Lidia Gueiler
| Lidia Gueiler | |
|---|---|
Lidia Gueiler Tejada | |
 Gueiler 2009-yil yanvarda | |
| 56-Boliviya Prezidenti | |
|
Mansab davri 16-noyabr 1979-yil – 17-iyul 1980-yil | |
| Avvalgisi | Alberto Natusch |
| Keyingisi | Luis García Meza |
| Deputatlar palatasi prezidenti | |
|
Mansab davri 4-avgust 1979-yil – 16-noyabr 1979-yil | |
| Bosh vazir | Viktor Orbán |
| Oʻtmishdoshi | Jorge Ríos Gamarra |
| Vorisi | José Zegarra Cerruto |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
Lidia Gueiler Tejada 28-avgust 1921-yil Cochabamba, Boliviya |
| Vafoti |
9-may 2011-yil (89 yoshda) La Paz, Boliviya |
| Siyosiy partiyasi | Chap qanot millatchilik inqilobiy partiyasi |
| Bolalari | María Teresa |
| Onasi | Raquel Tejada |
| Otasi | Moisés Gueiler |
| Qarindoshlari |
José Luis Tejada Sorzano (amakisi) Raquel Welch (amakivachchasi) Luis García Meza (amakivachchasi) |
| Mukofotlari |
 And Kondori ordeni |
| Imzosi |
.svg){kind=small} |
Lidia Gueiler Tejada (1921-yil 28-avgust – 2011-yil 9-may) – boliviyalik siyosatchi, 1979-yildan 1980-yilgacha vaqtinchalik Boliviyaning 56-prezidenti lavozimida bo'lgan. U Boliviyaning birinchi ayol davlat rahbari va Amerika tarixidagi ikkinchi ayol davlat rahbari (birinchisi 1974-1976 yillarda Argentina prezidenti Izabel Peron) boʻlgan.
Lidia amerikalik aktrisa Raquel Welchning amakivachchasi boʻlgan[1].
Gueiler Boliviyaning Cochabamba shahrida tugʻilgan. Uning otasi Germaniyadan kelgan muhojir Moisés Gueiler Grunewelt va onasi boliviyalik Raquel Tejada Albornoz boʻlgan[2]. Gueiler Cochabamba Amerikan institutida bakalavr darajasini olgan[3]. 1940-yillarda u Boliviyaning Movimiento Nacionalista Revolucionario – MNR (Inqilobiy millatchilik harakati) partiyasiga qoʻshilgan. Ushbu partiya 1952-yildagi Milliy inqilob natijasida hokimiyat tepasiga kelganida, Gueiler Boliviya Kongressining aʼzosi boʻlib, 1956-yildan 1964-yilgacha shu lavozimda ishlagan. 1964-yilda MNR generallar Barrientos va Ovando tomonidan hokimiyatdan agʻdarilganidan keyin Gueiler chet elga surgun qilingan. Keyingi oʻn besh yilni mamlakatdan tashqarida oʻtkazib Xuan Lechinning chap front inqilobiy partiyasiga qoʻshilgan.
Gueiler, shuningdek, inqilobiy chap frontning vitse-prezidenti ham boʻlgan[4].
1979-yilda Boliviyaga qaytib kelgach, Gueiler yana Kongressga nomzodini qoʻyib, prezident Viktor Paz Estenssorining MNR ittifoqi aʼzosi sifatida Boliviya Deputatlar palatasi (Boliviya Kongressining quyi palatasi) prezidenti etib saylandi.
