Kontent qismiga oʻtish

Lee Harvey Oswald

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Li Xarvi Osvald
Tavalludi 18-oktyabr 1939-yil
Nyu Orlean, Louiziana, AQSH
Vafoti 24-noyabr 1963-yil(1963-11-24)
(24 yoshda)
Dallas, Texas, AQSH
Fuqaroligi AQSh[1]
Faoliyat yillari 1956-1959
Turmush oʻrtogʻi |Marina Nikolayevna Prusakova|
Bolalari 2
Otasi Robert Edward Lee Oswald
Onasi Marguerite Oswald
Imzosi

Li Xarvi Osvald (1939-yil 18-oktabr – 1963-yil 24-noyabr) 1963-yil 22-noyabrda Amerika Qoʻshma Shtatlarining 35-prezidenti Jon Kennedining hayotiga suiqasd uyishtirgan, AQSh dengiz piyoda askari faxriysi edi.

Osvald darslarni sababsiz qoldirganligi uchun 12 yoshida voyaga yetmaganlar qamoqxonasida jazo oʻtagan, bu vaqt mobaynida unga odatdagidek oilaviy hayot yetishmasligi sababli psixiatr tomonidan „ruhiy bezovta“ deb baho berilgan. Yoshligida 12 ta maktabda oʻqiganidan soʻng, 17 yoshida dengiz piyoda askarlari safiga qoʻshildi. Osvald dengiz piyodalarida boʻlgan paytida ikki marta harbiy sudga tortildi va qamoqqa olindi. U dengiz piyodalari korpusidagi faol xizmatdan sharaf bilan ozod qilinib, dengiz piyodalari qoʻriqxonasiga yuborildi. Shundan soʻng, u Yevropaga uchib keldi va 1959-yil oktyabr oyida Sovet Ittifoqiga qoʻshildi. U Belorussiyaning Minsk shahrida yashadi va Marina ismli rus ayoliga uylandi va bir qiz farzandli boʻldi. 1962-yil iyun oyida u rafiqasi bilan Qoʻshma Shtatlarga qaytib keldi va ikkinchi qizi tugʻilgan Texas shtatining Dallas shahrida joylashdi.

Osvald 1963-yil 22-noyabrda Kennedini Dallasdagi Dealey Plaza boʻylab kortejda ketayotganda Texasdagi maktab kitoblar omborining oltinchi qavati derazasidan otib oʻldirdi. Kennediga suiqasd qilganidan taxminan 45 daqiqa oʻtgach, Osvald mahalliy koʻchada Dallas politsiyasi zobiti J. D. Tippitni otib oʻldirdi. Keyin u kinoteatrga kirib ketdi va u yerda Tippitning qotilligi uchun hibsga olindi. Osvald Kennediga suiqasd uyushtirganlikda ayblandi, biroq u oʻzini " patsy " (nohaq ayblanmoq) deb daʼvo qildi va qotillik uchun javobgarlikni rad etdi. Ikki kundan soʻng, Osvald mahalliy tungi klub egasi Jek Rubi tomonidan Dallas politsiya shtab-kvartirasi podvalida jonli efirda otib oʻldirildi.

1964-yil sentyabr oyida Uorren Komissiyasi Kennediga suiqasd uyushtirishda Osvald yolgʻiz harakat qilgan degan xulosaga keldi. Ushbu xulosa, garchi munozarali boʻlsa-da, Dallas Politsiya Departamenti, Federal Tekshirishlar Byurosi, Amerika Qoʻshma Shtatlar Maxfiy xizmati va Vakillar Palatasining Qotilliklar boʻyicha Qoʻmitasi tergovlari tomonidan qoʻllab-quvvatlandi. [n 1][2][3] Biroq, Vakillar Palatasining Qotillilar boʻyicha Qoʻmitasi Osvaldning suiqasddagi roli kattaroq fitnaning bir qismi ekanligini aniqladi.

Rasmiy xulosalarni tasdiqlovchi sud-tibbiy ekspertiza, ballistik va guvohlarning dalillariga qaramay, jamoatchilik fikrini oʻrganilganda, koʻpchilik amerikaliklar hali ham rasmiy koʻrsatmalar boʻlib oʻtgan voqealarning toʻliq haqiqatini aytib berishiga[4] va suiqasd koʻplab fitnalarni keltirib chiqarganiga ishonmasliklari aniqlangan.

