Lola Cueto
| Lola Cueto | |
|---|---|
| Tavalludi |
Mariya Dolores Velaskes Rivas 2-mart 1897-yil Azcapotzalco Mexika |
| Vafoti |
24-yanvar 1978-yil (80 yoshda) Mexika |
| Fuqaroligi | Meksika |
| Taʼlimi | San-Karlos akademiyasi |
| Bolalari | Ana Mariya Cueto Velaskes, Mireya Cueto |
Lola Cueto (ispancha: „Lola Cueto“, asl ismi Mariya Dolores Velaskes Rivas; 1897-yil 2-mart – 1978-yil 24-yanvar) — meksikalik rassom, gravyurachi, dizayner, qoʻgʻirchoqboz va oʻqituvchi.
Lola bolalar teatridagi faoliyati bilan tanilgan, u yerda spektakllar uchun qoʻgʻirchoqlar yasagan. Rassomning ishi Meksika hunarmandchiligi va xalq sanʼati bilan ham bogʻliq boʻlgan. U qoʻlda ishlangan anʼanaviy oʻyinchoqlarini yasagan.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lola 1897-yil 2-martda Mexsikaning Ana Mariya Rivas de Rikar oilasida tugʻilgan[1]. Keyinchalik, u onasining uchinchi eri Xuan Velaskes sharafiga Velaskes familiyasini olgan.
Lola oʻn ikki yoshida San-Karlos akademiyasiga oʻqishga kirgan va oʻsha paytdagi taʼlim meʼyorlariga oʻzgartirish kiritgan birinchi talaba qizlardan biri edi. U akademiyaning anʼanaviy oʻqitish usullariga qarshi isyon koʻtargan. David Siqueiros va Andres C. Audiffred kabi talabalar guruhining bir qismi sifatida qoʻzgʻalon qilganlar qatorida edi[2]. Lolaning oʻqishi Meksikada yuz bergan inqilob tufayli toʻxtatildi. Keyinchalik, u Escuela Nacional de Bellas Artesda, soʻngra Santa Anitadagi Escuela de Pintura al Aire Libreda, shuningdek, Escuela de Barbizon nomlari bilan ham tanilgan va Alfredo Ramos Martinez tomonidan asos solingan bilim yurtlarida oʻqishni davom ettirgan.
Oʻqishni tamomlab, ishchilar uchun moʻljallangan kechki maktabda tasviriy sanʼat oʻqituvchisi sifatida oʻz faoliyatini boshlagan. 1919-yil 24-sentyabrda u haykaltarosh German Kuetoga turmushga chiqqan va 1924-yilda ular Diego Rivera va Gvadalupe Marin bilan qoʻshni boʻlib, alohida uyga koʻchib oʻtishgan. Eri bilan birgalikda ular badiiy va intellektual doiralarda, asosan, Mexsika shahridan estridentistlar deb ataladigan davralarda ishtirok etishgan, ular orasida Ramon Alva de la Canal, Fermin Revueltas kabi shaxslar qoʻzgʻalonda qatnashgan. Ularning 1920-yil 5-mayda tugʻilgan qizi Ana Mariya Cueto Velaskes dunyoga kelgan, 1922-yil 3-fevralda esa Mireya Cueto ismli ikkinchi qizi tugʻilgan.
1927–1932-yillarda er-xotin Yevropada yashagan. Ular dastlab Ispaniyaning Santander provinsiyasida qisqa vaqt istiqomat qilishgan, soʻngra Parijga koʻchib ketib shu yerga joylashishgan. Rassom Mariya Blanchard bilan doʻstlik badiiy jihatdan rivojlanishiga imkon bergan, aynan u Herman va Lolani Anjelina Belova bilan tanishtirgan. Bu yerda Lola Cueto dastlab qoʻlda ishlangan qoʻgʻirchoqlarning yaratilishi va dizayni bilan tanishdi. U Ispaniya, Fransiya va Gollandiyada boʻlib oʻtgan gobelen koʻrgazmalarida ham qatnashgan. 1931-yilda Lola va german Herman Arzubide bilan uchrashib, birgalikda qoʻgʻirchoq dasturini yaratganlar. 1932-yilda Mariya Blanchardning oʻlimidan soʻng, Cueto Velaskes juftligi Meksikaga qaytishga qaror qilishgan. 1923-yilning 29-iyulida uyga kelgan Lola Xalq taʼlimi vazirligining Texnika taʼlimi boʻlimida xotin-qizlar uchun moʻljallangan badiiy hunarmandchilik ustaxonasida oʻqituvchi boʻlib ishlay boshlagan.