1979-yilgi saylovlarda prezidentlikka nomzodlardan hech biri kerakli 50% ovozni ololmaganligi sababli, kim prezident boʻlishi kerakligini Kongress belgilashi kerak bo'lgan. Ajablanarlisi, qancha ovoz to'planmasin, kelishuvga erishib boʻlmagan. 1979-yil avgust oyida 1980-yilda yangi saylovlar tayinlangunga qadar Boliviyaning vaqtinchalik prezidenti etib tayinlangan doktor Walter Guevaraning lavozimini Boliviya Senati Prezidentiga oʻzgartirish taklif qilingan. Koʻp oʻtmay, general Alberto Natusch boshchiligidagi harbiy toʻntarish natijasida Guevara lavozimini yo'qotgan. Biroq holatga Xuan Lechinning qudratli Markaziy Obrera Boliviya („COB“) tashkiloti ishchilari ish tashlashi shaklida aholi qarshilik koʻrsatgan. Oxir-oqibat, Natusch Palasio Quemadoni atigi oʻn olti kun boshqarishga muvaffaq boʻlgan, shundan soʻng u hokimiyatdan voz kechishga majbur boʻlgan. Nautschning Kongressdan olgan yagona imtiyozi bu Guevaraning prezidentlik lavozimini qayta tiklanishiga yoʻl qoʻymaslik haqidagi vaʼda boʻlgan.
Prezidentlik faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yuqoridagi shart qabul qilingach, Kongress quyi palatasining oʻsha paytdagi rahbari Lidia Gueiler yangi vaqtinchalik prezident lavozimiga tayinlangan.
Prezident sifatida Gueilerga 1980-yil 29-iyunda boʻlib oʻtgan yangi saylovlarni oʻtkazish vazifasi topshirilgan.
Harbiy to'ntarish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Saylovda Gʻolib bo'lganlar parlamentdagi oʻrinini egallashidan oldin, Gueilerning amakivachchasi general Luis Garcia Meza Tejada harbiy to'ntarish uyushtirib mamlakatni qo'lga olgan. Shundan keyin Gueiler mamlakatni tark etgan va 1982-yilda diktatura qulaguncha Fransiyada yashagan.
Keyingi faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Keyinchalik Gueiler oʻz mamlakatiga asosan diplomatik sohada xizmat qilgan, avvaliga Boliviyaning Kolumbiyadagi, keyin Gʻarbiy Germaniyadagi elchisi etib tayinlangan. Keyinchalik Jaime Pazning „Movimiento de Izquierda Revolucionaria“ harakatiga qoʻshilgan va Boliviyaning Venesueladagi elchisi etib tayinlangan(1989).
Gueiler hayoti davomida turli Boliviya feministik tashkilotlar aʼzosi boʻlgan. Bundan tashqari, u 1960-yilda La mujer y la revolución („Ayol va inqilob“) va 2000-yilda „Mi pasión de lideresa“ („Mening rahbarlik ishtiyoqim“) nomlarida nashr etilgan ikkita avtobiografik kitob muallifi. Gueiler 2005-yilgi prezidentlik saylovida Evo Morales nomzodini qoʻllab-quvvatlagan.
2009-yil iyun oyida Gueiler Boliviyadagi Inson huquqlari jamgʻarmasining faxriy prezidenti etib tayinlangan.
U bir qancha mukofotlar, jumladan, And Grand Xoch kondori ordeni va 1979-yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Yil ayoli mukofoti sohibi[3].
Oʻlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2011-yil 9-mayda Gueiler uzoq davom etgan kasallikdan soʻng La-Pasda 89 yoshida vafot etgan[5][1].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 „Adiós a la expresidenta“. La Opinión (Bolivia) (2011-yil 10-may). 2020-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 3-oktyabr.
- ↑ Crespo, Alfonso. Lydia - "Lydia Gueiler Tejada, hija legítima de Moisés Gueiler, nacido en Alemania, y de doña Raquel Tejada Albornoz, dama cochabambina", 1999. ISBN 9788489891449. Qaraldi: 2019-yil 31-dekabr.
- ↑ 3,0 3,1 Kinnear, Karen. Women in Developing Countries: A Reference Handbook. ABC-CLIO, 2011 — 155-bet. ISBN 978-1598844252.
- ↑ Crespo Rodas, Alfonso. Lydia: una mujer en la historia. La Paz: Plural Ed, 1999. p. 121
- ↑ Lidia Gueiler Tejada: Politician who became only the Westʼs second female president