Ilk hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Osvald 1939-yil 18-oktabrda Luiziana shtatining Nyu-Orlean shahridagi eski fransuz kasalxonasida Robert Edvard Li Osvald Sr (1896–1939) va Margerit Fransis Klaveri (1907–1981) oilasida tugʻilgan.[5] Robert Osvald prezident Teodor Ruzveltning uchinchi amakivachchasi va Konfederatsiya generali Robert E. Lining uzoqdagi amakivachchasi edi va Birinchi jahon urushi paytida AQSh armiyasida serjant boʻlib xizmat qilgan.[6][7] Robert Li tugʻilishidan ikki oy oldin yurak xurujidan vafot etdi. [8] Lining katta akasi Robert Jr. (1934–2017)[9] Koreya urushi davrida sobiq AQSh dengiz piyodasi boʻlgan. Margeritning Edvard Jon Pik bilan birinchi nikohi orqali Li va Robert Jr. AQSh harbiy-havo kuchlari faxriysi Jon Edvard Pikning (1932–2000) oʻgay aka-ukalari boʻlgan.[10]

1944-yilda Margerit oilasini Yangi Orleandan Texasning Dallas shahriga koʻchirdi. Osvald 1945-yilda birinchi sinfga kirdi va keyingi olti yil davomida oltinchi sinfgacha Fort-Uort hududidagi bir nechta turli maktablarda oʻqidi.

Osvaldni bolaligida tanigan bir qancha odamlar uni tortinchoq va oʻzgaruvchan xarakterli deb taʼriflagan.[11] 1952-yil avgustda Osvald 12 yoshga toʻlganida, onasi uni Nyu-York shahriga olib ketdi, u yerda ular Osvaldning oʻgay akasi Jon bilan qisqa vaqt yashadilar. Keyinchalik Osvald va uning onasiga bu yerdan ketishlari soʻraldi, chunki Osvald onasini urib yuborib, Jonning xotinini choʻntak pichogʻi bilan qoʻrqitgan edi.[12][13][14]

Osvald yettinchi sinfni Nyu-Yorkdagi Bronksda oʻqidi, lekin sababsiz koʻp dars qoldirardi, bu esa voyaga yetmagan bolalarni tarbiyalash muassasasida psixiatrik tekshiruvga olib keldi.[12][15] Islohotchi psixiatr, doktor Renatus Xartogs Osvaldni „jonli xayoliy hayotga shoʻngʻigan, qudratlilik va kuch mavzularini aylantirib, [Osvald] oʻzining hozirgi kamchiliklari va umidsizliklarini qoplashga harakat qiladi“ deb taʼriflagan.

Osvald sakkizinchi va toʻqqizinchi sinflarni Yangi Orleanda tugatdi. U 1955-yilda oʻninchi sinfga kirdi, lekin bir oydan soʻng maktabni tashlab ketdi.[16] Maktabdan ketgan soʻng, Osvald bir necha oy Nyu-Orleanda ofis xodimi va xabarchi boʻlib ishladi. 1956-yil iyul oyida Osvaldning onasi oilasini Texas shtatining Fort-Uort shahriga koʻchirdi va Osvald Fort-Uortdagi Arlington Heights oʻrta maktabining sentyabr sessiyasi uchun oʻninchi sinfga qayta yozildi. Bir necha hafta oʻtgach, oktyabr oyida Osvald 17 yoshida maktabni tashlab, dengiz piyodalariga qoʻshildi;[12] u hech qachon oʻrta maktab diplomiga ega boʻlmagan. Shu paytgacha u 22 ta joyda yashagan va 12 ta maktabda oʻqigan.

1955-yilda oʻsmirlik davrida Osvald Yangi Orleandagi fuqarolik havo patrulining kursant aʼzosi boʻldi. Kursantlar uni bir oydan uch oygacha boʻlgan davr mobaynida fuqarolik havo patruli yigʻilishlarida „uch yoki toʻrt“ yoki „10 yoki 12 marta“ qatnashganini eslashadi.[17] [18]

Dengiz piyodalari korpusi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Osvald 1956 yilda AQSh dengiz piyodasi sifatida

Barcha dengiz piyodalari singari, Osvald ham oʻq otish boʻyicha oʻqitilgan va sinovdan oʻtgan. 1956-yil dekabr oyida u 212 ball toʻpladi, bu oʻtkir oʻq otish talablaridan biroz yuqori edi.[19] 1959-yil may oyida u 191 ball toʻpladi, bu uning oʻq otish reyting darajasini tushirdi.[20]

Osvald ruxsat etilmagan 22 kalibrli toʻpponcha bilan tasodifan oʻzini tirsagiga otib yuborgani uchun harbiy sudga tortildi.

