Kontent qismiga oʻtish

Mette Frederiksen

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 19-noyabr 1977-yil (1977-11-19) (46 yosh)
Aalborg, Denmark
Siyosiy partiyasi Social Democrats
Turmush oʻrtogʻi
Erik Harr
(turm. 2003; ajr. 2014)

Bo Tengberg (turm. 2020)
Bolalari 2
Alma mater Aalborg University (BA)
University of Copenhagen (MA)

Mette Frederiksen (1977-yil 19-noyabrda tugʻilgan) — daniyalik siyosatchi, 2019-yil iyunidan Daniya bosh vaziri, 2015-yil iyunidan esa Sotsial-demokratlar yetakchisi. U Daniya tarixidagi eng yosh bosh vazirdir[1].

Kasaba uyushmasi aʼzosi sifatidagi qisqa muddatli faoliyatidan tashqari (2000—2001), Frederiksen hech qachon siyosatdan tashqari ish bilan shugʻullanmagan. U birinchi marta 2001-yilgi umumiy saylovda Kopengagen okrugi vakili sifatida Folketingga saylangan. Sotsial-demokratlar 2011-yilgi umumiy saylovda gʻalaba qozonganidan soʻng, u Bosh vazir Xelle Torning-Shmidt tomonidan Bandlik vaziri etib tayinlandi. 2014-yilda Adliya vaziri lavozimiga koʻtarilgan. Sotsial-demokratlarning 2015-yilgi umumiy saylovlardagi kichik magʻlubiyatidan soʻng, Torning-Shmidt isteʼfoga chiqdi va Frederiksen uning oʻrniga keyingi rahbarlik saylovlarida gʻalaba qozondi va Muxolifat lideri boʻldi[2].

Frederiksen oʻz partiyasini 2019-yilgi umumiy saylovda boshqargan, natijada chap qanot va markaziy chap partiyalar bloki (uning Sotsial-demokratik partiyasi, Sotsial-liberallar, Sotsialistik xalq partiyasi, Qizil-Yashil ittifoq, Farer sotsial-demokratik partiyasi) va Grenlandiyaning Siumut va Inuit Ataqatigiit) Folketingda koʻpchilikni qoʻlga kiritdi. Keyinchalik Frederiksen qirolicha Margrethe II tomonidan yangi hukumatni shakllantirish boʻyicha muzokaralarga rahbarlik qilish topshirigʻini oldi va 27-iyun kuni bosh vazir sifatida qasamyod qildi.

2021-yil dekabr oyida u Yevropa Ittifoqida eng uzoq vaqt xizmat qilgan ayol hukumat rahbari boʻldi.

Yoshligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U 1977-yil 19-noyabrda Shimoliy Daniyaning Aalborg shahrida tugʻilgan. Frederiksenning otasi matbaachi, onasi esa oʻqituvchi edi/ Oʻsmirlik davrida u yomgʻir oʻrmonlarini saqlash, kitlarni himoya qilish va aparteidga barham berish uchun kampaniya olib bordi[3].

Frederiksen Aalborghus gimnaziyasida qatnashgan. U Aalborg universitetida maʼmuriyat va ijtimoiy fanlar boʻyicha bakalavr va Kopengagen universitetida Afrika tadqiqotlari boʻyicha magistrlik darajasiga ega[4].

Siyosiy faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Folketing aʼzosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Frederiksen 2009-yilda

Frederiksen LO, Daniya kasaba uyushmalari konfederatsiyasida yoshlar boʻyicha maslahatchi boʻlib ishlagan. U 2001-yilgi umumiy saylovda Kopengagen okrugidan parlament aʼzosi etib saylangan, bunda Sotsial-demokratlar 1920-yildan beri birinchi marta birinchi oʻrinni yoʻqotib, ikkinchi oʻrinni egallagan[5]. Saylanganidan keyin Frederiksen oʻz partiyasining madaniyat, ommaviy axborot vositalari va gender tengligi boʻyicha vakili etib tayinlandi[5]. 2002-yilda u siyosiy jasorat, gʻayrat va ijtimoiy tuygʻu bilan taʼsir koʻrsatganligi uchun Nina Bang mukofotiga sazovor boʻldi. Bundan tashqari, u 2012-yilda Ting mukofotiga sazovor boʻldi va „Epostler“ (2003) va „Jangdan madaniyatgacha“ (2004) kitoblarining hammuallifi. 2005-yilgi umumiy saylovdagi magʻlubiyatdan soʻng, Frederiksen oʻz partiyasining ijtimoiy masalalar boʻyicha vakili boʻldi[5]. Saylovdan soʻng u sotsial-demokratlar partiyasi parlament guruhi raisi oʻrinbosari boʻlib ham ishlagan[5]. 2007-yilgi umumiy saylovda sotsial-demokratlar yana ikkita oʻrinni boy bergan, Frederiksen 27 077 ovoz olib, uni Daniyadagi eng koʻp ovoz toʻplagan oʻnta siyosatchi reytingida yettinchi oʻringa qoʻydi[6].

