodgorlik oldidan boshlanadi. 1540-yilda, Min sulolasi davrida qurilgan bu yoʻl hozirda ham Xitoydagi eng katta tosh yoʻllardan biridir.

Yoʻlakdan borib, Shengong Shengde Stele Pavilionini koʻrish mumkin. Unda 50 tonnalik toshdan yasalgan Bixi haykali bor. Stel pavilonining har bir burchagida toʻrtta oq marmar Huabiao (shon-sharaf ustunlari) joylashgan. Har bir ustunning tepasida afsonaviy hayvon bor. Yoʻlning har bir tomonida ikki ustun qoʻyilgan boʻlib, ularning sirtlarida bulut tasviri oʻyilgan va tepalari yumaloq silindrga oʻxshatib ishlangan. Ular an'anaviy dizaynga ega boʻlib, dastlab marhumning ruhiga yoʻl koʻrsatuvchi mayoqlar boʻlgan. Yoʻl 18 juft afsonaviy hayvonlarning tosh haykallariga olib boradi. Ularning barchasi butun toshlardan yasalgan va hayotiy oʻlchamidan kattaroq boʻlib, Ajdaho va Feniks darvozasi deb ataladigan kemerli darvozaga olib keladi. Hozirda faqat uchta qabr omma uchun ochiq. 1989-yildan beri hududda hech qanday qazishma ishlari olib borilmayapti. Ammo hukumat yangi arxeologik tadqiqotlar va qabrlarni ochishni rejlashtirayotgani haqida mish-mishlar tarqalgan. Qabrlar hududini Google Earthda koʻrish mumkin: Changling (40°18′5.16″N 116°14′35.45″E / 40.3014333°N 116.2431806°E / 40.3014333; 116.2431806 (Chang Ling tomb)); Dingling, (40°17′42.43″N 116°12′58.53″E / 40.2951194°N 116.2162583°E / 40.2951194; 116.2162583 (Ding Ling tomb)).

Min qabrlari 2003-yil avgust oyida YuNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. Ular "Min va Sin sulolalarining imperator qabrlari " nomi ostida roʻyxatga olingan.

Imperator qabrlari roʻyxati

Imperator qabrlarida xronologik tartibda dafn etilgan shaxslar roʻyxati:

Ismi	Xitoycha/pinyin	Imperatorlik ismi	Sana	Koordinatalar
Changling	xit. an’anaviy 長陵, pinyin: Cháng Líng	Imperator Yongle	1424	40°18′5.16″N 116°14′35.45″E / 40.3014333°N 116.2431806°E / 40.3014333; 116.2431806 (長陵)
Xianling	xit. an’anaviy 獻陵, pinyin: Xiàn Líng	Imperator Hongxi	1425	40°18′18.12″N 116°14′15.61″E / 40.3050333°N 116.2376694°E / 40.3050333; 116.2376694 (献陵)
Jingling	xit. an’anaviy 景陵, pinyin: Jǐng Líng, so‘zma-so‘z: «Manzarali qabr»	Imperator Xuande	1435	40°17′54.14″N 116°15′08.52″E / 40.2983722°N 116.2523667°E / 40.2983722; 116.2523667 (景陵)
Yuling	xit. an’anaviy 裕陵, pinyin: Yù Líng	Imperator Chjengtong	1449	40°18′49.33″N 116°13′55.56″E / 40.3137028°N 116.2321000°E / 40.3137028; 116.2321000 (裕陵)
Maoling	xit. an’anaviy 茂陵, pinyin: Mào Líng	Imperator Chenghua	1487	40°18′51.60″N 116°13′36.17″E / 40.3143333°N 116.2267139°E / 40.3143333; 116.2267139 (茂陵)
Tailing	xit. an’anaviy 泰陵, pinyin: Tài Líng	Imperator Hongchji	1505	40°19′23.33″N 116°12′59.90″E / 40.3231472°N 116.2166389°E / 40.3231472; 116.2166389 (泰陵)
Kangling	xit. an’anaviy 康陵, pinyin: Kāng Líng	Imperator Chjengde	1521	40°19′10.03″N 116°12′13.40″E / 40.3194528°N 116.2037222°E / 40.3194528; 116.2037222 (康陵)
Yongling	xit. an’anaviy 永陵, pinyin: Yǒng Líng	Imperator Jiajing	1566	40°17′18.09″N 116°15′06.05″E / 40.2883583°N 116.2516806°E / 40.2883583; 116.2516806 (永陵)
Chjaoling	xit. an’anaviy 昭陵, pinyin: Zhāo Líng	Imperator Longqing	1572	40°17′28.76″N 116°12′38.55″E / 40.2913222°N 116.2107083°E / 40.2913222; 116.2107083 (昭陵)
Qingling	xit. an’anaviy 慶陵, pinyin: Qìng Líng	Imperator Taychang	1620	40°18′29.43″N 116°14′01.32″E / 40.3081750°N 116.2337000°E / 40.3081750; 116.2337000 (慶陵)
Dingling	xit. an’anaviy 定陵, pinyin: Dìng Líng, so‘zma-so‘z: «Barqarorlik maqbarasi»	Imperator Vanli	1620	40°17′42.43″N 116°12′58.53″E / 40.2951194°N 116.2162583°E / 40.2951194; 116.2162583 (定陵)
Deling	xit. an’anaviy 德陵, pinyin: Dé Líng	Imperator Tyanqi	1627	40°17′15.01″N 116°15′35.91″E / 40.2875028°N 116.2599750°E / 40.2875028; 116.2599750 (徳陵)
Siling	xit. an’anaviy 思陵, pinyin: Sī Líng	Imperator Chongchjen	1644	40°16′08.69″N 116°11′32.64″E / 40.2690806°N 116.1924000°E / 40.2690806; 116.1924000 (思陵)

Oʻn uchta qabrda dafn etilmagan Min imperatorlari: imperator Xongvu, Chju Byao, imperator Kang, imperator Jianven, imperator Szintay va Chju Youyuan.

Tasvirlar

Ming qabrlariga kirish
Changling maqbarasining Ling'en zali
Shengong Shengde Stele pavilioni qabrlarga olib boradigan muqaddas yo'lakning boshida
Min qabrlari ichidagi haykal
Min qabrlari ichidagi haykal
Changling maqbarasining Ling'en darvozasi
Changling maqbarasida shoyi yoqiladigan pechka
Changling maqbarasining Minglou minorasi

Manbalar

↑ Eric N. Danielson, "". CHINA HERITAGE QUARTERLY, No. 16, December 2008.
↑ Шисаньлин / С. А. Комиссаров, А. И. Соловьёв, М. А. Кудинова // Шервуд — Яя. — М. : Большая российская энциклопедия, 2017. — С. 42—43. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 35). — ISBN 978-5-85270-373-6..

[dan-1] Eric N. Danielson, "". CHINA HERITAGE QUARTERLY, No. 16, December 2008.

[2] Шисаньлин / С. А. Комиссаров, А. И. Соловьёв, М. А. Кудинова // Шервуд — Яя. — М. : Большая российская энциклопедия, 2017. — С. 42—43. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 35). — ISBN 978-5-85270-373-6..

[1]

[2]