U otishma ishi boʻyicha jazolanishi uchun mas’ul hisoblagan serjant bilan jang qilgani uchun ikkinchi marta harbiy sudga tortildi.

Keyinchalik Osvald Filippinda tungi qorovullik vazifasini bajarayotganda, oʻrmonga miltiqdan oʻq uzganligi uchun uchinchi marta jazolandi.[21]

Osvald dengiz piyodalarida boʻlganida, u oʻzi uchun rus tilini biroz oʻrgangan. Garchi bu gʻayrioddiy ish boʻlsa-da, 1959-yil 25-fevralda u yozma va ogʻzaki rus tilidan dengizda imtihon topshirishga taklif qilindi. Uning oʻsha paytdagi darajasi rus tilini tushunishda „yomon“ deb baholangan, garchi u oʻqish va yozish boʻyicha oʻsha paytda dengiz piyoda askariga nisbatan mos boʻlsa ham.[22] 1959-yil 11-sentyabrda u onasini gʻamxoʻrlikka muhtoj deb daʼvo qilib, faol xizmatdan boʻshatildi . U Amerika Qoʻshma Shtatlari dengiz piyodalari qoʻriqxonasiga joylashtirildi.[23][24][25]

Qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eslatmalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ These were investigations by: the Federal Bureau of Investigation (1963), the Warren Commission (1964), the House Select Committee on Assassinations (1979), the Secret Service, and the Dallas Police Department.


Qoʻshimcha adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Bugliosi, Vincent. Reclaiming History: The Assassination of President John F. Kennedy. Norton, 2007. ISBN 978-0-393-04525-3. .
  • Epstein, Edward Jay. Legend: the Secret World of Lee Harvey Oswald. New York: McGraw-Hill Book Company, 1978. ISBN 0-07-019539-0. 
  • Ford, Gerald. Portrait of the Assassin. New York: Simon and Schuster, 1965. ISBN 0-684-82663-1. 
  • Gillon, Steven. Lee Harvey Oswald: 48 Hours to Live Sterling. 2013. ISBN 1454912510ISBN 1454912510
  • Mailer, Norman. Oswald’s Tale: An American Mystery. New York: Ballantine Books, (1995) ISBN 0-345-40437-8.
  • McMillan, Priscilla Johnson. Marina and Lee New York: Harper & Row, 1977.
  • Melanson, Philip H. Spy Saga: Lee Harvey Oswald and U. S. Intelligence. New York: Praeger Publishers, 1990, hardcover, ISBN 0-275-93571-X
  • Nechiporenko, Oleg M. Passport to Assassination: The Never-Before Told Story of Lee Harvey Oswald by the KGB Colonel Who Knew Him. New York: Carroll & Graf Publishers, 1993, ISBN 1-55972-210-X.
  • Posner, Gerald (1993), Case Closed: Lee Harvey Oswald and the Assassination of JFK, Random House, ISBN 0-679-41825-3
  • Roffman, Howard. Presumed Guilty. South Brunswick and New York: A. S. Barnes and Company, 1976, hardcover, ISBN 0-498-01933-0
  • Sauvage, Leo. The Oswald Affair. Cleveland and New York: The World Publishing Company, 1966. 
  • Summers, Anthony (1998), Not in Your Lifetime, New York: Marlowe & Company, ISBN 1-56924-739-0