Sotsial-demokratlar hukumatiga olib kelgan 2011-yilgi umumiy saylovdan soʻng, Frederiksen Bosh vazir Helle Thorning-Shmidt qoʻl ostida 2011-yildan 2014-yilgacha Bandlik vaziri va 2014-yildan Adliya vaziri lavozimida partiya rahbari boʻlgunga qadar ishlagan[2]. Bandlik vaziri sifatida u pensiyalar, moslashuvchan ish oʻrinlari va bandlik tizimini isloh qilishga rahbarlik qildi[7].

Sotsial-demokratlar yetakchisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Frederiksen boshchiligida 2015-yilgi umumiy saylovdan soʻng sotsial-demokratlar birinchi oʻringa qaytdi va Folketingda uchta oʻrinni qoʻlga kiritdi, partiya immigratsiya masalasida konservativ pozitsiyani egallagan holda iqtisodiy masalalarda yana chapga oʻtdi[8][9].

Daniya Bosh vaziri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

2019-yilgi saylov

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yilgi umumiy saylovda sotsial-demokratlar keyingi oʻringa ega boʻldi, Daniya Xalq partiyasi va Liberal alyansni qoʻllab-quvvatlash qulab tushdi va Lars Løkke Rasmussen koʻpchilikni tashkil qildi. Saylov kechasi shubhasiz natija bilan Rasmussen magʻlubiyatini tan oldi[10]. Frederiksen 2019-yil 27-iyunda Bosh vazir etib tayinlandi, u Sotsial-liberal partiyaning qizil bloki, Qizil-yashil ittifoq va Yashil chap tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan faqat sotsial-demokratik ozchilik hukumatiga rahbarlik qildi[11][1]. Saylov paytida immigratsiyaga qarshi pozitsiyada qatnashganiga qaramay, Frederiksen koʻproq chet el ishchilariga ruxsat berish va hukumatni gʻalaba qozonganidan soʻng hukumatning xorijiy jinoyatchilarni offshorda ushlab turish rejalarini bekor qilish orqali immigratsiya boʻyicha oʻz pozitsiyasini qisqa vaqt ichida oʻzgartirdi[12][13][14].

Tashqi siyosat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Frederiksen 2019-yilning avgust oyida Qoʻshma Shtatlar prezidenti Donald Tramp Daniya Qirolligining avtonom hududi boʻlgan Grenlandiyani sotishdan bosh tortgani uchun Daniyaga davlat tashrifini bekor qilganida xalqaro eʼtibor qozongan edi. 15-avgust kuni The Wall Street Journal Tramp yordamchilari bilan Grenlandiyani sotib olish imkoniyatini muhokama qilgani haqida xabar berdi[15]. Grenlandiya Bosh vaziri Kim Kielsen Grenlandiya sotilmaydi, deb javob berdi[16]. 18-avgust kuni, mish-mish Oq uy tomonidan tasdiqlanganidan soʻng, Frederiksen Kilsenning soʻzlarini takrorlab, "Grenlandiya Daniya emas. Grenlandiya Grenlandiyaga tegishli” va muhokamani “absurd” deb atadi[17]. 20-avgust kuni Tramp Frederiksenning mumkin boʻlgan sotuvni muhokama qilishdan bosh tortganiga ishora qilib, 2-3-sentyabrga rejalashtirilgan davlat tashrifini bekor qildi[18][19].

2020-yil 3-yanvarda eronlik general Qosim Sulaymoniyning AQSh tomonidan oʻldirilishi ikki davlat oʻrtasidagi mavjud keskinlikni sezilarli darajada oshirdi. Frederiksen buni „haqiqatan ham jiddiy vaziyat“ deb atadi. U qotillik toʻgʻrimi yoki yoʻqmi degan savoldan qochdi, aksincha, vaziyatni yumshatishga chaqirdi[20].