Inqilobiy yozuvchilar va rassomlar jamoasining bir qismi sifatida Angelina Belova, Teodoro Méndez, Enrike Asaad, Graciela Amador, Leopoldo Mendez, Roberto Lago va Abel Plenn kabi hunarmandlar bilan birgalikda Meksikada birinchi qoʻgʻirchoq teatriga asos solganlar[3]. 1933-yilda ular oʻzlarining birinchi qoʻgʻirchoq qahramonlariga ega boʻlishgan. 1934-yilda Lola Cueto Tasviriy sanʼat boʻlimidagi Teatro Eskolar teatrida animator lavozimida faoliyat koʻrsatgan.
1936-yilda Lola Cueto, Fransiska Chaves, Roberto lago va Gilermo Lopes boshchiligidagi Nahual kompaniyasi vujudga kelgan, ular 1966-yilgacha Colorin guruhi bilan son-sanoqsiz qoʻgʻirchoq teatri spektakllarini sahnalashtirganlar. Oʻsha yili Cueto Colegio de La Paz Vizcaínas maktabida gobelen yasash oʻqituvchisi etib tayinlangan. 1939–1942-yillarda u Plastik sanʼat milliy maktabida gravyura va litografiya boʻyicha tahsil olgan. 1940-yil 19-iyulda Lola eri bilan ajrashgan va oʻsha yili Rosicrucian-AMORC ordeniga qoʻshilib, u qolgan butun umrini shu yerda yashagan.
1944-yilda Lola Cueto Roberto Lago bilan birgalikda Amerikaning Asociación Puppeters taklifiga binoan Missuri shtati Sent-Luis shahrida amaliy taqdimotlar oʻtkazgan va shu yerda dars bergan. 1950-yildan 1961-yilgacha u Mexiko kollejida (hozirgi Amerika universiteti) gravyuradan dars bergan. Uning shogirdlari orasida Ispaniyalik Arnold Belkin va Xose Luis Kuevaslar boʻlgan.
Lola Cueto 1978-yil 24-yanvar oyida Meksika shahridagi oʻz uyida metabolik atsidoz va qandli diabet kasalligidan vafot etgan. Cueto San Anxel shahridagi El Karmen tarixiy majmuasiga dafn etilgan.
Tanilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lola Cueto Meksikada Mariya Izquierdo, Olg Kosta va Xelen Eskobedo bilan bir qatorda, maydonda erkaklar ustunlik qilgan bir necha ayol rassomlardan biri bolgan.
Cueto bolalar qoʻgʻirchoq teatridagi faoliyati bilan mashhur boʻlib, u yerda qoʻgʻirchoqlar va qogʻirchoq teatr toʻplamlarini yaratgan. U bolalar teatri uchun qoʻgʻirchoqlar yaratishda usta sanalgan.
Faoliyati davomida u haykallar, chizmalar, akvarellar, moyli va guashli rasmlar, gobelenlar, bosma naqshlar va akvatintalarni yaratgan. Uning dastlabki rasmlari asosan impressionistik manzaralari hisoblanadi. Keyinchalik, asarlar Meksika hunarmandchiligi va xalq amaliy sanʼatiga ham rasmda, ham qoʻl sanʼatiga qaratilgan. Uning mashhur asarlari orasida gobelenlar va boshqa matolardagi ishlar mavjud. Ulardan baʼzilari Chartre va Burjdagi gotika soborlarining vitrajlaridan ilhomlangan, buning natijasida, rassom diniy mavzularda bir nechta gobelenlarni yaratgan.
Uning hayoti davomida koʻplab koʻrgazmalarini oʻtkaza olmagan, bu tanqidchilar tomonidan qayd etilgan edi. Lola Cuetoning oʻlimidan koʻp oʻtmay, Meksika plastmassalari salonida uning asarlari koʻrgazmasi tashkil etildi. 30 yil oʻtgach, 2009-yilda uning ishining katta retrospektivi tashkil etilgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Tesoros del Registro Civil Salón de la Plástica Mexicana. Mexico: Government of Mexico City and CONACULTA, 2012 — 62-bet.
- ↑ Gómez Haro, Germaine. Lola Cueto en el Museo Mural Diego Rivera (I de II) (Spanish) // La Jornada Semanal. — Mexico City, 2009. — 2 avgust (т. 752). Архивировано 28 yanvar 2017 года.
- ↑ „De títeres y titiriteros − Así lo relató Arqueles Vela“. 2019-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 3-sentyabr.