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ (unspecified title)
  2. ↑ „John F Kennedy, Dallas Police Department Collection – The Portal to Texas History“ (2023-yil 26-may).
  3. ↑ Tunheim, John R.. Final Report of the Kennedy Assassination Records Review Board. DIANE Publishing, March 1, 1999 — 1-bet. ISBN 978-0-7881-7722-4. 
  4. ↑ „Gallop: Most Americans Believe Oswald Conspired With Others to Kill JFK“. Gallup.com (2001-yil 11-aprel). Qaraldi: 2012-yil 24-dekabr.
  5. ↑ Pontchartrain, Blake. „Blake Pontchartrain: Where was the French Hospital in New Orleans, and what's its story?“. The Advocate (2019-yil 17-iyun). Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.
  6. ↑ Child. „Roosevelts without middle names“. Vita Brevis (2022-yil 14-mart). Qaraldi: 2022-yil 25-may.
  7. ↑ „Notable Tomb Tuesday – Robert E. Lee Oswald, father of Lee Harvey Oswald“. Lucky Bean Tours (2017-yil 2-yanvar). 2017-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-sentyabr.
  8. ↑ Warren Commission Hearings, vol. 23, p. 799, CE 1963, Schedule showing known addresses of Lee Harvey Oswald from the time of his birth.
  9. ↑ „Robert Oswald, brother of Lee Harvey Oswald, dies at 83“. Fort Worth Star Telegram (2017-yil 1-dekabr).
  10. ↑ „Appendix 13: Biography of Lee Harvey Oswald“, Report of the President's Commission on the Assassination of President John F. Kennedy. Washington, D.C.: United States Government Printing Office, 1964 — 697, 699-bet. 
  11. ↑ „Chapter 7: Lee Harvey Oswald: Background and Possible Motives“, Report of the President's Commission on the Assassination of President John F. Kennedy. Washington, D.C.: United States Government Printing Office, 1964 — 378-bet. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Report of the President's Commission on the Assassination of President John F. Kennedy, Appendix 13 1964.
  13. ↑ „Testimony of John Edward Pic“. Warren Commission Hearings.
  14. ↑ Warren Commission Hearings, vol. 22, p. 687, CE 1382, Interview with Mrs. John Edward Pic.
  15. ↑ „Chapter 7: Lee Harvey Oswald: Background and Possible Motives“. Warren Commission Report (1964).
  16. ↑ Bagdikian, Ben H. (December 14, 1963). Blair, Clay Jr.. ed. "The Assassin". The Saturday Evening Post (Philadelphia, Pennsylvania: The Curtis Publishing Company) (44): 23. https://archive.org/details/sim_saturday-evening-post_1963-12-14_236_44/page/23. 
  17. ↑ Oswald, David Ferrie and the Civil Air Patrol, House Select Committee on Assassinations – Appendix to Hearings, Volume 9, 4, pp. 107–115.
  18. ↑ PBS Frontline „Who Was Lee Harvey Oswald“, broadcast on PBS stations, November 1993 (various dates).
  19. ↑ Bagdikian, Ben H. (December 14, 1963). Blair, Clay Jr.. ed. "The Assassin". The Saturday Evening Post (Philadelphia, Pennsylvania: The Curtis Publishing Company) (44): 23. https://archive.org/details/sim_saturday-evening-post_1963-12-14_236_44/page/23. Bagdikian, Ben H. (December 14, 1963). Blair, Clay Jr. (ed.). „The Assassin“. The Saturday Evening Post. Philadelphia, Pennsylvania: The Curtis Publishing Company (44): 23.
  20. ↑ „Chapter 4: The Assassin“, Report of the President's Commission on the Assassination of President John F. Kennedy. Washington, D.C.: United States Government Printing Office, 1964 — 191-bet. 
  21. ↑ Gerald Posner „Case Closed“ Random House, New York, 1993 pg. 28
  22. ↑ Summers 2013, pp. 140–141. The grades were −5 in understanding, +4 in reading and +3 in writing.
  23. ↑ Bagdikian, Ben H. (December 14, 1963). Blair, Clay Jr.. ed. "The Assassin". The Saturday Evening Post (Philadelphia, Pennsylvania: The Curtis Publishing Company) (44): 23. https://archive.org/details/sim_saturday-evening-post_1963-12-14_236_44/page/23. Bagdikian, Ben H. (December 14, 1963). Blair, Clay Jr. (ed.). „The Assassin“. The Saturday Evening Post. Philadelphia, Pennsylvania: The Curtis Publishing Company (44): 23.
  24. ↑ Warren Commission Hearings, vol. 19, Folsom Exhibit No. 1, p. 85, Request for Dependency Discharge.
  25. ↑ Warren Commission Hearings, Folsom Exhibit No. 1 (cont'd). XIX Folsom. p. 734. http://www.aarclibrary.org/publib/jfk/wc/wcvols/wh19/html/WH_Vol19_0376b.htm.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Lee_Harvey_Oswald&oldid=3906443" dan olindi