Amerika Qoʻshma Shtatlari iltimosiga koʻra,[21] Frederiksen 2022-yil boshida Daniya tuprogʻida Amerika qoʻshinlarining boʻlishi ehtimoli boʻyicha diplomatik muzokaralar boshladi. Frederiksen, „Amerikaning Yevropa va Daniyada kuchliroq ishtirok etishini istaymiz“ deb muzokaralar uchun ishtiyoq bildirdi[22].

2022-yil Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi ortidan Frederiksen hukumati Folketingning beshta asosiy siyosiy partiyalari (Sotsial Liberal partiya, Sotsialistik xalq partiyasi, Venstre va Konservativ xalq partiyasi) bilan siyosiy muzokaralar boshladi va “Daniya xavfsizlik siyosati boʻyicha milliy murosa”ni taqdim etdi. 2022-yil 4-martda[23], bunda Daniya mudofaa xarajatlarining sezilarli darajada oshishi, Daniya mudofaasiga 7 milliard DKK favqulodda ajratilishi, Rossiya gazidan mustaqillik rejasi va Daniyaning Yevropa Ittifoqi mudofaasini rad etish boʻyicha referendum oʻtkazildi. taqdim etdi[24][25] Mamlakat 2033-yilga kelib mudofaa xarajatlarini yalpi ichki mahsulotning 2 foizigacha bosqichma-bosqich oshiradi (NATO kelishuviga koʻra), bu yillik mudofaa xarajatlarining 18 milliard DKK (2,65 milliard dollar) atrofida oʻsishiga toʻgʻri keladi[26].

21-aprel kuni u Ispaniya bosh vaziri Pedro Sanchez bilan birgalikda Ukraina poytaxti Kiyevga va prezident Vladimir Zelenskiyga tashrif buyurdi. Yigʻilishda Frederiksen, Ukrainaga qurol va harbiy yordamni 600 million DKKga oshirishni vaʼda qildi, bu bilan Daniya yordamining umumiy miqdori 1 milliard DKKga yetdi[27]. Daniya avvalroq Ukraina armiyasiga 2700 M72 LAW yengil tankga qarshi qurol yuborgan edi[28][29].

Yevropa Ittifoqi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilda Frederiksen „Daniyaning uzoq vaqtdagi eng yevroskeptik Bosh vaziri“[30] deb nomlandi, chunki u koʻpincha Yevropa Ittifoqining COVID-19 pandemiyasiga munosabatini va ularning vaktsina dasturini tanqid qilgan.

2022-yilgi Yevropa Ittifoqining mudofaadan voz kechish boʻyicha referendumi paytida Frederiksen rad etishni saqlab qolishga qarshi kurashdi[31]. Ushbu rad etish bekor qilingandan soʻng, Frederiksen qolgan rad etishlarni bekor qilishga intilish niyati yoʻqligini aytdi. U ilgari adliya vaziri sifatida 2015-yilgi referendumda suddan voz kechishni bekor qilishni qoʻllab-quvvatlagan edi[32].

Covid-19 pandemiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Frederiksen Daniya hukumati Daniyadagi COVID-19 pandemiyasiga qarshi kurashga rahbarlik qilgan[33]. 2020-yilda u COVID-19 pandemiyasi fonida mink dehqonlariga millionlab bu hayvonlarni oʻldirishga buyruq berdi; bu qaror keyinchalik konstitutsiyaga zid boʻlib chiqdi[34]. 2021-yilga kelib, u Avstriya kansleri Sebastyan Kurz va Isroil Bosh vaziri Benjamin Netanyahu bilan birgalikda tadqiqot va ishlanmalar fondini va ehtimol COVID-19 vaktsinalarini ishlab chiqarish zavodlarini tashkil etishda kuchlarini birlashtirdi, bunda ularning kuchaytiruvchi zarbalar uchun uzoq muddatli taʼminoti bor edi. yoki virus mutatsiyalari bilan kurashish uchun[35].

Taʼlim islohoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil iyun oyida Frederiksen hukumati gimnaziya abituriyentlarini taqsimlashning yangi modelini eʼlon qildi. Model etnik va iqtisodiy nomutanosiblik va gimnaziyalar oʻrtasidagi „parallel jamiyat tendentsiyalari“ muammosini ota-onalarning daromadlarini hisobga olgan holda hal qilishga qaratilgan[36]. Koʻk blokning taklifi qattiq tanqid qilindi va uni „majburiy taqsimlash“ deb atadi[37]. Qonunni bekor qilish toʻgʻrisidagi petitsiya 50 000 dan ortiq imzo toʻpladi, bu esa uni Folketingga taqdim etishga imkon berdi[38].

