Kontent qismiga oʻtish

Mariniylar davlati

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Mariniylardan yoʻnaltirildi)
Mariniylar sultonligi
Sultonlik
1258 — 1465



Poytaxti Fos
Til(lar)i Arab tili
Dini Islom
Sulola Mariniylar

Mariniylar davlati (arabcha: الدَّوْلَة الْمَرِينِيَّة ad-Dawla ‎l-Marīniyya) — oʻrta asrlarda Marokashdagi davlat (1258—1420). Poytaxti — Fos shahri. Din — sunniy Islom. Davlat tili — arab tili[1].

Sulolaning hokimiyat tepasiga kelishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mariniylar Magʻribning sharqiy va janubi-sharqiy hududlarida yashovchi barbarlarning zanoti nomli qabilalar ittifoqidan iborat edi. Ular dastlab 1216-yili Sahroi Kabirdan Marokashga hujum qilishgan. Muvahhidlar davlatiga qarshi olib borilgan kurashlar natijasida aka-uka Abu Yahyo Abdulhaq (1244—1258) va Abu Yusuf (1258—1286) ulardan bir necha shaharlarni tortib oladi: Miknasni 1244-yili, Fosni 1248-yili. 1269-yili Marokashdagi soʻnggi muvahhidlar hukmdori qulatilgach, mariniylar rasman davlatlariga ega boʻlishdi.

Harbiy yurishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlat tuzildan soʻng qolgan mintaqalarni egallash uchun kuchli qoʻshin tuzishga kirishishdi. Abu Ya’qub Yusuf (1286—1307) davrida Andalusiyada bir qancha urushlar olib borildi. 1275-yili Esixa jangida mariniylar qoʻshini ispanlarni magʻlub etdi. Jazoirda olib borgan urushlari natijasida mariniylar Al-Jazoir va Harron shaharlarini qoʻlga kiritishdi. 1309-yili Jabal ut-Toriq (Gibraltar) ispanlar tomonidan tortib olingach, mariniylar qoʻshini Ispaniya yurishiga tayyorlana boshladi. Lekin 1340-yili Abul Hasan Ali (1331—1348) qoʻshini Rio-Salado jangida Kastiliya qiroli Alfons XІ va Portugaliya qiroli Alfons IV ning birlashgan qoʻshini tomonidan magʻlub etiladi. 1337-yili Tunisga yurish qilgan mariniylar Abdulvodni magʻlub etib poytaxt Tlimsenni qoʻlga kiritishdi. 1358-yili ikkinchi marta hafsiylarga zarba berildi. Lekin hafsiylar sulolasini butkul tugata olishmadi. 1401-yili Kastiliya qiroli Genrix III Tetuan shahrini oʻqqa tutdi. 1415-yili esa portugallar Seutani istilo qildi[2].

Sulola tanazzuli

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Soʻngi hukmdor Abdulhaq (1421—1465) davrida mariniylarning qarindoshlari boʻlgan Vattosiylar davlat ishlarini oʻz nazoratiga ola boshladi. Bundan qattiq xavfsiragan Abdulhaq 1458-yili koʻplab vattosiy zodagonlarni qatl ettirdi, shundan soʻng davlatni mustaqil boshqarishga harakat qildi. Biroq mazkur tadbiri amaliy jihatdan unga manfaat keltirmadi. 1465-yili Abdulhaq isyonchilar tomonidan oʻldiriladi[3].

Hukmdorlar roʻyxati

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mariniylar sulolasi hukmdorlari[4]
T/r Hukmdorlar Hukmronlik yillari
1 Abu Yusuf Yaʼqub ibn Abdulhaq 1269—1286
2 Abu Yaʼqub Yusuf Nosir 1286—1307
3 Abu Sobit Omir 1307—1308
4 Aburrabeʼ Sulaymon 1308—1310
5 Abu Said Usmon ibn Yaʼqub 1310—1331
6 Abulhasan Ali ibn Usmon 1331—1348
7 Abu Annon Foris ibn Ali 1348—1358
8 Abu Solim Muhammad ibn Foris 1358—1361
9 Muhammad ibn Yaʼqub 1361—1366
10 Abdulaziz I 1366—1372
Toj talabgorlari taxt talashishgan 1372—1384
11 Muso ibn Foris 1384—1387
12 Abul Abbos 1387—1393
13 Abdulaziz II 1393—1396
14 Abdulloh 1396—1398
15 Usmon 1398—1421
16 Abdulhaq 1421—1465
Ichki nizolar tufayli taxt boʻsh turgan 1465—1472
  1. Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 449-bet.
  2. Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 450-bet.
  3. Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 451-bet.
  4. Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 449-450-betlar.