Bir yil oʻtgach, 2022-yil iyun oyida Frederiksen oliy taʼlimga kirish koeffitsienti uchun shiftni joriy etish niyatini eʼlon qildi. Tavsiya etilgan chegaradan yuqori kirish koeffitsientiga ega boʻlgan taʼlim takliflari, 10, boshqa yoʻllar bilan, masalan, maxsus kirish testi orqali qabul qilishni taklif qilishi kerak. Shiftning maqsadi yuqori baholarga boʻlgan ehtiyojni kamaytirish orqali talabalarga bosimni kamaytirish va talabalarga taʼlim tanlashda katta erkinlik berishdir[39].

Frederiksen 2019-yilgi NATO sammitida AQSh prezidenti Donald Tramp bilan uchrashdi.

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Frederiksenning birinchi turmushidan ikki farzandi bor[3].

2020-yil 15-iyulda Frederiksen oʻzining uzoq yillik sevgilisi, kinorejissyor Bo Tengbergga uylandi. Ular Møn orolidagi Daniya cherkovining filiali Magleby cherkovida turmush qurishdi[40].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Denmark's youngest prime minister to lead new government“. Deutsche Welle (25-iyun 2019-yil). Qaraldi: 27-iyun 2019-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "DW" defined multiple times with different content
  2. ↑ 2,0 2,1 „Portræt: Mette Frederiksen skal finde sin egen vej“ (datcha). Politiken (20-iyun 2015-yil). Qaraldi: 22-iyun 2015-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Politiken" defined multiple times with different content
  3. ↑ 3,0 3,1 Sorensen, Martin Selsoe; Pérez-Peña, Richard. „Denmark's Leader Didn't Want a Fight With Trump. She Got One Anyway“. New York Times (22-avgust 2019-yil).. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "NYT1" defined multiple times with different content
  4. ↑ „List of Danish Prime Ministers Since 1848“ (datcha). Ministry of the State of Denmark. Qaraldi: 31-avgust 2020-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Folketing
  6. ↑ "Mette Frederiksen slog Mogens Lykketoft" (in Danish). DR. 14 November 2007. Retrieved 15 June 2019.
  7. ↑ „Mette F. om konsekvenser af sin egen reform: Det er jeg oprigtigt ked af“. Bt.dk (2018-yil 23-sentyabr). Qaraldi: 7-fevral 2021-yil.
  8. ↑ Orange, Richard. „Mette Frederiksen: the anti-immigration left leader set to win power in Denmark“. The Guardian (11-may 2018-yil). Qaraldi: 12-may 2019-yil.
  9. ↑ O'Leary. „Danish left veering right on immigration“. Politico (2018-yil 6-sentyabr). Qaraldi: 13-sentabr 2018-yil.
  10. ↑ „Denmark election: Social Democrats win as PM admits defeat“. BBC News (6-iyun 2019-yil). Qaraldi: 6-iyun 2019-yil.
  11. ↑ Ingvorsen. „Løkke: Mette Frederiksen udpeget som kongelig undersøger“ (datcha). DR (6-iyun 2019-yil). Qaraldi: 16-iyun 2019-yil.
  12. ↑ „Social Democrats form government in Denmark“. Politico (26-iyun 2019-yil). Qaraldi: 31-iyul 2019-yil.
  13. ↑ „Denmark gets new left-wing government with plans to increase welfare spending and scrap anti-immigration measures“. The Independent (26-iyun 2019-yil). 12-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31-iyul 2019-yil.
  14. ↑ „Denmark becomes third Nordic country to form leftist government this year“. The Japan Times (26-iyun 2019-yil). Qaraldi: 31-iyul 2019-yil.
  15. ↑ „AP source: Trump has talked about buying Greenland for US“. The Washington Post. Associated Press (15-avgust 2019-yil). 16-avgust 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-avgust 2019-yil.
  16. ↑ Sorensen, Martin Selsoe. „'Greenland Is Not for Sale': Trump's Talk of a Purchase Draws Derision“. The New York Times (16-avgust 2019-yil). Qaraldi: 22-avgust 2019-yil.
  17. ↑ „Danish PM says Trump's idea of selling Greenland to U.S. is absurd“. Reuters (18-avgust 2019-yil). Qaraldi: 22-avgust 2019-yil.
  18. ↑ Karni, Annie. „Trump Scraps Trip to Denmark, as Greenland Is Not for Sale“. The New York Times (20-avgust 2019-yil). Qaraldi: 22-avgust 2019-yil.
  19. ↑ „Trump cancels Denmark visit amid spat over sale of Greenland“. BBC (21-avgust 2019-yil). Qaraldi: 22-avgust 2019-yil.
  20. ↑ „Mette F. viger uden om spørgsmål om USA-angreb på Iran“. Berlingske Tidende. Ritzau (5-yanvar 2020-yil).
  21. ↑ Reuters. „Denmark talks on hosting U.S. troops not triggered by Ukraine crisis-PM“ (inglizcha). Reuters (10-fevral 2022-yil). Qaraldi: 18-aprel 2022-yil. „The talks, which were requested by the United States (...)“.
  22. ↑ „Denmark may allow US troops on its soil, pact in the works“ (inglizcha). euronews (10-fevral 2022-yil). Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  23. ↑ „National compromise on Danish security policy“ (inglizcha). en.kriseinformation.dk. Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  24. ↑ Borre. „Historisk aftale om dansk sikkerhedspolitik på plads: Milliarder til Forsvaret og ny EU-afstemning“ (datcha). Berlingske.dk (6-mart 2022-yil). Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  25. ↑ „Nationalt kompromis om dansk sikkerhedspolitik“ (datcha). Regeringen.dk. Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  26. ↑ Tanner, Jari. „Denmark to Hold Referendum on Joining EU's Common Defense“. U.S. News (6-mart 2022-yil). Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  27. ↑ Reuters. „Denmark, Spain PMs pledge more weapons to Ukraine in visit to Kyiv“ (inglizcha). Reuters (21-aprel 2022-yil). Qaraldi: 21-aprel 2022-yil.
  28. ↑ „Danmark sender våben til Ukraine: Vi ser en enestående heroisk indsats fra ukrainerne, og vi ønsker at hjælpe“ (datcha). DR (27-fevral 2022-yil). 27-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2022-yil.
  29. ↑ „Danmark sender panserværnsvåben til Ukraine - alle spilleregler er ændret, siger Mette Frederiksen“ (datcha). TV2 (27-fevral 2022-yil). 27-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-mart 2022-yil.
  30. ↑ „Mette Frederiksen er historiens mest EU-skeptiske statsminister“. Altinget.dk.
  31. ↑ „Forsvarsforbeholdet skal til folkeafstemning 1. juni, og Forsvaret skal styrkes“ (da-DK). DR (6-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-iyul 2022-yil.
  32. ↑ „Ét forbehold blev stemt væk, ét blev uaktuelt, men de to sidste kan leve mange år endnu“ (da-DK). DR (2-iyun 2022-yil). Qaraldi: 7-iyul 2022-yil.
  33. ↑ „Analyse: Stilsikker Mette Frederiksen tog corona-stikkene hjem“. Alinget.dk. Qaraldi: 7-fevral 2021-yil.
  34. ↑ „Danish PM faces calls to quit over 'illegal' mink cull“ (inglizcha). Deutsche Welle (18-noyabr 2020-yil).
  35. ↑ Dan Williams (4 March 2021), Israel, Austria and Denmark establish vaccine-supply alliance Reuters.
  36. ↑ „Minister: Forældres indkomst skal være afgørende for, hvilket gymnasie elever ender på“ (da-DK). DR (10-iyun 2021-yil). Qaraldi: 7-iyul 2022-yil.
  37. ↑ „Venstres formand lover, at ingen gymnasieelever skal tvangsfordeles | Seneste nyt“ (da-DK). DR. 2022-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyul 2022-yil.
  38. ↑ „50.000 støtter borgerforslag om frit gymnasievalg | Seneste nyt“ (da-DK). DR. 2022-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyul 2022-yil.
  39. ↑ „Mette Frederiksen vil bekæmpe karakterræs: Der er kommet et 'usundt fokus på, at karakterer er det allervigtigste'“ (da-DK). DR (17-iyun 2022-yil). Qaraldi: 7-iyul 2022-yil.
  40. ↑ Sampson, Annabel. „Denmark's Prime Minister Mette Frederiksen finally marries film director boyfriend“ (inglizcha). Tatler (16-iyul 2020-yil). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mette_Frederiksen&oldid=5150557" dan olindi